Morgunblaðið - 22.05.1996, Qupperneq 20

20 MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 1996_____________________ - -........................................MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Óvissa um stöðu Radovans Karadzic, leiðtoga Bosníu-Serba
Meistari upplausn-
arinnar reynir
að halda völdum
Reuter
Mladic í Belgrad
MJÖG hefur verið þrýst á stjórnvöld í Serbíu um að þau fram-
selji menn sem sakaðir hafa verið um stríðsglæpi í Bosniu. A
meðal þeirra eru Radovan Karadzic, leiðtogi Bosníu-Serba,
og herstjórinn Radko Mladic, sem hér sést í hlutverki líkmanns
í jarðarför í Belgrad, höfuðborg Serbíu, í gær. Verið var að
bera til hinstu hvílu Djordje Djukic hershöfðingja og undir-
mann Mladic, en stríðsglæpadómstóll Sameinuðu þjóðanna í
Haag ákvað í síðasta mánuði að láta mál á hendur honum
niður falla þar eð hann væri dauðsjúkur maður.
Lundúnum. The Daily Telegraph.
ÓVISSA ríkir um stöðu og framtíð
Radovans Karadzic, leiðtoga Bos-
níu-Serba, sem skýrði frá því um
síðustu heigi að hann hygðist eftir-
láta undirsátum sínum samskipti
við fulltrúa erlendra ríkja vegna
Dayton-samkomulagsins um frið í
Bosníu. Yfirlýsingin var óljós en
fréttaskýrendur hallast nú að því
að rangt hafi verið að túlka hana
sem svo að Karadzic væri að upp-
gjöf kominn og hygðist láta af
embætti „forseta" Srpska-lýðveld-
isins í Bosníu. Frekar er talið að
yfirlýsingin hafi verið liður í þeirri
viðleitni Karadzic að styrkja stöðu
sína en hart er nú sótt að honum
bæði í Serbíu og á alþjóðavett-
vangi. Karadzic er eftirlýstur
stríðsglæpamaður og margir efast
um að hann geti öllu lengur reitt
sig á stuðning yfirvalda í Serbíu.
Yfirlýsing kom á óvart
Yfirlýsing Karadzic kom nokkuð
á óvart og sögðu margir erlendir
sérfræðingar og sendimenn, þ.á
m. Carl Bildt, fulltrúi Evrópusam-
bandsins í Bosníu-deilunni, að hún
fæli í sér, að dagar Karadzic á
valdastóli væru í raun taldir. Dag-
blaðið Politika í Belgrad, málgagn
Slobodans Milosevic Serbíuforseta,
var þessu mati sammála og sagði
í fyrirsögn: „Endalok Karadzic."
Þetta kann að hafa verið ósk-
hyggja af hálfu blaðsins, sem hefur
S vaxandi mæli beitt sér gegn leið-
toga Bosníu-Serba en litlir kærleik-
ar eru sagðir með honum og Mil-
osevic nú um stundir.
Þar er talin ráða mestu sjálfs-
bjargarviðleitni Milosevic sem geri
sér ljóst að Serbar verði seint tekn-
ir í hóp siðmenntaðra ríkja á meðan
þeir halda hlífiskildi yfir meintum
stríðsglæpamönnum á borð við
Karadzic og Ratko Mladic, her-
stjóra Bosníu-Serba. Á hinn bóginn
er því einnig haldið fram að Mi-
losevoic beiti sér lítt gegn þeim
Karadzic og Mladic. Þannig er því
haldið fram í þýska tímaritinu Der
Spiegel að Mladic fari allra sinna
ferða og sé enn á launum hjá
stjómvöldum í Belgrad. Skýrt var
frá því í gær að mál þeirra Karadzic
og Mladic yrðu tekin fyrir hjá
stríðsglæpadómstóli Sameinuðu
þjóðanna í Haag í næsta mánuði
en þeir eru sakaðir um fjöldamorð
og glæpi gegn mannkyni.
Radovan Karadzic hefur áður
verið afskrifaður en jafnan haldið
velli. Þannig lenti honum saman
við Milosevic Serbíuforseta árið
1993 þegar lögð var fram svonefnd
Vance-Owen-áætlun um frið í Bos-
níu. Hann deildi einnig við Mladic
í fyrra en í bæði skiptin fór hann
með sigur af hólmi.
Samkvæmt Dayton-samkomu-
laginu geta þeir Mladic og Karadzic
ekki gert sér neinar vonir um póli-
tíska framtíð sína. Þar eð þeir eru
vændir um stríðsglæpi kveður sam-
komulagið á um að þeim verði
meinað að gegna valdastöðum eftir
kosningar, sem halda á í haust.
Karadzic velur harðlínumenn
Til að draga úr áhrifum Karadzic
höfðu fulltrúar þeirra erlendu ríkja
og samtaka sem ábyrgjast Dayton-
samkomulagið og framkvæmd þess
gert hvað þeir gátu til að styrkja
stöðu Rajko Kasagic, forsætisráð-
herra Bosníu-Serba, en hann hefur
aðsetur í Banja Luka, helstu borg
Serba í Bosníu. Karadzic lýsti síðan
óvænt yfir þvi í fyrri viku að hann
hefði leyst Kasagic frá störfum og
við hefði tekið annálaður harðlínu-
maður, Gojko Klickovic að nafni.
Karadzic kunngerði skömmu síðar
að hann hefði hefði falið Biljönu
Plavsic háskólakennara að sinna
ýmsum skyldustörfum sínum og
tiltók sérstaklega samskipti við
erlend ríki. Hún er talin engu minni
þjóðemissinni en Karadzic og því
telja margir að „breytingar" verði
einungis á yfirborðinu.
Teikn eru þó á lofti um að stuðn-
ingur við Karadzic fari heldur
minnkandi. Vitað er að fulltrúar á
þingi Bosníu-Serba í Pale í Bosníu
eru margir reiðir leiðtoganum vegna
ákvörðunar hans að senda ekki full-
trúa á fund í Brussel í fyrra mán-
uði þar sem rætt var hvemig skipta
skyldi þeim rúmlega 330 milljörðum
króna, sem ákveðið var að veija til
uppbyggingar í Bosníu, samkvæmt
Dayton-samkomulaginu.
Karadzic lýsti yfir því að þátttaka
í þessum fundahöldum færi ekki
saman við fullveldi ríkis hans og
af þessum sökum er ljóst að engir
ijármunir munu koma í hlut Bosníu-
Serba í ár en alls verður útdeilt
rúmum 80 milljörðum króna. Eru
margir þingmenn þeirrar hyggju að
þessi afstaða leiðtogans grafi undan
tilverugrundvelli lýðveldis Serba í
Bosníu.
Bjartsýni gætir um að yfiriýs-
ingar Karadzic og mannabreyting-
arnar séu til marks um að hann
eigi í erfiðleikum. Fréttaskýrendur
og sendimenn í Belgrad hafa lýst
þeirri skoðun sinni að þetta marki
„upphaf endalokanna á ferli
Karadzic". Líklegt er talið að
kosningarnar í Bosníu geti farið
fram í haust og margir efast um
að Karadzic reyni að koma í veg
fyrir þær. Sendimenn telja al-
mennt að hann muni ekki bjóða
sig fram í þeim þrátt fyrir að hann
hafi margoft sagt, að hann hygg-
ist hafa að engu ákvæði þau í
Dayton-samningunum sem koma
eiga í veg fyrir framboð hans.
Vill reisa serbneska Sarajevo
En það er ekki einungis þjóðem-
ishyggja Karadzic sem veldur
mönnum áhyggjum þótt flest bendi
til þess að hvorki hann né her Serba
í Bosníu séu tilbúnir að hefja átök
á ný. Karadzic, sem starfaði sem
geðlæknir áður en stríðið skall á,
hefur sýnt að hann er sérkennileg
manngerð, sem telur eigin hug-
myndir ekki einungis allar réttar
heldur einnig framkvæmanlegar.
„Hann er skýjaglópur," segir Mo-
hamed Ceric, fyrrum yfirmaður
hans við Kosevo-sjúkrahúsið í
Sarajevo. „Hann taldi til dæmis að
unnt yrði að flytja þjóðimar á milli
svæða í Bosníu á hálfum mánuði
og án þess að til átaka þyrfti að
koma.“
Nýjasta hugmynd Karadzic er
sú, að reist verði í hlíðum Igman-
fjalls „Sarajevo Serba“, borg sem
hýsa muni þær 250.000 Serba sem
Karadzic og mönnum hans hefur
tekist að fá til að yfirgefa Sarajevo.
Þúsundir þessara Serba bíða nú
þess að borgin nýja rísi. Á meðan
halda þeir til í bænum Brcko við
Sava-fljótið. Múslimar telja hins
vegar að Brcko tilheyri þeim og
gera nú kröfu til bæjarins í nafni
Dayton-samkomulagsins.
Serbanna, sem yfirgáfu heimili
sín í Sarajevo og brenndu þau að
áeggjan Karadzic og undirsáta
hans, bíður því ekkert annað en
áframhaldandi óvissa, ofbeldi og
hörmungar. Strengjabrúðurnar
dansa enn í höndum Karadzic, hins
réttnefnda meistara upplausnar-
innar í Bosníu.
I
►
í
>

&
1
I
í
!
I
Morgunblaðið/Ásdls
Rifkind og Hoyer við opnun sendiráðs
MALCOLM Rifkind, utanríkisráð-
herra Bretlands, og Werner Hoy-
ér, aðstoðarutanríkisráðherra
Þýskalands, munu koma hingað
tií lands vegna opnunar sameigin-
legs sendiráðs Bretlands og
Þýskalands í næsta mánuði.
Sendiráðið verður opnað form-
lega við athöfn að morgni sunnu-
dagsins 2. júní. Það færist i vöxt
að aðildarriki Evrópusambands-
ins reki sameiginleg sendiráð.
Tákn um samstarf rikjanna, hinar
tólf stjörnur Evrópufánans, eru
hluti listskreytingar í steindum
glugga í nýju sendiráðsbygging-
unni á horni Laufásvegar og
Hellusunds.
Rifkind gegnir embætti utan-
rikisráðherra í bresku stjórninni
og var áður varnarmálaráðherra.
Hoyer hefur verið aðstoðarut-
anríkisráðherra í þýsku ríkis-
stjórninni frá 1994 og fer þar með
málefni Evrópusambandsins. Er
hann aðalsamningamaður þýsku
stjórnarinnar á ríkjaráðstefnu
Evrópusambandsins. Hann situr á
þingi fyrir flokk frjálsra demó-
krata.
Major sýmr
hörku vegna út- •
flutningsbanns
.ondon. Reuter.
JOHN Majoh, forsætisráðherra
Bretlands, lýsti því yfir í gær að
Evrópusambandið gæti ekki vænst
þess að Bretar myndu taka virkan
þátt í hefðbundnu starfi sam-
bandsins, ef útflutningsbanni á
breskar nautgripaafurðir yrði ekki
aflétt.
Þrýstingur á Major um að sýna
Evrópusambandinu hörku vegna
málsins magnaðist til muna eftir
að dýralæknanefnd ESB neitaði
að aflétta banninu að hluta á fundi
á mánudag.
Major sagði að ekki væri hægt
að búast við árangri á ríkjaráð-
stefnu sambandsins, sem nú
stendur yfir, fyrr en að banninu
hefði verið aflétt að hluta og fyrir
lægi hvernig ætti að afnema bann-
ið með öllu.
„Mér er ekki ljúft að segja
þetta. Evrópusambandið byggist
hins vegar á velvilja. Ef við njót-
um ekki velvilja samstarfsþjóða
okkar getum við ekki sýnt gagn-
virkni," sagði Major í yfirlýsingu
í þinginu.
Hann sagðist ætla að fara fram
á það við samstarfsþjóðir Breta
að þær myndu vera búnar að
ganga frá nauðsynlegum aðgerð-
um í tæka tíð fyrir leiðtogafund
ESB í Flórens er hefst þann 21.
júní.
„Ef sú verður ekki raunin mun j
Flórens-fundurinn snúast um ■
þetta mál. Hann getur ekki fjallað
um hefðbundin málefni fyrr en
búið er að ganga frá þessu máli
er snýr ekki eingöngu að néytend-
um heldur einnig ríkisstjórnum,"
sagði breski forsætisráðherrann.
Útflutningsbannið var sett á
eftir að bresk stjórnvöld greindu i
frá því að ekki væri hægt að úti-
loka að kúariða í nautgripum
tengdist heilarýrnunarsjúkdómi í I
mönnum.