Morgunblaðið - 13.07.1996, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 13. JÚLÍ 1996
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Um 2.500 plöntur og
ræktunarafbrigði í
Stóru garðabókinni
Ágúst H. Bjarna- f STÓRU garðabókinni eru um 3000 myndir. Þessa mynd er að finna í kafla
son, ritstjóri um drög að skipulagi garða. Litadýrðin í þessu beði er engin tilviljun því
bókarinnar gróðurþyrpingin sem virðist svo óheft er í rauninni þaulskipulögð.
ÁHUGASÖMUM garðræktendum
gefst kostur á að læra plöntu-
ágræðslu en einungis fáir hér á landi
hafa sinnt henni fram til þessa og
nákvæmar leiðbeiningar eru um kyn-
blöndun fyrir þá sem það vilja prófa
svo dæmi séu tekin,“ segir Ágúst
H. Bjarnason ritstjóri Stóru garða-
bókarinnar þegar hann er spurður
um nýstárlegt efni í bókinni. Stóra
garðabókin er stór og viðamikil bók
um garðyrkju sem út kom fyrir
skömmu.
„Fram til þessa hefur ekki verið
auðvelt að fínna leiðbeiningar á við
þessar í íslenskum garðyrkjubókum
en auk þess er auðvitað í bókinni al-
menn fræðsla fyrir garðrækt endur.“
Undanfarin þtjú ár hefur Ágúst
unnið að útgáfu bókarinnar ásamt
aðstoðarritstjórunum Óla Vali Hans-
syni og Þorvaldi Kristinssyni ásamt
ýmsum öðrum sérfræðingum. Að
sögn Ágústs eru tveir til þrír áratug-
ir síðan alhliða bók um garða kom
út hér á landi og eftir það hafa
bækumar verið sérhæfðari um ein-
stakar tegundir plantna eins og tré,
runna og ijölæringa" segir hann.“
Þegar ráðist var í verkið var
ákveðið að hafa til hliðsjónar bresku
bókina Encyclopedia of Gardening,
nota efnisuppbyggingu hennar og
skýringarmyndir. Ágúst segir að það
hafí hinsvegar verið ómögulegt að
ætla sér að þýða erlenda garðabók
vegna ólíkra aðstæðna milli landa.
„Við þurftum því að semja textann
frá rótum. Fjöldi sérfræðinga var
fenginn til að leggja til efni sem við
unnum síðan upp úr. Þetta hefur ver-
ið geysiléga mikil vinna og við höfum
reynt að koma víða við þannig að
bókin geti í raun og veru nýst öllum
garðræktendum sem uppflettirit."
Tjarnir, Iækir og grasvellir
„Við lögðum til dæmis töluverða
áherslu á tjarnir og læki. I bókinni
er að fínna nákvæmar leiðbeiningar
um hvemig staðið skuli að slíkum
framkvæmdum. Grasvellir hafa löng-
um valdið íslendingum ama í ræktun
og við erum með góða leiðarvísa
þegar kemur að þeim. Þá er í vissum
hverfum orðið algengt að tré séu
formklippt og talsvert er fjallað um
það. Þá er yfirgripsmikil umijöllun
um plöntusjúkdóma og meindýr svo
fátt eitt sé nefnt. Þrátt fyrir að bók-
in heiti Stóra garðabókin koma inni-
plöntur líka við sögu og gróðurhús
og garðstofur eiga sinn stað í bók-
inni líka.“
Stássplöntur
Þar sem texti bókarinnar var sam-
inn frá rótum er hann allur miðaður
við íslenskar aðstæður og Ágúst seg-
ir að þeir hafi þurft að gefa ýmsum
plöntum ný nöfn og fella nöfn að
ákveðnu kerfí sem þeir fóru eftir og
það tók tíma. „Ymis hugtök hafa
verið á reiki í garðyrkju en við reynd-
um að festa sum og mynda önnur,
eins og feyruáburð, blaðmeti og
stöngulmeti. Til langs tíma hefur
verið talað um að toppdressa eða
mölka beð en í bókinni er það kallað
að sáldra yfir eða dreifa þekjulagi
yfir beð. Einstakar plöntur sem
draga að sér athygli sakir vaxtar-
lags, fallegra blóma eða laufskrúðs
nefnast stássplöntur í bókinni, til
dæmis stásstré, stássrós og stáss-
runni.“
Vinsælt að gróðursetja
blómstrandi runna og tré
- Hefur ekki margt breyst í garð-
yrkju síðan síðastá almenna garð-
yrkjubókin kom út?
„Jú, geysilega mikið. Garðyrkju-
fólk er ekki lengur lítill hópur sérvitr-
inga sem er að reyna að rækta í
kringum sig. Almenningur hefur
smitast af framtakssemi þeirra og
nú er það undantekning ef fólk rækt-
ar ekki lóðirnar sínar. Tegundum
hefur fjölgað og það má ekki gleyma
að aðstæður til ræktunar hafa líka
breyst mikið. í Reykjavík hefur
myndast mikið skjól og loftslagið
hefur breyst við allan þennan gróður
og er orðið hagstæðara fyrir ræktun.
Ágúst segir að fyrir nokkrum árum
hafi verið algengast að fólk gróður-
setti aspir þar sem þær eru hrað-
vaxta en það hefur breyst. „Fólk
er farið 'að reyna aðrar tegundir,
hlyn, ask og er með blómstrandi
runna og tré í auknum mæli eins
og sýrenur, toppa, gullregn og ein-
staka með hegg. Rósir eru líka mjög
vinsælar og áhugi á klifuijurtum
eykst sífellt. Fyrir nokkrum árum
voru til örfáar tegundir af róslyngi
hér á landi. Nú eru þær orðnar um
tuttugu talsins.
Viðkvæmar jurtir þegar
garður er gróinn
- Geta þeir sem eru að byggja upp
garð frá grunni stuðst við bókina?
- „Mikil ósköp og þá er einmitt
að mörgu að hyggja. Ef verið er að
að skipuleggja nýja garða þarf að
hafa hugfast að ræktun tekur langan
tíma og það virka engar hókus-pókus
lausnir. Það þýðir ekki að gróður-
setja viðkvæmar tegundir fyrr en
garðurinn er orðinn gróinn. Ýmsir
kaflar í bókinni ættu að nýtast þeim
vel sem eru að hefja ræktun og þar
er til dæmis sérstök umfjöllum um
hvernig raða má saman tegundum
þannig að vel sé.“
- Eru mörg dæmi um að plöntur
sem haldið var að þrifust ekki á Is-
landi hafí spjarað sig?
„Já mýmörg. Gróðurhúsaeigendur
hafa til dæmis verið að reyna ræktun
einnar og einnar plöntu í gróðurhús-
um og síðan sett hana út á sumrin.
Þeir hafa kannski gleymt jurtinni úti
og hún spjarað sig.
í beðum getur fjöldi plantna vaxið
en séu þær settar út í móa kunna
þær að verða undir í baráttunni við
aðrar tegundir. Það er frekar það
sem stendur oft í vegi fyrir ræktun
en veðráttan sem slík.“
Þegar Ágúst er spurður hvemig
þeir hafi aflað sér upplýsinga um
allar 2500 plöntutegundir og rækt-
unarafbrigði sem koma fyrir í bók-
inni segir hann þær koma úr heim-
ildaritum, úr grasagörðum og frá
áhugafólki um garðrækt.
- Eru ræktunarskilyrði mismun-
andi á hinum ýmsu stöðum í Reykja-
vík og á landinu?
„Staðsetning skiptir miklu og bara
í Reykjavík eru skilyrðin ólík. I Gerð-
unum eru haustfrostin fyrr á ferð-
inni en annarsstaðar í bænum og
með Sundum er mikið logn. Það er
sólríkt í Fífuhvammslandi í Kópavogi
og svo rnætti áfram telja.“
Þegar Ágúst er að lokum inntur eft-
ir því hver galdurinn sé við að eiga
fallegan garð segir hann: „Natni,
þolinmæði, langlundargeð og áhuga
Þá verður garðurinn fallegur.“
Hvað kostar
GSM-síminn?
Fyrirtæki
Teg. síma
Hleðsiutími
Bið, klst.
Þyngd
Tenging v/ Staðgreiðslu-
mótald/fax verð
Simens S3 COM 20 260 g 22 mm já kr. 35.900
Simens S4 50 235 g 28 mm já 49.900
Nokia 2110i 30 196 g 25 mm já 47.900
Mitsubishi MT-20 20 180 g 33 mm já 49.900
Ericsson GH388 33 170 g 23 mm já 59.900
Dancall HP2711 18 234 g 20 mm nei 49.910
Ericsson GH388 33 170 g 23 mm já 62.900
Nokia 8110 70 151 g 25 mm já 79.900
Nokia1610 100 250 g 25 mm nei 39.900
Nokia 2110 30 235 g 20 mm já 54.900
Bónus radíó
Grensásvegi 11, R.
Skipholti 19, R.
HátæknÍÁrmúla26, R.
Heimilistæki Sætúni 8, R.
Philips Fizz
70*
210 g 17 mm
ja
39.900
Heimskringlan Kringiunni
Hekla Laugavegi 174, R.
Audiovox680 18 232 g 23 mm nei 39.900
Panasonic EB-G400 20 198 g 24 mm já*49.900
Japis Brautarholti 2, R.
Sony CMDX-1000 50
235 g 30 mm já
54.900
Nýherji Skaftahlíð 24, R.
Ericsson GH198 30 325 g 30 mm nei 49.900
Ericsson GH318 67 250 g 32 mm já 49.900
Ericsson GH388 33 170 g 23 mm já 62.900
Nokia 1610 100 250 g 28 mm nei 39.900
Nokia 2110 20 240 g 23 mm já 59.900
Nokia 2010 20 275 g 26 mm nei 49.900
Nokia 8110 70 151 g 25 mm já 79.900
Póstur og sími
v/Austurvöll, R.
Motorola 8400 31 207 g 35 mm já 66.975
Audiovox 680 18 235 g 25 mm nei 39.980
Ericsson GH388 33 170 g 25 mm já 59.990
Sagem 430 15 230 g 24 mm nei 29.925
Radíómiðun Ericsson GA318 80 260 g 35 mm já 49.360
Grandagarði 9, R. / Ericsson GH388 33 170 g 23 mm já 62.915
Nokia 1610 100 250 g 28 mm nei 39.915
/ð/ Nokia 2110 20 240 g 23 mm já 54.900
m. Nokia 8110 70 150 g 25 mm já 79.900
Sony CMDX1000 50 240 g 35 mm já 59.958
Dancall HP2711 18 234 g 20 mm néi 49.910
Smith og Norland Simens S4 50 235 g 28 mm já 52.250
Nóatún 4, R. Simens S3 COM 20 260 g 22 mm já 46.000
‘ Síminn er með sérstökum upptökumöguleika. Tekur upp samtal í allt að 20 sek." Hægt er að fá rafhlöðu sem aukabúnað, hleðslutími: Tal: 180 mín. Bið: 200 klst.
65% fjölgun á
GSM-símnotend-
um frá áramótum
FRÁ síðustu áramótum hefur orðið
65% fjölpin á notendum í GSM-
símakerfinu. Um áramót voru 9.375
notendur með GSM-síma en eru nú
16.200 talsins.
Eins og fram kemur í töflunni hér
til hliðar er nokkuð fjölbreytt fram-
boð af GSM-símum og hægt að fá
þá á mismunandi verði. Ekki er þetta
tæmandi listi yfir fyrirtæki sem selja
GSM-síma heldur sýnishorn af því
sem í boði er. Ómögulegt reyndist
að bera saman taltímann fyrir hveija
hleðslu því seljendum sömu símateg-
unda bar ekki saman.
Notendum GSM-síma hefur fjölg-
að jafnt og þétt og 1.1. 1995 voru
notendur 2.119 en um síðustu ára-
mót eins og áður sagði 9.375 talsins.
Símarnir eru oft með ólíkum
tæknibúnaði, sumir eru með núm-
eraminni en aðrir geta eingöngu
nýtt það minni sem fylgir kortinu.
Þá er þyngd og ummál mismunandi
svo og endingartími hleðslu þ.e. sá
tími sem hægt er að tala í símann
og hafa í biðstöðu í hvert sinn.
Sumir símar geta tengst módemi
eða faxi og enn aðrir bjóða upp á
þann möguleika að taka upp sím-
töl. Neytendur verða að kynna sér
nánar þá möguleika sem símarnir
bjóða upp á.
Dæmi eru um að fólk hafi keypt
GSM-síma á ferðalögum erlendis
og fengið þá þarlent kort með. Að
sögn Hrefnu Ingólfsdóttur upplýs-
ingafulltrúa hjá Pósti og síma hafa
erlendu kortin sjaldan verið notuð
hér á landi enda mun dýrara að
hringja innanlands með þeim en
þessum íslensku.
Meira hringt í GSM-síma en
úr þeim
Hrefna segir að mun meira sé
hringt í GSM-síma heldur en úr þeim
og þessu er síðan öfugt farið í NMT
kerfinu „Stofngjaldið er 4.358 krón-
ur með virðisaukaskatti og afnota-
gjald síðan 1.899 krónur á þriggja
mánaða fresti", Hún segir að reikn-
ingar séu sendir út á þriggja mán-
aða fresti nema ef notkunin fer yfir
5000 krónur þá er sendur út reikn-
ingur um næstu mánaðamót.
Notkun GSM-farsímakerfisins er
bundin við kort sem er oft nefnt SIM
kort erlendis en kallast hérlendis
GSM-kort. Þessu korti er stungið í
farsímann áður en hægt er að nota
hann og er það fáanlegt í tveimur
stærðum. Sumir GSM-farsímar eru
gerðir fyrir stærri kortin en aðrir
fyrir þau minni. GSM-kort er í senn
lykill að kerfinu og númer þess sem
er notandi og greiðandi þjónustunn-
ar. Þá er einnig hægt að skrá þar
persónulegar upplýsingar s.s.
skammvalsnúmer.
Númerabirting á skjá
Frá og með 1. mars síðastliðnum
bauðst notendum í GSM-símakerfinu
svokölluð númerabirting á skjá,
þ.e.a.s. númer þess sem hringir birt-
ist á skjá. Mismunandi er eftir sím-
um hversu mörg númer hægt er að
geyma hveiju sinni í minni. Sumar
eidri tegundir af GSM-símum hafa
ekki þennan möguleika í tækjabún-
aði. Þegar hringt er erlendis frá eða
úr NMT-kerfinu birtast númerin
ekki á skjá.