Morgunblaðið - 02.10.1996, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 1996
AÐSEIMDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Verndarar ÍSÍ
FYRIR skömmu var
frá því skýrt að forseti
íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, hefði fallist á
að gerast verndari
íþróttasambands ís-
lands (ÍSÍ). Er hann því
5. forseti landsins sem
tekur þetta hlutverk að
sér því allir forverar
hans í embættinu voru
vemdarar ÍSÍ. í fréttum
af þessum atburði var
því haldið fram _að allt
frá stofnun ÍSÍ hafi
þjóðhöfðingjar landsins
hvetju sinni verið vernd-
arar ÍSÍ (sbr. Morgun-
blaðið 8. ágúst sl.).
lögum sem samþykkt
voru á stofnfundinum
28. janúar 1912.
Fljótlega eftir stofn-
un sambandsins gekk
stjóm þess í það verk
að fá ráðherra landsins
til þess að gerast vernd-
ari sambandsins. Á
fundi þann 9. febrúar
samdi stjómin bréf til
ráðherra með tilkynn-
ingu um stofnun sam-
bandsins og tilmælum
um að hann gerðist
vemdari þess. Guð-
brandur Jónsson segir
í óbirtu riti sínu um
sögu ÍSÍ 1912-1942 að
Ingimar Jónsson.
Nú er hægt að
lækka iðgjöld!
Þetta er ekki með öllu rétt. A fyrstu
árum sambandsins hafði það engan
vemdara og á árunum 1944-1947
var vemdari þess ekki þjóðhöfðingi
landsins heldur danskur kóngur.
ÍSÍ vildi verndara í upphafi
Iþróttasamband Islands var stofn-
að 28. janúar 1912 í Reykjavík. Þeir
sem að stofnun þess stóðu höfðu
áhuga á því að sambandið gæti stát-
að af vemdara og haft einhvert gagn
af honum. í uppkasti að lögum fyrir
sambandið, sem upphaflega var lagt
fyrir undirbúningsfund að stofnun
sambandsins þann 18. janúar, var
þess vegna ákvæði um að ráðherra
Islands skyldi vera verndari sam-
bandsins. Á fundinum skýrði Axel
Tuliníus_ (sem kjörinn var fyrsti for-
maður ÍSÍ) frá því að hann hefði
fært það í tal við ráðherrann (Krist-
ján Jónsson) hvort hann vildi gerast
vemdari sambandsins. Ráðherrann
hefði hins vegar ekki viljað gefa
neitt svar fyrr _en hann hefði séð lög
sambandsins. Á fundinum (þann 18.
janúar) gerðu fundarmenn athuga-
semdir við þetta ákvæði í lagaupp-
kastinu og töldu að það ætti ekki
heima í lögum sambandsins. Var
ákvæðið því fellt út og er ekki í þeim
kaupa hljóðfæri ti! kennslunnar.
Á 1100 ára afmælisári íslands-
byggðar 1974 var ég fenginn til að
stjórna hátíðarkór í Dalasýslu og
tóku um 60 manns víðsvegar að úr
sýslunni þátt í kórsöngnum. Mun
þessi samvinna hafa orðið til að auka
enn áhuga manna á að gera eitthvað
í tónlistarmálum Dalasýslu. í fram-
haldi af því skrifaði skólanefndin í
Búðardal mér bréf, þar sem þess var
farið á leit, að ég stofnaði og starf-
rækti tónlistarskóla í Búðardal.
Mér þótti eðlilegt og sjálfsagt, að
skólinn yrði fyrir alia sýsluna og fékk
því skólastjóra barnaskólanna í Búð-
ardal og á Laugum til að kanna
meðal nemenda, hve margir hefðu
áhuga á námi í tónlistarskólanum,
ef af stofnun hans yrði. Könnunin
leiddi í ljós, að nemendafjöldi yrði
meiri en nægur, en samkvæmt lögum
burfti a.m.k. 30 nemendur til að
Kristján hafi fúslega orðjð við þess-
um tilmælum stjómar ÍSI. Það kem-
ur hins vegar hvergi fram í gögnum
ÍSÍ, hvemig sem á því stendur, og
ÍSÍ hefur aldrei litið á Kristján sem
Kristján X. er fyrsti
verndari ÍSÍ, segir Ingi-
mar Jónsson, og var
það til dauðadags 1947.
vemdara sinn. Um sumarið lét Krist-
ján Jónsson af embætti og við tók
Hannes Hafstein. Hann var ekki
heldur gerður að verndara ÍSÍ frekar
en aðrir sem ráðherraembættinu
gegndu á næstu árum.
Fyrsti verndari ÍSÍ
Árin liðu án þess að ÍSÍ fengi
vemdara. í júlímánuði 1919 bar hins
vegar svo við að formaðurinn, Axel
Tuliníus, sendi skeyti frá Kaup-
mannahöfn til ÍSÍ og „tilkynnir að
konungur vor sé orðinn vemdari ÍSÍ
og biður stjórnina um að senda
skrautbundnar bækur ÍSÍ er hann
ætli að færa konungi“. Svo segir í
orðum góðra manna og bjartsýni
tókst þó að sannfæra alla og lyktir
urðu þær, að öll sveitarfélög sýslunn-
ar samþykktu að standa saman að
rekstri tónlistarskóla. Tel ég það hafa
verið mikið gæfuspor.
Tónlistarskólinn var settur í byrjun
október 1976 eins og fyrr sagði. Var
ég ráðinn skólastjóri og eini fastráðni
kennari skólans. Nemendur voru um
70 talsins og var kennt á píanó, org-
el, blokkflautu, gítar og blásturshljóð-
færi. Nemendur á blásturshljóðfæri
léku saman í lúðrasveit og einnig var
kennd tónfræði í hóptímum. Auk mín
störfuðu sem stundakennarar þeir
Guðmundur Baldvinsson, Halldór
Þórðarson, núverandi skólstjóri Tón-
listarskólans, og Ólafur Jensson.
Árangur af skólastarfínu kom fljótt
í ljós og gildi hans fyrir menntun og
menningu í Dalasýslu. Nemenda-
Qöldi jókst og kennurum var fjölgað.
Ánnar fastráðinn kennari, Hafdís
fundargerð stjómar ÍSf frá 23. júlí
1919. Frá þessu var svo skýrt á aðal-
fundi ÍSÍ sumarið eftir (1920) og ári
síðar lýsti formaður ÍSÍ þessu yfir við
upphaf konungsglímunnar á Þingvöll-
um að Kristjáni X. viðstöddum.
Kristján X. er því fyrsti vemdari
ÍSÍ og vemdari þess var hann til
dauðadags árið 1947. Hann sýndi ÍSÍ
alla tíð velvilja, einkum þegar hann
kom til Iandsins. Þá mætti hann á
íþróttaviðburði sem ÍSI efndi til hon-
um til heiðurs. Oft gaf hann ÍSÍ
peningagjafír og verðlaunagripi. Á
hinn bóginn gerði ÍSÍ sér far um að
votta verndara sínum virðingu. Árið
1921 stóð það fyrir konungsglímu á
Þingvöllum _ og íþróttasýningu í
Reykjavík. Árið 1936 var önnur kon-
ungsglímu haldin og_ mikil íþróttahá-
tíð á Melavellinum. í það skiptið gaf
Kristján X. ÍSÍ bikar sem kallaður
var konungsbikarinn og veittur var
lengi þeim íþróttamanni sem bestum
árangri náði á 17. júní mótum. Einn-
ig gaf hann þá glímubikar sem Sig-
urður Thorarensen hlaut fyrir sigur-
inn í konungsglímunni. Afhenti
Kristján X. bikarinn sjálfur.
Forseti landsins verður
verndari ISI
Árið 1944 stofnuðu íslendingar
lýðveldi á Þingvöllum og Sveinn
Bjömsson varð fyrsti forseti lands-
ins. ÍSÍ sat hins vegar uppi með
danskan kóng sem verndara. í febrú-
ar 1945 ræddi þáverandi forseti ÍSÍ,
Benedikt G. Waage, við Svein
Björnsson um að hann gerðist vernd-
ari ÍSÍ. Sveinn lofaði að athuga
málið. Niðurstaðan varð sú að rétt
þótti að bíða með það að Sveinn
gerðist vemdari sambandsins.
Kristján X. lést í apríl 1947 og 9
mánuðum síðar, á afmælisdegi ISÍ
þann 28. janúar 1948, gerðist Sveinn
Bjömsson loks vemdari ÍSÍ, tæpum
flórum áram eftir að hann var kjörinn
forseti landsins. Hann er sem sé fyrsti
íslenski þjóðhöfðinginn sem gerist
vemdari ÍSÍ. Síðan hafa ajlir forsetar
landsins gerst vemdarar ÍSÍ, nú síð-
ast Ólafur Ragnar Grímsson.
Höfundur er íþróttafræðingur.
Sveitarfélögin í Dala-
sýslu standa saman um
rekstur tónlistarskóla,
segir Guðmundur Om-
---------------------
ar Oskarsson, og það
samstarf hefur gefíst
vel.
Kristinsdóttir, var fenginn til skólans
og síðar Kristján Ólafsson.
Haustið 1979 tók Kjartan Eggerts-
son við stjóm skólans og var skóla-
stjóri allt til haustsins 1994. Þá var
ráðinn núverandi skólastjóri, Halldór
Þórðarson frá Breiðabólstað, en hann
hefur kennt við skólann frá upphafí.
Gildi almenns tónlistamáms er
fyrst og fremst fólgið í þeim góðu
áhrifum, sem það hefur á tilfínninga-
legan og andlegan þroska nemend-
anna. Alltaf eru líka einhverjir í nem-
endahópnum, sem halda áfram á tón-
listarbrautinni með góðum árangri.
Þannig hafa nokkrir nemendur Tón-
listarskóla Dalasýslu haldið áfram
tónlistamámi og einn þeirra, Hanna
Dóra Sturludóttir, sem var meðal
fyrstu nemenda skóians, hefur náð
árangri á heimsmælikvarða í list sinni.
Ég óska nemendum Tónlistarskóla
Dalasýslu, skólastjóra, kennurum og
Dalamönnum öllum til hamingju með
20 ára afmælið og bið þess, að gæfa
fylgi starfi skólans um ókomna fram-
tíð.
Höfundur er tónlistarmaður.
EINHVERJA lesendur Morgun-
blaðsins rekur e.t.v. minni til þess,
að á s.l. vetri gagnrýndi ég í blaðinu
þær upplýsingar sem Samband ís-
lenskra tryggingafélaga hafði sent
til allsherjarnefndar Alþingis um
heildartjónakostnað á ári í ábyrgð-
artryggingum bifreiða. Á þeim tíma
var allsheijarnefndin að fjalla um
tillögur sem Gunnlaugur Claessen
hæstaréttardómari og Gestur Jóns-
son hæstaréttarlögmaður höfðu, til-
kvaddir af nefndinni, gert um lag-
færingar á skaðabóta-
lögunum í því skyni að
bætur fyrir líkamstjón
miðuðust við að bæta
mönnum fjártjón að
fullu. Hafði SIT sent
nefndinni úttekt trygg-
ingastærðfræðings
sem átti að sýna að
tjónakostnaður á ári
næmi nokkuð yfir 4
milljörðum króna, og
væri það nokkru hærri
fjárhæð en nam heild-
ariðgjöldum ársins. Ut-
tektin var að mestu
leyti byggð á áætlun-
um vátryggingafélag-
anna á tjónakostnaði.
Sýndi ég fram á, að
áætlanir þessar væru allt of háar,
fyrst og fremst vegna þess að með
væru tekin í stórum stíl „tilkynnt"
slys, sem ýmist myndu aldrei leiða
til neinna tjónaútgjalda, eða mun
lægri útgjalda en úttektin ráðgerði.
Sýndist mér tjónakostnaður á ári
vera vel innan við 3 milljarðar króna
Ef á þarf að halda, seg-
ir Jón Steinar Gunn-
laugsson, eru alþingis-
mönnum gefnar rangar
upplýsingar í því skyni
að fæla þá frá að
tryggja fólki nauðsyn-
legar réttarbætur.
eftir gildistöku skaðabótalaganna á
miðju ári 1993 í stað þess að vera
rúmlega 4 milljarðar króna eins og
SÍT hélt fram. Raunar væri sam-
felld uppsöfnun fjár í bótasjóði fé-
laganna um margra ára skeið, þann-
ig að nam u.þ.b. 1,5 milljörðum
króna á ári að meðaltali, nægileg
sönnun þess, hvernig félögin „léku
sér“ með tjónaáætlanirnar í því
skyni að geta látið bifreiðaeigendur
borga allt of há iðgjöld. Talsmenn
SÍT mótmæltu ályktunum mínum
opinberlega og sökuðu mig um van-
þekkingu og annarleg markmið.
Þeir fengust þó aldrei til að gefa
upplýsingar um þau efnisatriði í
úttekt þeirra sem meginágreining-
urinn stóð um.
Þurftu tíma til að aðlagast
breytingunni
Tölur SÍT um tjónakostnaðinn
voru notaðar til að styðja þann
málflutning, að iðgjöld þyrftu að
hækka verulega ef gera ætti um-
ræddar endurbætur á lögunum.
Markmiðið var að fæla alþingis-
menn frá því að gera nauðsynlegar
umbætur í samræmi við ítarlegar
og vel rökstuddar tillögur tvímenn-
inganna Gunnlaugs og Gests. Þær
náðu ekki fram að ganga. Hafði
þessi málflutningur vátryggingafé-
laganna um þörf á hækkun iðgjalda
áreiðanlega sitt að segja í því efni,
þó að í sjálfu sér sé fráleitt að láta
hugleiðingar um fjárhæðir iðgjalda
í bílatryggingum ráða því hvernig
haga skuli löggjöf á sviði skaðabóta-
réttar. Alþingi samþykkti þess í stað
í byrjun maí s.l. vor bráðabirgða-
lausn með nokkurri hækkun bóta,
sem þó var alls ófullnægjandi til að
tryggja fólki sanngjarnar skaðabæt-
ur fyrir líkamstjón. Á lausnin að
gilda fram á haust 1997, meðan ný
nefnd fjaliar um skaðabótalögin í
heild. Ákveðið var að þessi takmark-
aða réttarbót skyldi ekki taka gildi
fyrr en að nokkrum tíma liðnum eða
1. júlí s.l., þar sem vátryggingafé-
lögin höfðu lýst yfir því að þau
þyrftu tíma til að aðlagast breyting-
unni. Hún útheimti að þeirra sögn
allmikla hækkun ið-
gjalda.
Skyndilega er unnt
að lækka iðgjöld
Nú hafa hins vegar
þau tíðindi orðið, að
vátryggingafélögin
hafa skyndilega lækk-
að iðgjöld af ábyrgðar-
tryggingum bifreiða
þannig að nemur að
þeirra sögn allt að 30%.
Þetta hafa þau verið
knúin til að gera vegna
þess þakkarverða
framtaks FÍB að bjóða
þessar tryggingar út á
erlendum trygginga-
markaði. Hvernig í
ósköpunum geta félögin gert þetta?
Ef upplýsingarnar sem þau gáfu
Alþingi um tjónakostnað væra rétt-
ar, væru þau að stefna þessari
tryggingagrein í stórfelldan tap-
rekstur. Hvers vegna sækjast félög-
in svona grimmilega eftir því að
tapa peningum? Svörin við þessum
spurningum eru einföld. Upplýs-
ingarnar sem Alþingi voru gefnar
um tjónakostnað voru rangar. Sala
á ábyrgðartryggingum bifreiða
verður eftir sem áður eftirsóknar-
verð vegna arðsemi starfseminnar.
Félögin munu einfaldlega mæta
þessum breytingum með því að
lækka hinar allt of háu áætlanir á
tjónakostnaði og minnka þar með
gjaldfærslur í reikningum sínum.
Sjóvá-Almennar tryggingar hf. hafa
reyndar þegar gert þetta. Þar á bæ
sýnast menn hafa haft fyrirhyggju
að þessu leyti, enda er búið að vera
ljóst um nokkurn tíma að hveiju
stefndi í samkeppninni.
Alþingi voru gefnar rangar
upplýsingar
Eftir stendur enn ein sönnunin
um, hvernig samtök vátrygginga-
félaganna á íslandi hafa einskis
svifist við að vernda hagsmuni sína.
Ef á þarf að halda eru alþingismönn-
um gefnar rangar upplýsingar í því
skyni að fæla þá frá að tryggja fólki
nauðsynlegar réttarbætur á mála-
sviði, sem skiptir einstaklinga sem
í lenda afar miklu máli. Það er líka
illt til þess að vita, að sú opinbera
stofnun, sem á að hafa eftirlit með
starfsemi félaganna, Vátrygginga-
eftirlitið, studdi með vissum hætti
félögin við þessa röngu upplýs-
ingagjöf. A.m.k. skaut eftirlitið sér
undan því að fjalla á málefnalegan
hátt um þau efnisatriði, sem ég og
fleiri menn bentu á að væru tor-
tryggileg í úttekt félaganna á tjóna-
kostnaðinum. Þar á bæ virðast menn
ekki vera frábitnir því að félögin
raki saman fé langt umfram sýnileg-
ar þarfir, enda virðast þeir líta á
það sem hið eina verðuga verkefni
sitt að fylgjast með að vátrygg-
ingafélög eigi örugglega fyrir tjóna-
skuldbindingum sínum. Alþingis-
menn tóku sjálfsagt við upplýsing-
um SÍT í góðri trú um réttmæti
þeirra. Og upplýsingarnar höfðu
áreiðanlega veruleg áhrif á máls-
meðferð Alþingis. Hvernig ætli al-
þingismenn bregðist nú við, þegar
í ljós er komið hvernig málið var í
pottinn búið?
Höfundur er
hæstaréttariöginaður.
Tónlistarskóli
Dalasýslu 20 ára
TÓNLISTARSKÓLI
Dalasýslu var stofnaður
þann 1. október 1976
og er þv! 20 ára um
þessar mundir. Um leið
og skólanum eru færðar
árnaðaróskir langar
mig að rifja upp nokkur
atriði um stofnun hans
og fyrstu starfsár.
Einn helsti hvata-
maður að stofnun skól-
ans var Guðmundur
Baldvinsson organisti
og bóndi á Hamraend-
um. Hann vakti áhuga
skólanefndarmanna í
Búðardal á málefninu
og lagði fram fé úr
minningarsjóði um son
sinn, Steinar Guðmundsson, til að
Guðmundur Ómar
Óskarsson
stofna skólann.
Eftir að ég lauk námi
frá Tóniistarskólanum í
Reykjavík vorið 1976
var síðan haldið áfram
með undirbúningsvinnu.
Skólanefndirnar kölluðu
saman fund með öllum
oddvitum sýslunnar, en
þá voru 9 sveitarfélög í
Dalasýslu. Var hug-
myndin að skólanum
kynnt og málið rætt.
Flestir voru strax mjög
jákvæðir, en þó heyrðust
stöku úrtöluraddir, sem
töldu enga þörf á tón-
listarskóla og peningum
sem færa til tónlist-
arnáms illa varið! Með
Jón Steinar
Gunnlaugsson