Morgunblaðið - 09.10.1996, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDÁGUR '9. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Egill Egilsson
Hreinsun rústanna hafín
Flateyri. Morgunblaðið.
Verktakinn Jón og Magnús sem átti lægsta tilboðið í hreinsun rúst-
anna hóf hið fyrsta framkvæmdir við niðurrif rústanna nýverið.
Mikill Iéttir er að þessum framkvæmdum þareð rústimar hafa minnt
óþægilega á þær hörmungar sem áttu sér stað fyrir tæpu ári.
Að verki afloknu verður svæðið grófjafnað og næsta vor munu
hefjast framkvæmdir við fyrirhugaðan minningarskrúðgarð um þá
sem fórast í flóðinu.
2 ára fangelsi
fyrir hnéspark í
andlit stúlku
Jónas Kristjánsson hlaut verðlaun úr Móðurmálssjóði
12 hafa fengið verð-
launin á hálfri öld
„ Morgunblaðið/Golli
JÓNAS Kristjánsson tekur við verðlaunúnum úr hendi Sveins
Skorra Höskuldssonar í hófi sem haldið var í Ráðherrabústaðn-
um við Tjarnargötu í gær.
ÁTJÁN ára stúlka var dæmd til
tveggja ára fangelsisvistar í gær, í
Héraðsdómi Vesturlands, fyrir árás
á 16 ára stúlku aðfaranótt 20. jan-
úar sl. í miðbæ Akraness. Þtjár yngri
stúlkur, 15 og 16 ára, sem tóku þátt
í árásinni, voru dæmdar í þriggja
mánaða fangelsi hver, en refsing
þeirra er skilorðsbundin.
Stúlkurnar fjórar voru ákærðar
fyrir að hafa í félagi ráðist á stúlk-
una á Kirkjubraut á Ákranesi, slegið
hana oft með krepptum hnefa í and-
lit og búk og sparkað í hana. Þær
hrintu henni svo hún féll við og
spörkuðu í hana iiggjandi. Stúlkan,
sem ráðist var á, komst undan þeim
að Akratorgi. Þar réðust hinar þrjár
yngri á hana með höggum og spörk-
um. Þær héldu árásinni áfram með
höggum, spörkum og hrindingum
eftir Suðurgötu þar til elsta stúlkan
kom að, tók í hárið á stúlkunni,
beygði höfuð hennar aftur og gaf
henni hnéspark í andlitið svo mikill
smellur heyrðist.
Hefði leitt til dauða
Stúlkan sem ráðist var á hlaut
brot í höfuðkúpu á hægra gagnauga-
svæði, mikla blæðingu milli ystu
heilahimnu og höfuðkúpu með mikl-
um þrýstingi á heilann, sem orsakaði
djúpt meðvitundarleysi og bráða lífs-
hættu.
í dóminum segir, að fullyrt verði
af læknisvottorðum og dómsfram-
burði læknis, að hnésparkið hefði
leitt til dauða stúlkunnar, hefði
bráðaaðgerð ekki verið framkvæmd
á höfði hennar. Árásin hafi í senn
verið tilefnislaus, hrottafengin og
lífshættuleg. Hæfileg refsing sé
tveggja ára fangelsi, en til frádráttar
komi 56 daga gæsluvarðhald.
Um yngri stúlkumar þijár segir í
dóminum að hafa verði í huga að
þær hafi ráðist að stúlkunni að tilefn-
islausu, en á hinn bóginn beri að
taka tillit til ungs aldurs þeirra.
Hæfileg refsing sé þriggja mánaða
fangelsi, skilorðsbundið til þriggja
ára.
Dóminn kváðu upp Jónas Jóhanns-
son, settur héraðsdómari og með-
dómendurnir Helgi I. Jónsson og
Ólafur Ólafsson, héraðsdómarar.
Áður var dæmt í málinu í Héraðs-
dómi Vesturlands í mars og var þá
elsta stúlkan dæmd til 20 mánaða
fangelsisvistar en hinar í árs fang-
e!si hver. Hæstiréttur ómerkti dóm-
inn og málsmeðferðina í júní og vís-
aði málinu aftur heim í hérað.
JÓNASI Kristjánssyni, ritstjóra Dag-
blaðsins-Vísis, voru í gær afhent
verðlaun að upphæð 60 þúsund krón-
ur úr Minningarsjóði Björns Jónsson-
ar - Móðurmálssjóðnum.
Sjóðurinn var stofnaður árið 1943
til minningar um Björn Jónsson, rit-
stjóra ísafoldar og síðar ráðherra
íslands 1909-1911. í gær var liðin
hálf önnur öld frá fæðingu Björns.
í ræðu sem Sveinn Skorri Hösk-
uldsson, prófessor og formaður
stjómar sjóðsins, fiutti við afhendingu
verðlaunanna sagði hann meðal ann-
ars: „Tilgangur sjóðsins er að verð-
launa mann, er hefur aðalstarf sitt
við blaðamennsku og hefur að dómi
sjóðsstjómarinnar ritað svo góðan
stíl og vandað íslenskt mál undanfar-
in ár að viðurkenningar sé vert.
Vandi og vegsemd
blaðamennsku
Með ísafold skóp Bjöm Jónsson
eitt áhrifamesta blað sem út hefur
komið hérlendis fyrr og síðar. Magn-
ús Jónsson telur í Sögu íslendinga
að upp úr aldamótunum síðustu hafi
ísafold verið orðið „mesta stórveldi
landsins" og þetta vald Bjöms hafí
náð hámarki „þegar hann,“ eins og
Magnús segir, „meira en nokkur einn
maður annar, fær „uppkastið“ 1908
fellt og sópar út úr þinginu einum
sterkasta stjómmálaflokki sem hér
hefir starfað." Þessi sögulega stað-
reynd má leiða huga okkar að vanda
og vegsemd blaðamennsku."
Sveinn Skorri gerði að umtalsefni
ábyrgð íslenskra blaðamanna á ör-
lögum íslenskrar tungu og menning-
ar á fjölmiðlaöld. „Eg játa fúslega
að ég ber ugg í bijósti um örlög ís-
lenskunnar í slíkum heimi á næstu
öldum. Von mín tengist þó því að
samfara alþjóðahyggjunni er uppi
andstæður straumur: Virðing fyrir
hinu sérstæða og einstaka, fyrir
menningu og máli smáþjóða og
minnihlutahópa. Sá straumur tengist
virðingu fyrir lífinu á þessari jörð
og þeim verðmætum náttúrunnar
sem ekki má eyða ef við ætlum að
lifa af.
Sú er von mín að íslensku máli
og menningu verði lífs auðið í þeim
heimi alþjóðlegrar fjölmiðlunar, er
við blasir, og ég trúi því að svo megi
verða ef iðkendur málsins, þ.á m.
blaðamenn, búa yfir nægu lífsmagni
og fijósemi endurnýjunar samfara
vilja til vemdunar þess arfs sem
tunga okkar er.
Til þess að svo megi verða hygg
ég þá málstefnu heillavænlegasta
sem Fjölnismenn mörkuðu og Bjöm
Jónsson fylgdi síðan á löngum blaða-
mannsferli sínum. Hún felst í þeirri
ást á íslenskri tungu sem birtist í
ljóðlínum Jónasar Hallgrímssonar:
„orð áttu enn eins og forðum / mér
yndið að veita." Þegar ég nú bið
einn úr hópi blaðamanna að veita
viðtöku verðlaunum úr Minningar-
sjóði Bjöms Jónssonar - Móðurmáls-
sjóðnum, er það vegna þess að hann
hefur að mati sjóðsstjómarinnar full-
nægt ákvæðum skipulagsskrárinnar
um góðan stíl og vandað mál, en
einnig hefur hann líkt og Björn Jóns-
son fyrir einni öld skapað stórveldi
í íslenskum blaðaheimi og verið
frumkvöðull sjálfstæðrar og óháðrar
blaðamennsku."
Óverðskuldað
Jónas Kristjánsson kvaðst í sam-
tali við Morgunblaðið vera kátur yfir
því að hafa fengið verðlaunin. Þó
væri hann heldur á þeirri skoðun að
þau væm óverðskulduð. „Ég flutti
samkvæminu skilaboð frá þekktum
verkfræðingi sem er sestur í helgan
stein. Hann sagði mér að það væri
misskilningur sem ég hef haldið fram
að ástandið væri mjög gott í smíði
nýyrða á íslensku. Hann sagði að
af hugtökum nútímans væri aðeins
um helmingurinn til á íslensku. Þeir
menn sem héldu uppi nýyrðasmíði á
íslensku væru flestir fullorðnir menn
sem hefðu á þessu mikinn áhuga en
meðal eftirkomendanna væri minni
áhugi og íslenskan væri á undan-
haldi í þessari styijöld," sagði Jónas
og kvaðst með þessum orðum vilja
hvetja menn til dáða.
Jónas Kristjánsson er sá tólfti sem
hlýtur verðlaun úr Móðurmálssjóðn-
um en áður hafa eftirtaldir blaða-
menn hlotið verðlaunin: Karl ísfeld
(1946), Loftur Guðmundsson (1949),
Helgi Sæmundsson (1956), Bjarni
Benediktsson (1957), Matthías Jo-
hannessen (1960), Indriði G. Þor-
steinsson (1961), Skúli Skúlason
(1965), Magnús Kjartansson (1967),
Eiður Guðnason (1974), Guðjón Frið-
riksson (1985) og Illugi Jökulsson
(1992).
Heilbrigðisráðherra segir óviðunandi að ekki sé hægt að treysta kostnaðaráætlun SHR
Úrbóta krafist
á bókhaldsvanda
ÓVIÐUNANDI er, að mati Ingibjargar Pálma-
dóttir, heilbrigðisráðherra, að ekki hafi verið
hægt að treysta kostnaðaráætlun Sjúkrahúss
Reykjavíkur (SHR) vegna samkomulags um
að veita 230 milljón króna aukafjárveitingu til
að standa undir óbreyttri þjónustu út árið.
Kristín Ólafsdóttir, stjómarformaður SHR,
segir að 7 mánaða yfirlit hafi gefið til kynna
að gripa þyrfti til hertari spamaðaraðgerða.
Stjóm SHR samþykkti sérstakar spamaðarað-
gerðir til að ná fram 80,5 milljón króna spam-
aði fram til áramóta á fundi sínum 4. október sl.
Ingibjörg sagði að starfshópur með fulltrú-
um borgarstjóra, fjármálaráðherra og heil-
brigðisráðherra, hefði gengið frá samkomulagi
um rekstur og framtíðarskipulag SHR í lok
ágúst. „Með kostnaðaráætlun SHR til grund-
vallar var komist að samkomulagi um að leggja
til 230 miiljón króna aukafjárveitingu og var
í því sambandi gengið út frá óbreyttri þjón-
ustu út árið. Nú hafa stjómendur sjúkrahúss-
ins hins vegar áttað sig á því að ekki er útlit
fyrir að kostnaðaráætlunin standist og því
hefur verið gripið til sérstakra spamaðarað-
gerða fram til áramóta,“ sagði Ingibjörg.
Mistökin endurtaki sig ekki
„Mér finnst auðvitað alveg óviðunandi að
ekki hafi verið hægt að treysta upplýsingunum
frá SHR. Ég hef í framhaldi af því óskað eft-
ir því að fulltrúar í starfshópnum komi með
tillögur til úrbóta á bókhaldsvandamálinu enda
er afskaplega erfitt að geta ekki treyst grund-
vallarupplýsingum við framtíðaráætlanagerð.
Óskað verður eftir því við borgarstjóra að allt
sé gert til að við fáum réttar upplýsingar um
reksturinn," sagði Ingibjörg og sagði aðspurð
að hennar viðbrögð yrðu ekki önnur en að
gera kröfu um að sömu mistök endurtækju sig
ekki.
Einn liður í sparnaðaraðgerðum stjómar
SHR felur í sér tveggja milljón króna spamað
á geðsviði sjúkrahússins. Ingibjörg var innt
álits á því að ná ætti sparnaðinum fram með
tilflutningi ungra geðsjúklinga á Amarholti.
„Ég mæli í sjálfu sér ekki gegn því að geðsjúk-
ir séu færðir í laus pláss á öðrum deildum
enda skilst mér að húsnæði deildar 35 í Arnar-
holti sé frekar lélegt. Annars treysti ég stjóm
Sjúkrahúss Reykjavíkur fyllilega til að stýra
faglega einstökum sviðum í rekstrinum," sagði
hún.
Margir óvissuþættir
Kristín Ólafsdóttir, stjómarformaður SHR,
sagði augljóslega misauðvelt að gera kostn-
aðaráætlanir fyrir hvers kyns rekstur. „Ég
býst við að einna erfiðast sé að gera áætlun
um starfsemi sjúkrahúss, ekki síst bráðasjúkra-
húss, einfaldlega af því að ekki er hægt að
sjá þörfina fyrir. Ofan á óvissu um hefðbund-
inn rekstur hefur svo komið úrvinnsla úr sam-
einingu spítalanna tveggja. Þar er t.a.m. óvissa
um hversu hratt ákveðnar aðgerðir í kjölfar
sameiningarinnar skili hagræðingu," sagði
Kristín og tók fram að ein ástæða framúr-
keyrslunnar fælist í meiri yfirvinnu en gert
hefði verið ráð fyrir. „Ástæðan er að af og til
skapast miklir toppar í starfseminni, þ.e.a.s.
margir og mikið veikir sjúklingar liggja sam-
tímis á sjúkrahúsinu og kalla því á viðbótar-
mönnun og í ýmsum tilvikum kannski meiri
rekstraraðföng en séð varð fyrir.“
Hún sagði að 7 mánaða yfirlit, sem legið
hefði fyrir fyrrihluta septembermánaðar, hefði
gefið til kynna að grípa þyrfti til hertra sparn-
aðaraðgerða. „Við fengum 230 milljón króna
aukaljárveitingu í lok ágúst. Sú fjárhæð hjálp-
aði verulega upp á. Staðreyndin er hins vegar
sú að reksturinn verður enn dýrari en við höfð-
um séð fyrir þegar viðbótarfjárveitingin kom,“
sagði hún.
Hún sagði að ekki hefði átt að koma heil-
brigðisráðherra á óvart í hvað stefndi. „Fulltrú-
ar hennar og fjármálaráðherra sátu stjórn-
arfund þar sem fullkomin eining var um að
grípa þyrfti til aðgerða þann 20. september
sl. Á fundinum fól stjórnin framkvæmdastjóm
sjúkrahússins að skila yfirliti um til hvaða
aðgerða væri hægt að grípa til að nálgast fjár-
lagarammann. Engar athugasemdir voru gerð-
ar við áætlaðar aðgerðir á síðasta stjórnar-
fundi þann 4. október."
Yfirvinnubann að öryggismörkum
Kristín sagði mat faglegra stjómenda að
hægt yrði að ná fram 80,5 milljón króna sparn-
aði með aðgerðunum þrátt fyrir ýmsa óvissu-
þætti t.d. um yfirvinnubann að öryggismörk-
um.
Stjómendur SHR gerðu ráð fyrir að rekstur
sjúkrahússins myndi kosta 5.103 milljónir og
rekstrarhalli yrði um 55 milljónir á árinu í
áætlun frá 28. ágúst sl. Nú gera áætlanir hins
vegar ráð fyrir að reksturinn kosti um 5.245
milljónir og rekstrarhalli verði um 102 milljón-
ir.
Kristín staðfesti að sú upphæð myndi vænt-
anlega standa út af í byijun næsta árs. „Við
gerum okkur hins vegar vonir um að aðgerðirn-
ar nú haldi áfram að virka inn í næsta ár,
sagði hún.