Morgunblaðið - 24.11.1996, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
GOÐRARVONARHOFÐI- TROLLASKAGI 7. AFANGI
ÞESSUM apa skammt frá Jinja þótti gestirnir ofan af íslandi áhugavert rannsóknarefni.
Sumardaginn 14. júlí skrölti
leiðangurinn inn í Uganda.
Landamæravörður kann-
aðist ekkert við að íslend-
ingar þyrftu ekki vegabréfsáritun
inn í landið, en okkur tókst að sann-
færa hann. Við fengum stimpil sem
duga myndi okkur í mánuð. Við
tókum stefnu á bæinn Jinja við
Viktoríuvatn og upptök Nílar.
Perla Afríku
Uganda er rúmlega tvöfalt
stærri en ísland að flatarmáli, en
fólksfjöldi er 20 milljónir, og er
fjölgunin með því meira sem þekk-
ist í Afríku, eða 3,5% á ári. Ug-
anda var bresk nýlenda þar til
landið öðlaðist sjálfstæði árið
1962. Churchill kallaði landið á
sínum tíma „Perlu Afríku" og víst
bar landið nafn með rentu. Kaffi-
og terækt var þar í miklum blóma
og sökum þess hvað landið er frjó-
samt má segja að það sé sama
hveiju menn stinga í jörðina, það
vex hratt og gefur margfaldan
ávöxt. Bærinn Jinja varð rómaður
sumarleyfisstaður og fólk frá öðr-
um nýlendum Breta í Afríku sendi
börn sín í háskólann í höfuðborg-
inni Kampala. En svo varð landið
sjálfstætt og lenti í þeirri ógæfu,
sem svo mörg önnur Afríkuríki
að skrímsli tóku völdin.
Harðir húsbændur
Fyrsti forseti landsins var Milt-
on Obote. Hann var ekki búinn
að vera lengi við völd er fangelsi
landsins voru orðin full af pólitísk-
um andstæðingum hans. Hann
endurskrifaði stjórnarskrána, með
það markmið að gera forsetavaldið
algjört, ennfremur hóf hann að
þjóðnýta erlend fyrirtæki í land-
inu. Obote hélt völdum þar til hann
gerði þau afdrifaríku mistök að
bregða sér af bæ árið 1971. Á
meðan Obote var á þingi samveld-
islandanna í Singapore, hrifsaði
yfirmaður herafla hans, Idi Amín,
völdin. í átta ár hélt sá bijálæðing-
ur um taumana í landinu. Talið
er að um 300.000 manns hafi ver-
ið myrtar eða pyntaðar til dauða,
af lögreglu hans. Efnahagur og
stjórnkerfi landsins fóru í rúst og
verðbólgan fór yfír 100% markið.
Árið 1979 réðst Amín inn í
Tanzaníu. Tanzaníumenn svöruðu
hraustlega fyrir sig og á nokkrum
dögum höfðu þeir rúllað yfir Ug-
Uganda -
perla Afríku
FJÖLSKYLDAN naut gestrisni Inga Þorsteinssonar, forstjóra
útvegsfyrirtækisins NAFCO, sem stundar veiðar á Viktoríuvatni
frá bænum Jinja.
KÚASMALAR í Uganda.
anda og hrakið Amín frá völdum.
Obote komst aftur til valda og var
nú hálfu verri en áður. í ofsóknar-
bijálæði sínu sneri hann sér að
alefli að því að útrýma pólitískum
andstæðingum sínum. Segja má
að hann hafi fullkomnað þá eyði-
leggingu sem hófst á tímum Ám-
íns. Núverandi forseti landsins,
Museveni, náði völdum í landinu
árið 1986 og sáu nú Ugandabúar
loks fram á betri tíð eftir skálm-
öld undanfarinna tveggja áratuga.
Uppbygging
Þó að Museveni hafí marxískan
bakgrunn, skipaði hann marga
íhaldsmenn í ríkisstjóm sína. Efna-
hagur landsins var opnaður fyrir
erlendri fjárfestingu og gjaldeyris-
viðskipti voru gefín fijáls. Hjól at-
vinnulífsins fóm að snúast er verk-
smiðjur, er höfðu staðið óvirkar
ámm saman, vora ræstar á ný og
bændur tóku til við sáningu, full-
vissir þess að nú kæmu þeir upp-
skeru sinni á markað. Þó að póli-
tísku frelsi, eins og við þekkjum í
Evrópu, sé ekki til að dreifa í Ug-
anda, er forsetinn vinsæll meðal
þegna sinna. Allt virðist vera á
uppleið í landinu og er hagvöxtur
þar hinn mesti sem mælst hefur í
Afríku. Einu vandkvæði ríkisstjórn-
arinnar em að Koni-skæmliðasam-
tökin, sem em studd af ríkisstjóm
Sudans, stjórna norðurvesturhluta
landsins.
Jinja og upptök Nílar
Við komum til Jinja um hádegi
í steikjandi hita og leituðum uppi
hótel. Þar kynntumst við nokkrum
Ugandabúum sem fóm með okkur
í skoðunarferð um bæinn; en Ug-
andamenn eru einkar gestrisnir
og stoltir af landi sínu. Við skoðuð-
um meðal annars upptök Nílar,
þar sem hún hefur sína löngu og
bugðóttu leið úr Viktoríuvatninu
til sjávar í Egyptalandi. Jinja er
einkar skemmtilegur bær í fögm
umhverfi, þó svo að eyðilegging
Amín-Obote áranna sé ennþá sýni-
leg. Indveijarnir, sem reknir voru
úr landi á tímum Amíns, eru nú
óðum að snúa aftur og taka við
fjölskyldufyrirtækjum sínum.
íslendingar í Jinja
Þegar við erum að snæða kvöld-
verð á hótelinu vindur sér að okk-
ur maður og segir á íslensku:
„Hvaða helv. þvælingur er á ykk-
ur?“ Var hér kominn Búi nokkur
Eysteinsson, en hann vinnur hjá
íslenska fyrirtækinu NAFCO, sem
starfrækt er í Jinja. Hann hafði
séð íslensku auglýsingarnar á bíln-
um þar sem hann stóð á hótelstæð-
inu og þar sem við höfðum ekki
haft hugmynd um að íslendingar
byggju í Jinja var þetta skemmti-
leg uppákoma. Seinna náðum við
tali af framkvæmdastjóra fyrir-
tækisins, heimsmanninum og
harðjaxlinum Inga Þorsteinssyni.
Hann bauð okkur afnot af bústað
sem fyrirtækið átti við strönd
Viktoríuvatnsins og þáðum við það
með þökkum.
NAFCO var stofnað fyrir 2
ámm, er íslenskir athafnamenn
keyptu þrotabú ítalsks fyrirtækis
sem lagt hafði upp laupana. Þrot-
laust uppbyggingarstarf hefur átt
sér stað síðan, en véla- og húsa-
kostur fyrirtækisins var í molum
þegar Islendingarnir tóku yfír.
Segja má að vinnudagur víking-
anna, Inga framkvæmdastjóra,
Búa vélstjóra og Sigurðar Grétars-
sonar framleiðslustjóra sé um 18
tímar á sólarhring. Þetta erfiði
þeirra er nú farið að skila árngri
og fullvíst er að framlegðartölur
fyrirtækisins myndu gera sérhvern
íslenskan frystihússtjóra grænan
úr öfund. Þeir eru með 20 fiski-
báta á Viktoríuvatni til að sjá
vinnslunni fyrir hráefni. Það sem
háð hefur rekstrinum undanfarið
er að bátarnir voru búnir ítölskum
vélum, sem íslenskir smábátasjó-
menn þekkja af biturri reynslu,
en þær snerust sjaldan heilan
snúning.
Á meðan við nutum gestrisni
Inga og félaga voru þeir að fá
nýjar vélar í alla fiskibátana. Einn-
ig voru þeir að fá nýja vinnslulínu
frá íslandi og höfðu þeir auglýst
eftir íslenskum vélstjóra til að sjá
um rekstur hennar. Auðséð er að
Islendinganýlendan í Jinja á eftir
að stækka og spennandi tímar
fara í hönd hjá NAFCO.
Letilíf í Jinja
Bústaðurinn sem við fengum
hjá Inga var frábær. Við vönd-
umst fljótt aftur þeim þægindum
að sofa í rúmum á ný og geta
farið í sturtu þegar okkur datt í
hug. Stundum var nauðsynlegt að
skola af sér 4 sinnum á dag vegna
þess að hrikalega heitt getur orðið
á þessum slóðum og lágum við oft
lömuð á milli kl. 12 og 16 á dag-
inn. Ávexti keyptum við á markað-
inum, sem var í nokkurra metra
fjarlægð frá bústaðnum, á hlægi-
legu verði. Einnig nærðumst við á
fiski úr vatninu sem við keyptum
af fiskimönnum staðarins, eða
stálum frá Inga. Ég pantaði vara-
hluti í millikassann frá Bandaríkj-
unum og er óhætt að segja að
kerfíð virki í Uganda, því að ég
fékk þá í hendurnar 5 dögum eft-
ir að þeir voru pantaðir. Við fómm
í 2ja daga skoðunarferð að Kyoga-
vatninu þar sem NAFCO er með
söfnunarstöð fyrir fisk. Þar fórum
við með innfæddum starfsmönnum
fyrirtækisins út í nokkrar af-
skekktar eyjar á vatninu. Greini-
legt var að mikið af fólkinu þar
hefði ekki séð hvítt fólk áður og
hlupu börnin í felur er við nálguð-
umst.
Stefán reyndi að vingast við
dreng á líku reki en hann hljóp
skelkaður í burtu. Móðir drengsins
birtist skömmu síðar með hann
öskrandi í eftirdragi. Hún skipaði
honum að taka í hönd Stefáns sem
hann gerði með semingi. Eftir að
drengurinn sá að ekkert gerðist
þó að hann snerti þennan skrýtna
ljóshærða aðkomudreng, neitaði
hann að sleppa og það sem eftir
lifði heimsóknar okkar í þorpið
gengu þeir Stefán hönd í hönd.
Geðveik kona kom hlaupandi út
úr einum kofanum og kreisti