Morgunblaðið - 10.01.1997, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Vatni stökkt
ágæs
SKYRSLA náms-
mannahreyfinganna
um áhrif og afieiðing-
ar breyttra laga um
Lánasjóð íslenskra
námsmanna hefur
hrundið af stað tals-
verðum umræðum,
eins og til var ætlast.
Eitt meginmarkmið
með útgáfu hennar
var að efla málefna-
lega umræðu um
Lánasjóðinn og að-
stæður námsmanna.
Þetta hefur tekist.
Forsætisráðherra hef-
ur lýst yfir að endur-
greiðslubyrði náms-
lána verði lækkuð verulega og að
samtímagreiðslur verði teknar upp
í einhverri mynd. Vonandi verður
hægt að líta þannig á að þetta sé
niðurstaða málefnalegrar umræðu
þar sem menn hafi rökrætt sig til
farsællar lausnar. í kjölfar útkomu
skýrslunnar hafa ýmsir tjáð sig.
Menntamálaráðherra sýndi meðal
annars þann drengskap að veita
sérstakt andsvar á Alþingi til að
undirstrika að hann hefði ekki tal-
að um rangfærslur í lánasjóðs-
skýrslu námsmanna. Bætti hann
við að hann hefði aðeins sagt að
ýmis atriði hennar væru gagnrýn-
isverð; „skárra væri það nú ef það
mætti ekki halda slíku fram, að
ýmis atriði í skýrslu jafnlangri og
þessari væru gagnrýnisverð.“
Taðkögglakast og
rógrennuskrif
Svo er eins og hlaupi ónot í ein-
hveija þegar umræðan er loks far-
in að lúta að málefnum og rökum.
Gunnar Birgisson (GB), sem mun
vera stjórnarformaður Lánasjóðs
íslenskra námsmanna, kýs að ráð-
ast að mér sem höfundi áður-
nefndrar skýrslu námsmanna-
hreyfinganna með fúkyrðum frem-
ur en rökum á síðum Morgunblaðs-
ins. Verður ekki annað séð en að
Gunnari finnist óþolandi að
námslánaumræður séu nú loks í
farsælum farvegi. Ef markmið
Gunnars er að þyrla upp ryki og
láta rökin gleymast mun honum
mistakast sú ætlan. Námsmenn
munu ekki taka þátt í
slíku taðkögglakasti
og rógrennuskrifum.
Málefnastaða þeirra er
einfaldlega sterkari en
svo. Lesendum læt ég
því eftir að dæma
hvort málflutningur
námsmanna hafi verið
þannig að „ósvífnustu
áróðursmeistarar hafi
reynt þá aðferð til þess
að búa til þann „sann-
leika“ sem þeir vilja
að almenningur trúi,“
svo vitnað sé beint til
greinar Gunnars.
Gagnrýni sú sem að
skýrslunni sjálfri lýtur
er hvorki umfangsmikil né ítarleg
og hrekkur af henni eins og vatn
af gæs.
Vatnið og gæsin
Það er einkar hvimleitt við grein
Gunnars hvernig hann reynir að
Þetta eru ágallar, segir
Dagur B. Eggertsson,
sem bæta þarf úr.
notfæra sér að lesendur Morgun-
blaðsins hafa í fæstum tilfellum
lánasjóðsskýrsluna við höndina og
eru því ekki í stakk búnir til að
átta sig á hversu ósvífnar fullyrð-
ingar hans um efni hennar eru.
Fróðlegt er að máta staðhæfingar
í grein GB við niðurstöður skýrsl-
unnar sem hann segist vera að
gagnrýna. GB segir: „Það er ósatt
að námsmönnum í lánshæfu námi
hafi fækkað á gildistíma laga um
LÍN.“ Ekki er gott að segja hvar
Gunnar hefur rekist á þessa full-
yrðingu því hana er hvergi að finna
í skýrslunni. Þar segir þvert á
móti: „Lánþegum hjá LÍN fækkaði
úr 5.651 í 3.888 við gildistöku
nýrra laga um LÍN 1992, eða um
1.763 (31%). Á fyrsta ári eftir
lagasetninguna fækkaði náms-
mönnum á íslandi og erlendis um
liðlega 1.000.“ Og jafnframt: „Á
gildistima laganna hefur aftur tek-
ið að gæta fjölgunar námsmanna
Dagur B.
Eggertsson
Samband lánþega og námsmanna meðal barnafólks
r Námsmenn með börn 1990-96
3500
P
- Lánþegar með börn
2^27 2.858
1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96
Súluritið sýnir samband milli fækkunar barnafólks í námi á íslandi
og bamafólks á námslánum. Barnafólki í námi hafði fjölgað ár frá
ári allt þar til lögin tóku gildi 1992. Þá fækkaði því. Þessar tölur
um fjölda námsmanna með böm em tiltölulega nýkomnar fram.
Til þess tíma hafði verið haldið fram að fækkun lánþega með böm
benti ekki endilega til fækkunar bamafólks í námi. Þær raddir
ættu nú að vera þagnaðar. Heimildir: Hagstofa Islands og LIN.
í lánshæfu námi. í ljós hefur hins
vegar komið að fækkunin er varan-
leg í röðum barnafólks og erlendis
virðist fækkunin jafnframt ætla
að reynast varanleg.“ Þetta eru
meginatriði málsins.
Ekki deilt um tölur
heldur túlkun
Flest í skrifum Gunnars virðist
á sömu bókina lært. Til að svara
ásökunum hans um rangfærslur
og missagnir er undantekningar-
laust unnt að birta orðrétt það sem
um viðkomandi efni segir í skýrsl-
unni og stendur þá ekkert eftir
ósvarað. Hann virðist annaðhvort
ekki hafa kynnt sér efni hennar
eða líta vísvitandi fram hjá því
sem þar stendur. Athygli vekur
raunar að hvorki Gunnar né aðrir
hafa gert athugasemd við eina
einustu tölulega staðreynd úr
skýrslunni, þrátt fyrir allt tal um
blekkingar og lygaspjöll. Þvert á
móti byggja þeir mál sitt á sömu
gögnum og í skýrslunni er að
finna. Þeir vilja aðeins líta sínum
augum á silfrið. Það takmárk
námsmanna að orðaskaki um tölur
linni virðist því hafa náðst. Enda
var löngu orðið tímabært að að
færa umræðuna að greiningu á
grundvelli hinna tölulegu gagna
og að breytingum sem gera þarf
á námslánakerfinu. Þegar kemur
að ályktunum og niðurstöðum
virðist skýrslan, gögn hennar og
greining, standa orrahríð GB al-
gerlega af sér.
Að horfast í augu
við staðreyndir
Stjórnarformaðurinn virðist eiga
í hvað mestum erfiðleikum með
að horfast í augu við það sem þess-
ar óumdeildu tölur hafa um afleið-
ingar námslánalaganna að segja.
Sem fyrr er réttast að skýrslan
tali þar eigin máli. „Tala barna-
fólks á námslánum lækkaði úr
2.746 lánþegum árið 1991-92 nið-
ur í 1.891 lánþega ári seinna. Á
síðasta skólaári voru þessir lánþeg-
ar 1901, aðeins 10 fleiri en fjórum
árum áður. Fækkun einstæðra for-
eldra var hlutfallslega mest við
gildistöku laganna, úr 740 í 487
lánþega. Þeim hefur haldið áfram
að fækka og eru nú 433 einstæðir
foreldrar á lánum. Athygli vekur
jafnframt að lánþegum fækkaði
mismikið eftir kjördæmum, þvert
á það sem haldið hefur verið fram.
Skýringin á misvísandi upplýsing-
um um það efni felst í ónákvæmri
meðferð tölulegra gagna. Sam-
setning námsmanna- og lánþega-
hópsins hefur breyst. Hlutfall
barnafólks fer lækkandi ár frá ári.
Það staðfestir könnun Hagstofu
íslands.“
Málflutningur
stúdenta staðfestur
Könnun Hagstofu íslands sner-
ist um það að athuga hvort sam-
band væri milli fækkunar lánþega
LÍN með börn á framfæri og íjölda
barnafólks sem skráð væri í nám.
Af skiljanlegum ástæðum var að-
eins hægt að nálgast nemenda-
skrár innlendra skóla, alls 23. í
skýrslunni segir: „Deilt var um það
hvort fækkun lánþega með börn
væri raunverulegt merki um að
ekki væri lengur jafnrétti til náms
eða hvort hópar sem áður voru á
lánum létu það eiga sig eftir hin
nýju lög. Könnun Hagstofunnar á
fjölda námsmanna með börn stað-
festi og skar úr um að þessi fækk-
un lánþega með börn var vegna
raunverulegrar fækkunar náms-
manna með börn. Þetta staðfesti
málflutning stúdenta þess efnis að
ástæða væri til að ætla að tölur
um lánþegafjölda í hópum sem
óumdeilt væri að þyiítu á lánum
að halda endurspegluðu jafnframt
fjölda námsmanna í sömu hópum.
Tölur um varanlega fækkun barna-
fólks í námi eru því staðfesting á
neikvæðum áhrifum laganna á
jafnrétti til náms.“ Þá fækkun sem
þarna um ræðir mátti meðal ann-
ars lesa af súluriti því sem GB
birti með skrifum sínum og kann
ég honum mínar bestu þakkir fyr-
ir það. Barnafólki í námi hafði
Qölgað ár frá ári allt þar til lögum
um LÍN var breytt. Þá fækkaði
þeim verulega. Það sem meira er,
fjöldi barnafólks í námi hefur stað-
ið í stað allar götur síðan eða í
fjögur ár! Þetta verður ekki kallað
„eðlileg sveifla" einsog Gunnar
virðist ýja að. Þarna er einfaldlega
um að ræða fækkun fyrir áhrif
vondra laga.
Meginatriðin mega
ekki gleymast
Það sem mestu skiptir að haldið
sé til haga má ekki falla i skugga
tölfræði eða umræðu um áhrif og
afleiðingar núverandi laga um
LÍN. Endurgreiðslubyrði námslána
er nú margföld á við endurgreiðslu-
byrði fyrri kynslóða námslána-
greiðenda og að óbreyttu munu
þessar háu endurgreiðslur útiloka
stóra hópa núverandi námsmanna
frá því að festa kaup á eigin hús-
næði. Eftirágreiðslukerfi námslána
leiðir af sér óhóflega áhættu við
að leggja út í kreíjandi nám þar
sem hvert einasta próf er nánast
einsog rússnesk rúlletta, þar sem
yfirdráttarlán í bönkum standa
ógreidd eftir ef eitthvað útaf
bregður. Þessir ágallar eru meðal
þeirra stóru ágalla sem bæta þarf
úr og fer vel á því að þeir sem nú
hafa varið kröftum sínum til að
togast á um afleiðingar gömlu lag-
anna snúi sér að sama kappi að
aðkallandi lagabreytingum.
Höfundur er formaður
Stúdentaráðs.
Einföld lausn á
flóknum málum
m KERFISÞROUN HF.
Fákafeni 11 - Sími 568 8055
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
faest á Kastrupflugvelii
og Rábhústorginu
fttergutthliifób
■kjami málsins!
ÍSLENSKA flokka-
kerfið er úrelt. í árum
talið er það orðið lög-
gilt gamalmenni, sem
óðum nálgast áttræð-
isaldurinn. Ólíkt
mörgum mennskum
jafnaldra sínum hefur
það ekki elst vel, er
þreytt lífdaga og þráir
dauðann. En spurning
er hvort veita verði þvl
líknardauða, að öðrum
kosti virðist það ætla
að tóra að eilífu.
Á þeim árum sem
liðin eru frá því að
flokkakerfið komst á
hefur ótrúlega lítil
þróun átt sér_ stað í íslenskum
stjórnmálum. Ástæða þess er þó
ekki hversu gott núverandi fyrir-
komulag er, síður en svo. Ástæðan
fýrir því að flokkakerfið hefur
ekki náð að þroskast og þróast
eins og eðlilegt væri er sú að jafn-
aðarmenn, hvar í
flokki sem þeir
standa, hafa ekki bor-
ið gæfu til að starfa
saman í einum stórum
og öfiugum flokki.
Það er þó ekki þar
með sagt að svo þurfa
að vera um ókomna
tíð. Ungu fólki, sem í
dag er að setja sig inn
í stjórnmál nútímans,
er með öllu ómögulegt
að skilja þetta fyrir-
komulag. Fyrir ein-
staklinga sem fylgjast
með utan frá er erfitt
að sjá ástæðu fyrir því
að fólk sem berst fyrir
sömu hugsjónum geri það á mis-
munandi vettvangi, oft gegn hvert
öðru og þar með gegn sínum hug-
sjónum
Þeir sem hræðast tilhugsunina
um öflugt samstarf jafnaðar-
manna segja að málefnaágreining-
ur sé það mikill að ekki sé sam-
starfsgrundvöllur. Vissulega eru
skiptar skoðanir í ýmsum mála-
flokkum en ekki meira en svo að
nauðsynlegt er hveiju stjórnmála-
afli. Ungt fólk, sem aðhyllist jafn-
aðarhugsjónina, hefur tekið hönd-
um saman og er ákveðið í að láta
draum jafnaðarmanna um sameig-
inlegan baráttuvettvang rætast.
Við erum ekki tilbúin til að horfa
upp á óbreytt ástand og þess
vegna verður stofnun Grósku,
samtaka jafnaðarmanna, að veru-
leika laugardaginn 18. janúar.
Mikið og öflugt starf hefur verið
unnið vegna undirbúnings þessa
íslenska flokkakerfið er
úrelt, segir Hólmfríður
Sveinsdóttir, og þarf
að fá langþráða hvíld.
stofnfundar, m.a. með hinum
sögulega „Bifrastarfundi“ í nóv-
ember sl. Margir hafa komið að
undirbúningnum og eru þetta ein-
staklingar úr öllum stjórnarand-
stöðuflokkunum jafnt sem
óflokksbundnir einstaklingar.
Grósku er hvorki ætlað það hlut-
verk að leggja niður flokka né að
vera enn einn stjómmálaflokkurinn.
Gróska er aftur á móti samstarfs-
og umræðuvettvangur jafnaðar-
manna. Hvort Gróska verður ein-
hvem tímann að stjómmálaflokki
skal ósagt látið enda verður tíminn
að skera úr um það. En hvað sem
því líður þá hefur líklega aldrei
gefist betra tækifæri en einmitt
núna til þess að láta samstarf jafn-
aðarmanna verða meira en orðin
tóm.
Bíðum ekki eftir því að aðrir
geri hlutina fyrir okkur, tökum þátt
í að móta þá framtíð sem við viljum
búa við. Sýnum ábyrgð gagnvart
sjálfum okkur og því samfélagi sem
við búum í. Það geram við m.a.
með því að taka þátt í að gera
Grósku að öflugu hreyfíafli í þjóðfé-
laginu. Jafnaðarmenn verða að hafa
það hugfast að þó svo viljinn sé til
staðar kemur hann aldrei í staðinn
fyrir verkið. Ungt fólk hefur þegar
hafið verkið og nú biðjum við um
stuðning allra jafnaðarmanna.
Öðravísi getur þetta ekki gengið.
Veitum flokkakerfinu langþráða
hvíld - hinstu hvíldina - við eigum
það skilið.
Sýnum viljann í verki og fjöl-
mennum á stofnfund Grósku, sam-
taka jafnaðarmanna í Loftkasta-
lanum laugardaginn 18. janúar.
Höfundur er áhugamaður um
sameiningu jafnaðarmanna.
Hinsta hvíld
flokkakerfisins
Hólmfríður
Sveinsdóttir