Morgunblaðið - 10.01.1997, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 1997 37
MINNINGAR
RUT
GUÐMUNDSDÓTTIR
+ Rut Guðmunds-
dóttir fæddist á
Helgavatni í
Þverárhlíð 7. júlí
1911. Hún lést í
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur 28. desember
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Grensáskirkju
7. janúar.
„Mínir vinir fara flöld
feigðin þessa heimtar
köld."
Þessar ljóðlínur eft-
ir Bólu-Hjálmar koma æ oftar í
huga minn þegar vinir mínir kveðja
einn af öðrum eftir því sem lífdag-
ar mínir verða fleiri. Nú er hún
Rut mín elskuleg dáin.
Þó mér verði fyrst í huga að
biðja henni guðsblessunar og hún
megi fara í friði, þá situr ekki
aðeins söknuðurinn eftir, heldur
og líka sár tregi yfir því að hafa
ekki ræktað vináttuna betur. Ys
og þys hversdagsins með öllu sínu
fári leiðir mann á glapstigu augna-
bliksins, sem verður æ íjarlægara
því mikilsverðasta í mannlegum
samskiptum. Ég átti eftir að ljúka
erindi mínu við hana Rut. Ég skrif-
aði á jólakort til hennar og sagðist
ætla að koma. Ætti við hana er-
indi. Nú er það of seint. Hún er
farin. Sátt við guð og menn og í
von um að hitta aftur ástvini sína.
Eiginmanninn, hann Halldór Þor-
steinsson, sem dáinn er fyrir
nokkrum árum og soninn Birgi sem
lést langt um aldur fram síðastlið-
ið haust.
Rut Guðmundsdóttir var fædd
og uppalin á Helgavatni í Þverár-
hlíð í Borgarfirði. Þegar hún
minntist á bæinn sinn, nafnið á
honum „Helgavatn", var eins og
manni birtist ævintýri þar sem
ekki væri allt sagt. Huliðsheimur
bernsku hennar og æsku. Vatnið,
fjöllin, óbyggðirnar, byggðin öll
með sínum fyrirheitum var henn-
ar. Og það entist ævina út.
Á æskuárum Rutar var þjóðin
að rísa úr öskustónni. Ungmenn-
afélögin og sú hreyfing sem þeim
fylgdi var að setja svip sinn á þjóð-
lífið. Hvítárbakkaskóli í Borgar-
firði var stofnaður. Síðan komu
héraðsskólarnir einn af öðrum. Rut
ásamt öðru æskufólki í Borgarfirði
og vítt og breitt um landið flykkt-
ist í þessa skóla til náms. Fyrst fór
Rut í Hvítárbakkaskóla, síðan í
héraðsskólann í Reykholti. Þarna
kynntist hún ungum Austfirðingi,
Halldóri Þorsteinssyni frá Stöðvar-
firði. Kynni þeirra urðu löng og
farsæl. Þau giftust og settust að
á Akranesi. Þau eignuðust tvo syni,
Sigurð og Birgi. Halldór vann
lengst af sem vélvirki í skipasmíða-
stöð Þorgeirs og Ellerts á Akra-
nesi. Þau voru sæmdarhjón og
settu svo sannarlega svip sinn á
bæjarlífið. Það var mikill sjónar-
sviptir að þeim, þegar þau tóku
sig til og fluttu burt, fóru til
Reykjavíkur ásamt tveim öðrum
íjölskyldum, þeim Sigurði Guð-
mundssyni og Ásu Gísladóttur,
Halldóri Bachmann og Jóhönnu
Arnmundsdóttur ásamt börnum
þeirra.
Hús þeirra Sigurðar og Halldórs
Bachmanns var alltaf kallað Kreml
og er svo enn í dag. Rut og Hall-
dór Þorsteinsson bjuggu í verka-
mannabústað þarna beint á móti.
Innan þessa þríhyrnings blómstr-
aði stærsta kommaklíkan á Skaga.
Þarna voru bæjar- og þjóðmálin
rædd og heimsmálin krufin. Það
var verið í bæjarstjórn og nefndum
bæjarins, leikfélaginu, kirkjukórn-
um, Rein félagsheimili sósíalista
var byggt upp úr gömlum bílskúr
þar sem félagslíf blómstraði. Bíó-
sýningar á loftinu í verkamannabú-
staðnum, þar sem
börnin úr nágrenninu
kyntust hinum upp-
rennandi kvikmynda-
heimi í litlu herbergi
undir súð heima hjá
Rut og Halldóri. Nokk-
ur þessara barna hafa
markað sér braut á
listasviðinu. Það þótti
tíðindum sæta þegar
Rut og Halldór héldu
veislu á heimili sínu til
heiðurs sovéskum
listamönnum sem
komu til íslands í boði
MÍR og skemmtu Ak-
umesingum í troðfullri Bíóhöllinni.
Það var engin lognmolla yfir þessu
fólki. Það hafði heyrt heimsklukk-
una glymja og það þorði að vera
eins og heimssýn þess birtist þeim.
Rut var heilsteypt kona, hlé-
dræg og mjög stillt. Það kom sér
áreiðanlega vel í samvistum við
hinn ákaflynda eiginmann og ekki
síður í gegnum öll hennar veik-
indi. Hún mátti dvelja langtímum
saman á Vífilsstöðum og öðrum
sjúkrastofnunum frá litlu drengj-
unum sínum og eiginmanni. Og
allt bar hún með sinni einstöku ró
og æðruleysi. Hún var greind svo
af bar, vel menntuð og víðlesin.
Listræn var hún, stundaði um tíma
málaralist og prýða myndir eftir
hana bæði heimili hennar og ann-
arra. Hún var ein af þeim sem
skrifaði, þó hún flíkaði því ekki.
Þó eru nokkur ljóð og smásögur
til eftir hana á prenti.
Þegar þau hjón voru á Akranesi
stofnuðum við nokkrir vinir og
kunningjar bókmenntaklúbb sem
ennþá er við lýði. Þar tókum við
fyrir bókmenntir af ýmsu tagi, lás-
um og fjölluðum um þær. Eitt sinn
tókum við verk Guðmundar Böðv-
arssonar fyrir og átti Rut að sjá
um þá kynningu. Þá bauð hún
Guðmundi að koma og vera með
okkur. Þau voru af sama meiði,
skyldmenni og Borgfirðingar bæði.
Hún talaði um Guðmund og síðan
lásum við upp ljóð eftir hann og
hann las ljóð sín fyrir okkur. Þetta
var eftirminnilegt kvöld, ég hafði
aldrei hitt Guðmund fyrri. Ég
gleymi aldrei augum hans, dökkum
og hlýjum. Eftir þetta taldi ég
hann meðal vina minna.
Sonardóttir Rutar, Soffía Auður
Birgisdóttir, er bókmenntafræð-
ingur og ég veit að Rut þótti mjög
vænt um að hún skyldi helga sig
þessum fræðum. Soffía tók saman
stóra bók með sögum eftir íslensk-
ar konur. Ég las þessa bók og
þótti mikið til um þetta afrek Soff-
íu. Ég hafði notað þessa bók mikið
til gjafa og þá helst til kvenna og
að lokum var ég búin að gefa mína
bók líka. Þá var þessi bók uppseld
svo ég átti enga. Um þetta leyti
kom ég til Rutar og við fórum að
tala um bókmenntir og ég óskaði
henni til hamingju með sonardótt-
urina og bókina sem hún hafði
unnið að og væri nú uppseld og
að ég væri bókarlaus. Sem betur
fer hefur þessi bók verið endurút-
gefin. Þá stóð Rut upp og náði í
bók sem hún átti og gaf mér hana.
Ég var mjög hissa og átti dálítið
erfitt með að taka við bókinni, en
það varð svo að vera, en ég hét
henni því að í stað þessarar bókar
skyldi ég færa henni bók eftir
mína dóttur.
Það var erindið sem ég átti ólok-
ið við hana. Að við tækjumst í
hendur yfir verkum dóttur og son-
ardóttur okkar, sem höfðu brugðið
ljósi yfir líf og störf íslenskra
kvenna í bókum sínum.
Rut var kynsæl kona. Synir
hennar tveir hinir mætustu menn
hvor á sínu sviði. Barnabörnin vel
menntuð og búin að hasla sér völl
í ýmsum greinum og langömmu-
börnin sum hver komin vel á legg.
Rut og Halldór voru mikið úti-
vistarfólk og lágu oftast í tjaldi.
Stundum langtímum saman, oft
uppi í Borgarfirði, stundum á
Þingvöllum og víðar. Oft við veið-
ar í ám og vötnum. Ég og fjöl-
skylda mín eigum margar
skemmtilegar minningar af sam-
vistum við þau. Við Hítárvatn,
Fáskrúð og Haukadalsá, þar sem
glatt var á hjalla, sagðar voru
sögur, farið með kviðlinga frums-
amda eða eftir einhverja snillinga.
Börnin mín gleyma seint kvöld-
húminu við Hítarvatn í hópi þess-
ara góðu vina.
Margs er að minnast og margs
er að sakna, en mest er þó að
þakka. Að hafa átt þessa mikil-
hæfu konu að móður, tengdamóð-
ur, ömmu og langömmu. Og við
hin sem áttum vináttu hennar um
svo langan aldur þökkum af alhug
og biðjum guð að blessa hana um
tíma og eilífð. Öllum aðstandend-
um sendi ég mínar innilegustu
samúðarkveðjur.
Bjarnfríður Leósdóttir,
Akranesi.
Svo viðkvæmt er lífið, sem vordagsins blóm,
er verður að hlíta þeim lögum
að beygja sig undir þann alsheijardóm
sem ævina telur í dögum.
Við áttum hér saman svo indæla stund
sem aldrei mér hverfur úr minni.
Og nú ertu gengin á pðanna fund,
það geislar af minninp þinni.
(Fr. St. frá Grímsstöðum.)
Hún Rut Guðmundsdóttir frá
Helgavatni, vinkona mín, er búin
að fá hvíldina. Þegar ég hugsa um
hana renna minningarperlurnar
fram, hver af annarri. Allar glitra
þær skært af gleði og skemmtileg-
heitum, Rut var svo skemmtileg,
vel heima í bókmenntum og listum,
nærri sama hvar borið var niður í
bundnu eða óbundnu máli, alls
staðar var hún heima. Það var
mikil menning á heimili þeirra
Rutar og Halldórs Þorsteinssonar,
þar ríkti einnig gleði og góðvild
enda bæði málsvarar þeirra er
minna máttu sín í þjóðfélaginu.
Á heimili þeirra var oft margt
um manninn þvf þau voru afar
gestrisin, mjög félagslynd og vin-
mörg.
Rut var mjög heilsutæp á fyrstu
búskaparárum þeirra og þurfti að
dvelja á Vífílsstöðum, en sem betur
fer náði hún sæmilegri heilsu. Rut
bar sig alltaf vel og maður gleymdi
því oft að hún gekk ekki heil til
skógar.
Við hjónin höfum margs að
minnast, bæði í ferðalögum og á
heimilum okkar. Rut var vel hag-
mælt og sendi hún mjög skemmti-
leg ljóðabréf til vina sinna og fékk
þá kannski til baka eitthvað í létt-
um dúr, allt var í gleði gert.
Þegar ég sit hér í skammdeginu
og minnist Rutar minnar þá birtir,
því svo bjart og skært er um allar
minningar um hana. Rut var list-
feng og fékkst við að mála fagrar
myndir. Áður en hún fór að Iæra
að mála ætlaði hún að afsanna að
það þyrfti lærða listmálara til að
mála abstrakt. En myndin sem hún
málaði þannig var sú alerfiðasta
sem hún málaði. Mikið hlógum við
báðar að þessu tiltæki hennar.
Það var skemmtilegt að vera
með þeim Helgavatnssystrum sem
ég kynntist. Allar unnu þær góðum
bókum. Góðan málsvara átti Lax-
ness í Rut frá fyrstu tíð og það
áttu fleiri höfundar sem núna eru
mikils metnir. Ég vissi að hún
kunni marga kafla úr bókum Lax-
ness.
Rut var hetja í mótlæti og sorg,
bæði er hún missti systkini og
mann, en sárust var sorgin er son-
ur hennar, Birgir, lést fyrir fáum
mánuðum langt um aldur fram,
þá var lífsbikar hennar tæmdur.
Bestu þakkir fyrir samfylgdina,
kæra vinkona.
Öllum aðstandendum Rutar
vottum við hjónin samúð okkar.
Ásgerður Gísladóttir.
ARNY MAGNEA
HILMARSDÓTTIR
+ Árný Magnea
var fædd í Vík-
um á Skaga 14.
mars 1944, en ólst
upp á Hofi í Skaga-
hreppi. Hún lést á
heimili sínu í Hafn-
arfirði 3. janúar
síðastliðinn. Árný
Magnea var dóttir
hjónanna Hilmars
Árnasonar og Sól-
veigar Aðalheiðar
Magnúsdóttur.
Eftirlifandi eig-
inmaður Árnýjar
Magneu er Guð-
steinn Hróbjartsson. Börn
þeirra eru Hróbjartur Hilmar
og Aðalbjörg.
Utför Árnýjar Magneu fer
fram frá Hafnarfjarðarkirkju
í dag og hefst athöfnin klukk-
an 10.30.
Ótrúlegt en satt, Madda,
frænka okkar, er dáin. Enginn
veit hver er næstur, sem betur
fer. Þegar dóttir Möddu hringdi
í mig til að láta mig vita að
mamma sín væri búin að fá hvíld-
ina kom yfir mig viss Iéttir fjöl-
skyldunnar vegna. Því að horfa
upp á sinn nánasta vera að deyja
er ekki hægt að lýsa með orðum.
Ég held að öllum þeim sem
þekktu Möddu beri saman um það
að hún var blíð og góð kona sem
vildi öllum vel. Dóttir mín, tíu ára
gömul, sagði við mig þegar ég
sagði henni frá því að Madda
frænka væri dáin: „Mamma, nei,
ekki uppáhalds-
frænkan mín, hún
sem var alltaf svo góð
við mig.“ Ekki hefði
ég getað trúað því
þegar Madda sat yfir
móður sinni á dánar-
beði í apríl 1996 að
hún myndi kveðja
þennan heim innan
nokkurra mánuða.
Blíðan sem hún sýndi
móður sinni þarna var
stórkostleg og
ógleymanleg.
Síðast sá ég Möddu
í júní 1996. Þá voru
þau hjónin að koma af ættarmóti
og komu við hjá mér á heimleið.
Ég sé enn fyrir mér myndina af
Möddu í þessari heimsókn, hún
var svo falleg, í svo fallegri blússu
sem fór henni svo einstaklega vel
eins og hún væri sniðin á hana.
Ég gæti skrifað miklu meira
en það er af svo mörgu að taka
og læt hér því staðar numið í
skrifum um þessa góðu konu,
hana Möddu frænku. Minning
hennar er skýr í huga okkar.
Við þig, elsku Alla mín, vil ég
segja. Þú ert búin að standa þig
eins og hetja og ég veit að þú
gerir það áfram. Ég veit sjálf
hvað þú ert að ganga í gegnum
og kannski getum við yljað okkur
við það að nú eru mæður okkar
saman.
Kæru Steini, Hilmar og Alla.
Mínar innilegustu samúðarkveðj-
ur til ykkar. Guð veri með ykkur.
Sólveig Eiðsdóttir.
GUNNAR
BJÖRNSSON
+ Gunnar Björnsson fæddist
á Vakursstöðum í Vopna-
firði 21. maí 1904. Hann lést
í Landspítalanum 19. desem-
ber síðastliðinn og fór útför
hans fram frá Áskirkju 30.
desember.
Þegar við kveðjum Gunnar
frænda, eins og við alltaf kölluðum
hann, koma fyrst upp í hugann
myndir frá æsku þeirra systkina
Gunnars, mömmu og Kalla á Ref-
stað í Vopnafirði, því svo ljóslif-
andi voru frásagnir mömmu af líf-
inu þar, umhverfí og fólki að okk-
ur fannst við hafa verið þátttak-
endur í öllu. Þar var Dórhildur,
hálfsystir þeirra, sem þau dáðu
öll, Benjamín föðurbróðir þeirra,
Gunna föðursystir, Gulla gamla
og fleiri.
Mamma sagði okkur margar
sögur af leikjum þeirra systkina
og störfum og alltaf dáðist hún
að bræðrum sínum, Gunnari, eldri
bróður, og Kalla sem var yngstur.
Þegar mamma og pabbi byijuðu
búskap sinn í Víðikeri var Gunnar
frændi vetrarpart hjá þeim við að
smíða innréttingar í nýja bæinn
þar.
Það var mikið tilhlökkunarefni
þegar von var á Gunnari og Möddu
í heimsókn í Víðiker því þau komu
oft við í Bárðardal á ieið sinni í
Vopnafjörð. Einu sinni komu þeir
bræður báðir saman með konur
sínar og mikið þótti okkur til koma
þegar þau komu öll svona falleg
og skemmtileg.
Seinna þegar sú elsta okkar fór
í skóla í Reykjavík var heimili
Gunnars og Möddu hennar annað
heimili. Það var vissulega mikil-
vægt fyrir unga sveitastúlku að
fá að njóta þeirra fríðinda að eiga
frænda í bænum sem átti þar að
auki yndislega konu og börn.
Amma Rannveig var líka á heimil-
inu og er ekki örgrannt um að
yngri systurnar hafí öfundað elstu
systur af þeim forréttindum að fá
að kynnast móðurfólkinu.
Þegar fjölskylda okkar fluttist
suður á land sáumst við oftar. Það
var alltaf jafn gaman og fræðandi
að heimsækja Gunnar og Möddu
á heimili þeirra á Langholtsvegin-
um. Þar var tekið á móti gestum
með hlýju og glaðværð. Það er
minnisstætt hvað heimili þeirra
var fallegt og þar leið öllum vel.
Gunnar hafði góða frásagnargáfu
og sagði skemmtilega og ljóslif-
andi, bæði frá nýju og gömlu. Þau
hjónin höfðu yndi af góðri tónlist
og bókmenntum.
Eftir að foreldrar okkar fluttust
til Reykjavíkur og bjuggu í Eikju-
vogi, rétt hjá heimili Gunnars og
Möddu, var mikill samgangur þar
á milli. Það veitti foreldrum okkar
mikla gleði að geta hitt þau svo
oft og vinátta þeirra var mikil og
góð.
Það var mikið áfall fyrir fjöl-
skylduna þegar Madda kvaddi svo
óvænt. En börn þeirra og tengda-
börn reyndust Gunnari eins vel og
best verður á kosið og Gunnar bjó
einn á heimili sínu á meðan kraft-
ar leyfðu.
Gunnar var alla tíð einstaklega
fallegur maður og glæsilegur.
Hamn var mikill náttúruunnandi
og veiðimaður og hlýtur það að
hafa verið honum mikils virði að
eiga sinn eigin sumarbústað til að
njóta eftir langan vinnudag.
Þetta er lítil kveðja frá systur-
dætrum með þakklæti fyrir sam-
fylgdina.
Við og fjölskyldur okkar vottum
börnum Gunnars og fjölskyldum
þeirra innilega samúð.
Hildur, Sigrún, Rannveig
og Áslaug Káradætur.