Morgunblaðið - 18.02.1997, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Frumriss
og eldri verk
MYNPLIST
Gallcrí It o r £
MYNDVERK
Gunnlaugur Scheving. Myndir úr
eigu Grétu Link Sörensen. Opið frá
12-18 alla daga. Til 18. febrúar.
Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ telst ávallt mikill viðburður
er fram koma óþekkt verk eftir
Gunnlaug Scheving, sem var einn
okkar stóru málara. í aðeins fjóra
daga hefur verið sett upp sýning
á verkum listamannsins i listhús-
inu Borg og munu þær allar eða
að meginhluta til vera úr safni
Grétu Link Sörensen, sem hann
var kvæntur um tíma.
Þetta eru nokkrar gamlar mynd-
ir sem Gunnlaugur málaði á
Seyðisfirði og hafa aldrei verið
sýndar áður, einnig frumriss að
myndefnum sem hann seinna þró-
aði til mikilla afreka, skóla, mód-
el- og mannamyndir.
Þótt þetta sé nokkuð sundurlaus
blanda eru að vonum gullfallegar
myndir inn á milli og sumt á sýn-
ingunni hefur gildi fyrir rannsókn-
ir á list hans t.d. litlu landslags-
myndirnar frá skólaárunum, sem
hafa það eitt sameiginlegt með
seinni tíma vinnubrögðum að bera
í sér þá birtu og ljósflæði sem
voru höfuðeinkenni vatnslita-
MYND af konu (eiginkona listamannsins), olía á léreft.
mynda hans alla tíð. Úrsvöl íslenzk
birta, þótt hún sæki hliðstæðu til
vissra þátta í myndheimi áhrifa-
stefnunnar og málverka Bonnards.
Nokkur meiri háttar verk eru á
sýningunni svo sem af sitjandi
konu séð aftanfrá, gamalli konu
og loks mynd af eiginkonunni á
endavegg, sem er mjög norræn í
allri útfærslu. í öllum þessum
myndum koma fram ýmis höfuð-
einkenni vinnubragða Gunnlaugs
í mannamyndum, grófar pensil-
strokur og hrjúf en mögnuð blæ-
brigði. Einkum vakti hið sterka
litnæma málverk af eiginkonunni
athygli mína vegna skyldleika við
norska málara eins og Edvard
Munch og Ludvig Karsten, þótt
listamaðurinn hafi sett jarðtengd
og merkjanleg fingraför sín á úr-
vinnsluna.
Rýninum þótti rétt að vekja sér-
staka athygli á framtakinu, eink-
um og sér í lagi vegna þess, að
ýmsir þeir hafa látið sig vanta sem
helst ættu að storma á vett-
vang...
Bragi Ásgeirsson
Morgunblaðið/Kristinn
ALINA Dubik og Iwona Jagla fluttu lagaflokka eftir Chopin,
Brahms og Mussorgskí á tónleikunum í Gerðubergi.
Um ástina
o g dauðann
TONUST
Gerðubcrg
LJÓÐATÓNLEIKAR
Alina Dubik og Iwona Jagla fluttu
lagaflokka eftir Chopin, Brahms og
Mussorgskí. Sunnudagurinn
16. febrúar, 1997.
SAGT er að íslendingar séu al-
vörugefnir en þegar litið er til
ljóðagerðar og sönglistar, eru íbúar
Austur-Evrópu trúlega ekki síðri í
þungbúinni listsköpum. Þetta kom
upp í hugann, þegar litið var yfir
efnisskrá ljóðatónleika Alinu Du-
bik og Iwonu Jagla, sem haldnir
voru að Gerðubergi sl. sunnudag.
Þar var tekist á við tregafulla
söngva eftir Chopin, ástasöngva
sígauna, sem Brahms útsetti og
Söngva og dansa dauðans, eftir
Mussorgskí.
Tónleikamir hófust á sex söngv-
um eftir Fredrich Chopin sem allir
eru úr op. 74. í þessu ópusnúmeri
eru 17 lög, gefin úr í Berlín 1857
(tvö þeirra áður í Kiev 1837 og
38). Fyrsta lagið á tónleikunum,
Riddarinn (Wojak) er nr. 10, Fjarri
augliti mínu, heitir annað lagið og
er nr. 6, það þriðja, Boðberinn
(Posel) er nr. 7, Hringurinn (Pi-
erscien), var fjórða í röðinni en það
er nr. 14, Unnusta mín (Moja pi-
eszczokta), fimmta lagið, er nr.
12 og síðasta lagið Sumbl (Hul-
anka) er nr. 4. Hringurinn og
Unnusta mín eru samin 1836 og
37 en hin fjögur 1830. Öll lögin
eru einföld að gerð og minna mjög
á pólska alþýðusöngva og dansa.
Þetta er ljúf tónlist sem Alína
Dubik flutti af miklum innileik og
mjög fallega, eins t.d. annað lagið
Fjam augliti mínu.
Átta af 11 sígaunaljóðum, sem
Brahms samdi fyrir söngkvartett,
upp úr ungverskum þjóðlögum,
umritaði hann fyrir einsöng með
píanóundirleik. Þessi sérkennilegu
lög voru um margt vel flutt en það
helst vantaði í þau var meiri and-
stæður hljóðfalls og túlkunar á
ástríðum og söknuði. Alina Dubik
er góður söngvari er býr vel að
góðri kunnáttu, mikilli reynslu og
góðri rödd. Túlkun hennar var á
köflum nokkuð einlit, sérstaklega
í Brahms, en í Söngvar og dansar
dauðans, eftir Mussorgskí, reis
túlkun Alínu Dubik hæst. Vöggu-
vísan, nr. 2, var frábærlega flutt
og sama má segja um Kvöldljóðið
og í síðasta laginu, Hershöfðing-
inn, náðu báðar listakonurnar, að
magna upp sérkennilegan óhugn-
aðinn.
Iwona Jagla lék mjög vel, og
átti góðan dag, sérstaklega í fal-
legu lögunum eftir Chopin og hinu
yfirdramatíska söngverki Mus-
sorgskís, um þann dans og söng
dauðans, sem enginn flýr að taka
þátt í og syngja. Tónleikarnir voru
sem sagt helgaði ástinni og dauð-
anum og er varla hægt að finna
sterkar samtvinnaðar andstæður.
Jón Ásgeirsson
Stórskotahríð
STOCKHOLMS saxofonkvartett.
TONLIST
Norræna húsinu
STOCKHOLMS
SAXOFONKVARTETT
Flytjendur Sven Westerberg, sópran-
saxófónn, Jörgen Pettersson, alt-
saxófónn, Leif Karlborg, tenórsaxó-
fónn og Per Hedlund, barítonsaxó-
fónn. Föstudaginn 14. febrúar.
MARIE Samuelsen f. 1956 átti
fyrsta verkið á tónleikum kvöldsins,
Signal hét það, og signal var það
svo sannarlega, byijaði á fullu og
þar sem hugmyndin endurtók sig í
mjög flóknum ryþma. Þegar lát-
laust hamraði ryþminn og sterkt
spilið byijaði að verða einhæft
breyttist verkið í eins konar um-
myndanir og segja verður að alls
ekki var hægt annað en að skemmta
sér yfir verkinu og tilburðum spilar-
anna. Þessi tegund tónlistar nær
því aðeins marki að frábærlega sé
spilað og svo var sannarlega í þessu
tilfelli, með félagana frá Stokk-
hólmi, sem voru ótvíræðir snillingar
á saxófónana sína. En þeir leika
ekki einungis á hljóðfærin, heldur
léku þeir einnig með líkamshreyf-
ingum, sem eins gátu minnt á sjó-
mann stíga af sér ölduna, en í hljóð-
staf við það hljóðfall, sem þeir blésu
úr hljóðfærum sínum. Miklu meiri
mátti þessi dans eða hreyfingar
þeirra ekki vera svo ekki hlytist af
sjóveikikennd meðal farþega um
borð. Signal er skrifað fyrir saxó-
fónkvartett og lifandi elektrik, en
þá er hljóðnemi tengdur við hvert
hljóðfæri og síðan tónninn magnað-
ur upp og afbakaður nokkuð gegn-
um magnara, og slíkur var styrkur-
inn að jafnvel daufdumbir þurftu
að halda fyrir eyrun.
Anders Hillborg, f. 1954. átti
verk fyrir altsaxófón og segulband.
U-tangia-na kallar hann það og er
heitið mér a.m.k. óskiljanlegt án
skýringa. Jörgen Pettersson lék
verkið mjög vel, svolítið djassað
verk og inn á milli gægðust fram
eins konar þjólagastef. Fyrir minn
smekk var tónbandið dálítið yfir-
hlaðið og mátti Jörgen hafa sig all-
an við að komast í gegn.
SVEN Melin, f.1957, átti ágæt
tilbrigði yfir sænsk lag, nefnir það
Kállarbacksvariationerna, skrifað
fyrir altsaxófón, tvo tenórsaxófóna
og barítonsaxófón, þetta er alveg
nýtt verk, ekki sérlega frumlegt,
samið 1996 og fær tvær og hálfa
stjömu.
Lamentatio hét síðasta verk fyrir
hlé, eftir Erkki-Sven Túúr, f. 1959.
Þetta verk var leikið án magnara,
byijaði á kyrrstæðum hljómum, brá
fyrir lyrik á köflum, ekkert af-
sjirengi frumlegt, heiðarlegt verk.
Á undan verkunum fluttu félagam-
ir skýringar nokkrar á verkunum,
eða höfundi. Nokkuð stakk það
undirritaðan, að menn komnir frá
skandinavísku landi skyldu endilega
þurfa að flytja þessar skýringar á
ensku. Ekki er ennþá búið að sam-
þykkja enskuna sem alþjóðatungu-
mál og málum er illa komið þegar
afkomendur víkinganna í norðrinu
þurfa að eiga saman tjáskipti á
tungu þeirrar þjóðar sem þeir nídd-
ust einna mest á, meðan þeir voru
og hétu og létu engla-her skjálfa
fyrir sér.
Eftir Þorstein Hauksson var flutt
nýtt verk, Exhalatio, fyrir saxófón-
kvartett. Áheyrilegt verk, og
kannske það alvarlegasta á tónleik-
unum, klassískt tematisk vinna,
ekki meira þjóðlegt en svo að verið
gæti verið frá hvaða landi sem er,
og kannske er það visst áhyggju-
efni að svo fá tónskáld ,íslensk,
skuli ekki þora að vera þjóðleg. I
verki Þorsteins fannst mér síst að
dans Svíanna gerði verkinu gott.
Acordeón de Roto Corazón, heitir
dálítið djassað og geggjað verk eft-
ir Javier Alvarez, f. 1956. eigi að
síður líklega gott verk. Dror Feiler,
f. 1951, átti síðasta verkið á efnis-
skránni, Anvil and Parachutes, fyr-
ir saxófónkvartett og segulband.
Þetta verk byijaði með hreinni stór-
skotaliðsárás á áheyrendur og stóð
skothríðin í átta mínútur, og magn-
aðist hún allt til enda, en þá voru
flestir að niðurlotum komnir, bæði
áheyrendur og flyjendur. Aukalag
þurfti þó til, því hér var um framúr-
skarandi hljóðfæraleikara að ræða,
spil þeirra að vísu dálítið ýkt, en
þeir réðu við það. Aukalagið var
einhvers konar grísk-sænsk Haban-
era.
Ragnar Björnsson
Tímarit
• TÍMARITIÐ Breiðfirðingur 54.
árgangur er komið út jól, en hann
er elsta núlifandi átthagarit lands-
ins. Meðal efnis í þessu hefti er
greinin Göngukona á grýttri slóð
eftir Jón Marinó Samsonarson um
eina síðustu förukonu á Islandi,
Þjóðhildi Þorvarðsdóttur frá
Leikskálum, sem dvaldist um hríð
í Vesturheimi.
Tómas R. Einarsson tónlistar-
maður gerir grein fyrir síra Friðrik
Eggerz í Akureyjum og umdeildum
höfðingja á Skarðsströnd í saman-
tektinni íhaldssamur bardaga-
klerkur. Birtar eru minningar
Kristjönu V. Hannesdóttur skóla-
stýru í Námsferð um Norðurlönd
árin 1925 og 1926. Einar G. Pét-
ursson skrifar um hinn dularfulla
dýrling í Dölum Góðimaðurinn
Þórður. Hulda Skúladóttir skrifar
um Skólahald í Neshreppi utan
Ennis 1910-1946. Friðjón Þórðar-
son greinir frá nýsettum lögum og
nefnd um Vemd Breiðafjarðar.
Birt eru tvö ljóð ásamt lögum eftir
Ólaf Magnússon frá Hellissandi og
hugvegkja um minjasöfnun eftir
Sæmund Björnsson frá Reykhól-
um. Langt er nú komið að setja sam-
an skrá yfir efni Breiðfirðings frá
upphafi og verður hún væntanlega
gefín út í sérstöku hefti. Enn er þót
leitað að nokkrum höfundum efnis.
Ritstjórar Breiðfirðings eru Árni
Björnsson ogEinar G. Pétursson en
afgreiðslu annast Bergsveinn Breið-
fjörð Gíslason.