Morgunblaðið - 18.02.1997, Page 50

50 ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
BJÖRN
MAGNÚSSON
+ Sr. Björn Magn-
ússon fæddist á
Prestbakka á Síðu í
V-Skaftafellssýslu
17. maí 1904. Hann
lést á Hjúkrunar-
heimilinu Eir í
Reykjavík 4. febrúar
síðatliðinn. Foreldr-
ar hans voru hjónin
sr. Magnús Bjarnar-
son, f. 23.4. 1861 á
^ Leysingjastöðum í
Þingi, d. 10.9. 1949 í
Reykjavík, prófastur
á Prestbakka og
Ingibjörg Brynjólfs-
dóttir, f. 26.2. 1871,
d. 12.5. 1920, húsmóðir á Prest-
bakka. Systkini sr. Björns voru:
Brynjólfur, f. 6.8. 1896, d. 20.9.1
926, Jóhanna, f. 16.8. 1900, d.
17.10. 1917, og eftirlifandi systir
Ragnheiður Ingibjörg, f. 26.6.
1913, húsmóðir í Reykjavík;
maður hennar var Hermann
Hákonarson, f. 11.11. 1909, d.
24.3.1981, bifreiðasmiður, dóttir
þeirra er Ingibjörg Jóhanna
Hermannsdóttir, hjúkrunar-
kona, sem á son og tvö barna-
' börn.
Hinn 26.2. 1928 kvæntist
Björn Charlotte Kristjönu Jóns-
dóttur, f. 6.6. 1905 í Stykkis-
hólmi, d. 3.9. 1977. Foreldrar
hennar voru hjónin Dóróthea
Kristín Möller, f. 16.2. 1877, d.
26.8.1948, húsmóðir, ogm.h. Jón
Júlíus Bjarnarson, f. 24.7. 1880,
d. 6.10. 1934, verslunarmaður í
Stykkishóhni, síðar afgreiðslu-
maður í Reykjavík. Þeim Charl-
otte Krisljönu varð átta barna
-v auðið. 1) Magnús, f. 19.6. 1928,
d. 8.7. 1969, flugumsjónarmað-
ur, síðast starfsmannastjóri hjá
Flugfélagi íslands hf., k.h. Val-
gerður Kristjánsdóttir, f. 3.11.
1926, fyrrverandi skrifstofu-
maður hjá VR. Börn þeirra eru:
a) Björn Magnússon, f. 2.8. 1956,
kennari og verktaki, k.h. er
Ragnheiður Halldórsdóttir,
fóstra, þau eiga þrjú börn; b)
Hulda Kristín Magnúsdóttir, f.
3.1. 1958, búningahönnuður; c)
Jóhanna Magnúsdóttir, f. 21.11.
1961, skrifstofumaður, m.h. er
Jón Þórarinsson, flugmaður, þau
eiga þrjú börn; d) Brynjólfur
Magnússon, f. 21.2.
1964, BA-í heimspeki,
stud. theol, k.h. er
Þóra Ingvadóttir,
fóstra, þau eiga tvo
syni; e) Charlotta
Ragnheiður Magnús-
dóttir, f. 19.10. 1968,
leirlistamaður - hún
á tvö börn. 2) Dórót-
hea Málfríður, f.
11.11. 1929, starfs-
maður hjá Flugleið-
um hf., m.h. Birgir
Ólafsson, f. 24.4.
1933, deildarstjóri hjá
Flugleiðum hf. Dætur
þeirra eru: a) Guðrún
Björk Birgisdóttir, f. 11.8. 1958,
skrifstofumaður, m.h. er Hörður
J. Oddfríðarson, bifreiðastjóri,
þau eiga tvo syni; b) Birna Birgis-
dóttir, f. 10.3. 1961, skrifstofu-
maður, m.h. er Kristján Sverris-
son, húsasmiður og verktaki, þau
eiga tvær dætur. 3) Jón Kristinn,
f. 26.1. 1931, vélaverkfræðingur
hjá Fjarhitun hf., k.h. Margrét
Dannheim, f. 13.3. 1938, tónmenn-
takennari við Ölduselsskóla. Börn
þeirra eru: a) Brynhildur Jóns-
dóttir, f. 1.9. 1970, d. 7.6. 1993;
b) Magnús Kristinn Jónsson, f.
18.9. 1971, BS-próf í eðlisfræði,
k.h. Hulda Björg Jónsdóttir, gjald-
keri, þau eiga tvo syni; c) Sólveig
Jónsdóttir, f. 7.1. 1975, stúdent;
d) Björn Brynjar Jónsson, f. 8.9.
1977, menntaskólanemi. 4) Ingi
Ragnar Brynjólfur, f. 11.7. 1932,
fyrrverandi forstöðumaður hjá
Landsbanka íslands, k.h. Jóna
Aldís Sæmundsdóttir, f. 20.7.
1934, húsmóðir. Börn þeirra eru:
a) Charlotta Ingadóttir, f. 30.8.
1957, fóstra, m.h. Sigurgeir Þór-
arinsson, tæknifræðingur, þau
eiga tvö börn; b) Snorri Ingason,
f. 14.12. 1960, verslunarsljóri, k.h.
Asdís Birna Þormar, nuddari, þau
eiga fjögur börn; c) Sæunn Lilja
Ingadóttir, f. 7.2. 1962, þroska-
þjálfi, m.h. Garðar Ragnvaldsson,
rafvirki, þau eiga þijár dætur. 5)
Jóhann Emil, f. 26.6. 1935, for-
stjóri tryggingafélagsins Abyrgð-
ar hf., k.h. Inger Bjarkan Ragn-
arsdóttir, f. 23.5.1937, ritari. Börn
þeirra eru: a) Dóróthea Jóhanns-
dóttir, f. 7.1. 1957, matvælafræð-
ingur, m.h. Hörður Helgason, við-
skiptafræðingur og fram-
kvæmdastjóri - þau eiga þijár
dætur; b) Sigrún Jóhannsdóttir,
f. 1.6. 1958, uppeldis- og tal-
meinafræðingur, forstöðumað-
ur, m.h. Skúli Guðbjarnarson,
líffræðingur - þau eiga þijú
börn; c) Ragnar Jóhannsson, f.
16.8. 1962, dr. í eðlisefnafræði,
deildarstjóri, k.h. Anna Friðriks-
dóttir, fóstra - þau eiga þijú
börn. 6) Björn, f. 9.4. 1937, dr.
í guðfræði, prófessor við Há-
skóla íslands, k.h. Svanhildur
Ása Sigurðardóttir, f. 6.12.1938,
kennari við Melaskóla. Börn
þeirra eru: a) Sigurður Björns-
son, f. 30.4. 1961, fulltrúi; b)
Ingibjörg Elsa Björnsdóttir, f.
22.5. 1966, jarðfræðingur. 7)
Ingibjörg, f. 10.7. 1940, fulltrúi
í Norræna húsinu, fyrri m.h.
Þorsteinn Vilhjálmsson, f. 27.9.
1940, eðlisfræðingur, prófessor
við Háskóla Islands. Börn þeirra
eru: a) Vilhjálmur Þorsteinsson,
f. 30.12. 1965, kerfisfræðingur,
k.h. Anna Ragna Magnúsardótt-
ir, við nám í matvælafræði, þau
eiga tvö börn; b) Björn Þor-
steinsson, f. 23.5. 1967, heim-
spekingur; c) Þórdís Katrín Þor-
steinsdóttir, f. 24.10. 1971, við
nám í hjúkrunarfræði, m.h.. Ás-
geir Thoroddsen, læknanemi.
Seinni m.h. Ólafur H. Óskarsson,
f. 17.3. 1933, MA í landafræði,
skólasijóri Valhúsaskóla. 8) Odd-
ur Borgar, f. 19.8. 1950, dr. í
vélaverkfræði, yfirverkfræðing-
ur hjá Fjarhitun hf., k.h. Ásta
Magnúsdóttir, f. 3.6. 1950,
meinatæknir á St. Jósefsspítala.
Börn þeirra eru: a) Magnús
Oddsson, f. 8.1. 1974, við nám í
vélaverkfræði; b) Charlotta
Oddsdóttir, f. 30.9. 1977,
menntaskólanemi; c) Björn
Oddsson, f. 4.12. 1980, mennta-
skólanemi.
Björn lauk stúdentsprófi í
Reykjavík 1924, cand. theol frá
Háskóla íslands 1928, vígður
aðstoðarprestur föður síns á
Prestbakka 13.5. 1928, prestur á
Borg á Mýrum 1929-45, prófast-
ur í Mýraprófastsdæmi 1934-45,
dósent við guðfræðideild Há-
skóla íslands 1945-49, prófessor
þar 1949-74. R.F. 1968. Heiðurs-
doktor í guðfræði frá Háskóla
íslands 1977. Mikilvirkur rithöf-
undur á sviði guðfræði og ætt-
fræði.
Utför sr. Björns fer fram frá
Dómkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 13.30.
Þá er höfðinginn fallinn. Sr.
Björn Magnússon, fyrrverandi pró-
fessor í guðfræði við Háskóla ís-
lands er látinn, háaldraður. Val-
menni og heiðursmaður, sem ekki
mátti vita vamm sitt í neinu.
Ég átti því láni að fagna að kynn-
ast honum, þegar ég kvæntist dótt-
ur hans, Ingibjörgu, árið 1983. Að
vísu kunni ég þá þegar nokkur deili
á honum, því Ingi sonur hans og
ég vorum skólabræður í gagnfræða-
skóla og tókst þá með okkur Inga
góður vinskapur, sem hefur enst
fram á þennan dag. Charlottu móð-
ur Ingibjargar kynntist ég lítið eitt
á gagnfræðaskólaárum mínum,
þegar Ingi tók mig heim með sér
og þáði ég þá kaffi og kökur á
heimili hennar. Minnist ég hennar
sem hlýrrar konu, sem var afar
annt um stóra barnahjörð sína.
Ekki óraði mig fyrir þá að þar ætti
ég eftir að ganga um sali síðar
meir. Björn tók mér strax afar vel
og brátt urðum við mestu mátar.
Dvöldum við löngum á spjalli um
skaftfellsk málefni, en þeim var
hann nákunnugur frá æsku, en ég
hafði verið í sveit í Mýrdal og þekkti
til af afspurn ýmislegt af því, sem
hann kunni vel skil á og sagði frá
af nákvæmni og áhuga. Þá kunni
hann frá mörgu öðru að segja, sem
ég kunni vel að meta. Þetta batt
okkur sterkum vináttuböndum, sem
ég mat afar mikils. Kom svo að ég
lít á hann sem einn ljúfasta mann
og mannvin, sem ég hef kynnst á
lífsleiðinni.
Þá er mér í fersku minni ferð
okkar hjóna með honum um Mýrar,
starfsvettvang hans um árabil, þar
sem við nutum leiðsagnar hans. Þar
fór hann á kostum. Enda þótt hann
væri orðinn aldraður að árum lifn-
aði hann allur við, er hann leit gaml-
ar reiðgötur, sem hann fyrrum
þræddi á prestsárum sínum þar
vestra, og minntist genginna lífs-
förunauta.
Sérstakt áhugamál okkar tengdi
okkur enn betur saman; ættvísi eða
ættfræði hafði löngum sótt á okkur
með sínum kynngimagnaða krafti,
sem erfitt er að útskýra. Þar var
ég löngum lærisveinn, sem sótti
margvíslegan fróðleik til hans sem
lærimeistara. Þar gaukaði hann að
mér ýmsu, sem kom í góðar þarfir
við ættargrúsk mitt. Það var ekki
einvörðungu í samræðum við hann
um ættfræði, sem ég heyjaði mér
mörg fróðleiksstráin. Ættfræðirit
hans voru mér, eru og munu vera
mikill nægtabrunnur. Veit ég að
margur ættfræðingurinn leitar sér
þar upplýsinga, sem liggja ekki
annars staðar á lausu. Þar kynnist
ég einstökum vinnubrögðum, vel
skipulögðum og nákvæmum, sem
munu standast tímans tönn. Björn
viðhafði vinnulag, ekki ólíkt því,
sem nýjasta tæki nútímans, tölvan,
starfar eftir. Mættum við „nútíma"
ættrýnar temja okkur betur vönduð
og nákvæm vinnubrögð í anda hans.
Ættfræðirit hans eru fjölmörg.
Helstu verk Bjöms á þvi sviði eru:
íslenzkir guðfræðingar 1847-
1947, II. Kandídatatal, 1947; Guð-
t
Elskuleg dóttir mín, stjúpdóttir, systir,
unnusta, sonar- og dótturdóttir,
EYRÚN BJÖRG GUÐFIIMNSDÓTTIR,
Traðarstfg 2, Bolungarvík,
Krókahrauni 10,
Hafnarfirði,
lést í Sjúkrahúsi Reykjavíkur laugar-
daginn 15. febrúar. Útför hennar fer
fram frá Víðistaðakirkju, Hafnarfirði,
föstudaginn 21. febrúar kl. 15.00.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á minningarsjóð
Heilaverndar.
Guðfinnur G. Þórðarson, Elfsabet S. Þórðarson,
Andrés Pétur Guðfinnsson,
ívar Bergþór Guðfinnsson,
Þórður Gfsli Guðfinnsson,
Tómas Halldórsson,
Ingibjörg Bjarnadóttir,
Leifur Steinarsson, Ingibjörg Brynjólfsdóttir.
fræðingatal 1847-57, 1957; Ættir
Síðupresta, 1960; Vestur-Skaftfell-
ingar 1703-1966, I-IV, 1970-73;
Guðfræðingatal 1847-76, 1978;
Nafnalykill að Manntali á íslandi
1801,1984, fjölritað handrit; Nafna-
lykill að Manntali á íslandi 1845,
1986, fjölritað handrit. Nafnalyklar
hans að manntölunum 1801 og 1845
bókstaflega opnuðu ættfræðingum
aðgang að ættvísi fyrri hluta síðustu
aldar, sem annars hefði verið þeim
lokaður, svo ekki sé minnst á hin
ættfræðirit hans.
Heimili Bjöms ber vott um sterk-
ar rætur í fornri íslenskri menn-
ingu, enda getur þar að líta margan
fagran grip, sem á uppruna sinn
fyrir síðustu aldamót eða jafnvel
fyrr. Þá hefur hið mikla bókasafn
hans mikið aðdráttarafl, enda leyn-
ast þar margar fágætar og merkar
bækur á flestum tungum hins vest-
ræna heims. Margar bókanna hafði
Bjöm sjálfur bundið inn, enda hand-
laginn. Minnist ég þess, er hann
var að gera við kollstóla í unaðs-
reit sínum, Lindarbrekku við Hreða-
vatn í Norðurárdal, hversu létt og
haglega honum fórst það úr hendi
að fella krossspýtur á stóllappirnar.
Þar fór hagur maður.
Þessi fáu og fátæklegu orð eru
færri og fátæklegri en efni standa
til, en erfitt er að minnast góðs
drengs, sem genginn er, var svo
náinn og enn er svo hugstæður.
Björn var aldraður, þegar okkar
kynni hófust, ekki urðu árin mörg,
sem við áttum saman, en minningin
um hann er mér afar mikils virði
og ég mun varðveita með mér, svo
lengi sem mér endist vit. Ég þakka
honum af heilu hjarta þessi ár.
Megi guð Jians varðveita hann.
Ólafur H. Óskarsson.
Það er heiðnkja hugans,
þar á heiftin ei skjól,
gegnum kaldlyndisklakann
skín þar kærleikans sól.
(Jakob Thorarensen)
Einn glæsilegasti forystumaður
íslenskrar bindindishreyfingar frá
upphafí vega er í val fallinn. Björn
Magnússon prófessor er látinn, ald-
inn að árum en til hinsta dags
gæddur þeirri heiðríkju hugans að
engum sem hann þekkti fékk dulist
að hann var búinn óvenju miklu
andlegu atgervi.
Ungur að árum gerði Björn
Magnússon sér Ijóst hvert böl
áfengisneysla býr mönnum. Það
vafðist ekki fyrir jafnskýrum manni
að sá sem selur áfengi eða dreifir
því á annan hátt er meinsemdin -
en sá sem ánetjast vímuefninu er
fórnarlamb og tíðum blóraböggull.
Hann tók undir það mað Páli post-
ula að maðurinn er musteri Guðs.
Sá sem stuðlar að því að maðurinn
mengi sjálfan sig ólyíjan, hvort sem
það er löglegt vímuefni eða ólöglegt
- eða annars konar eitur, brýtur
niður það musteri Guðs sem hver
maður er. Og Bjöm Magnússon var
svo heillyndur og trúr sannleikanum
að hann skipaði sér strax þar í sveit
sem virðingin fyrir manninum var
sett í öndvegi, virðingin fyrir sjálf-
um sér og þar af leiðandi öðrum
mönnum einnig.
Ekki gat það á annan veg farið
en Björn Magnússon yrði valinn til
forystu hvar sem hann haslaði sér
völl. Ég man ekki til þess að neinn
annar maður en hann hafi verið í
forystu þrennra samtaka sem að
áfengisvömum vinna: Hann var
formaður Landssambandsins gegn
áfengisbölinu um skeið, formaður
Bindindisráðs kristinna safnaða og
stórtemplar í Stórstúku Islands. Þá
var hann í áratugi í forystu í Reglu
musterisriddara. Störf sín öll vann
hann með þeim ágætum að ekki
varð á betra kosið.
Ungum barst mér í hendur rit
Björns Magnússonar, Þér emð ljós
heimsins. Hálf öld er síðan. Þegar
ég kynntist höfundinum gerði ég
mér fljótt grein fyrir því að nafn
kversins var ekki tilviljun ein. Fáa
menn hef ég þekkt sem hafa endur-
varpað jafnmiklum ljóma frá „kær-
leikans sól“ sem hann. Og veitir
síst af þar sem „kaldlyndisklakinn“
leitast við að hremma í klær eigin-
girni og auðhyggju mannlíf og
raunar þjóðlíf allt.
Kær vinur og bróðir er kvaddur
að loknu löngu og giftudijúgu ævi-
starfí. Minningarnar um mannkær-
leika hans, djúpan skilning á mann-
legu eðli og þekkingu á þeim verð-
mætum, sem mölur og ryð fá aldr-
ei grandað lifa í bijóstum vina hans
og bræðra.
Ólafur Haukur Árnason.
Við fráfall sr. Björns Magnús-
sonar fyrrv. prófessors, leitar hug-
urinn til æskuáranna, þegar heim-
ili hans og Charlottu Jónsdóttur
konu hans, var nánast annað heim-
ili mitt. Minningin um þau hjónin
er í mínum huga svo samofin, að
sr. Björns verður varla minnst án
þess að Charlotta sé honum við
hlið. Slík var samheldni þeirra í
öllu sem þau tóku sér fyrir hend-
ur, jafnt í stóru sem smáu. Mig
langar að minnast þeirra hjóna
nokkrum orðum og koma á fram-
færi þakklæti mínu fyrir alla þá
góðvild og umhyggjusemi sem þau
sýndu mér, allt frá fyrstu árum
bernsku minnar.
Charlotta föðursystir mín og sr.
Björn voru mikið mannkostafólk
og hið stóra heimili þeirra stóð
ávallt opið gestum sem að garði
bar, og þeim vísað til stofu af höfð-
ingsskap og hlýju. Heimili þeirra á
Borg á Mýrum, þar sem Björn var
prestur á árunum frá 1929 til 1945,
stendur mér ennþá ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum, engu síður en að
Bergstaðastræti 56, þar sem þau
bjuggu eftir að þau fluttu til
Reykjavíkur.
I fórum mínum er sendibréf, sem
móðir mín sendi móður sinni fyrir
62 árum. Hún er í bréfi þessu að
lýsa hlýjum móttökum sem hún
fékk er hún kom með ársgamlan
son sinn í heimsókn að Borg. Hún
gleymir ekki í bréfi sínu að geta
Ingibjargar mágkonu sinnar, syst-
ur Charlottu, sem bjó alla tíð í
Borgarnesi með eiginmanni sínum
Axel Kristjánssyni og Júlíusi syni
þeirra. Sjálfsagt þótti að koma við
hjá Ingu og Axel, þegar leiðin lá
að Borg, og þiggja hjá þeim góð-
gerðir eftir sjóferðina með Lax-
fossi. Að þessu sinni beið Inga á
bryggjunni eins og endranær þegar
von var á ættingjunum frá Reykja-
vík, tilbúin með bíl handa ferða-
löngunum sem oft voru eftir sig
eftir siglinguna. Þetta var mín
fyrsta heimsókn, en ekki sú síðasta
á heimili Björns og Lottu.
Einhveijar ánægjulegustu
stundir bernskuáranna, voru þær
stundir þegar við Björn yngri bróð-
ir minn fengum að dvelja á Borg
í glöðum hópi frændsystkina, flest
sumur meðan fjölskyldan átti þar
heima.
Árið 1945 urðu þær breytingar
á högum sr. Bjöms og Charlottu,
að þau flytja frá Borg og setjast að
í Reykjavík, eftir að Björn hafði
fengið kennarastöðu við guðfræði-
deild Háskóla Islands. Þau festu
kaup á íbúð á Bergstaðastræti 56,
þar sem heimili þeirra stóð síðan.
Við bræðurnir hrósuðum happi,
frændfólkið var komið í næsta ná-
grenni við okkur, þó að eftirsjá
væri mikil að Borg. Á Bergstaða-
strætið lágu síðan mörg spor og
þrátt fyrir annríki hjónanna við
uppeldi og menntun barna sinna í
nýju umhverfi, var aldrei amast við
heimsóknum hávaðasamra frænda
og vina. Má segja að þetta hafi
strax orðið okkar annað heimili.
Þrátt fyrir að háskólakennarinn,
fræðimaðurinn og presturinn þyrfti
af skiljanlegum ástæðum að hafa
næði við störf sín sem voru ærin
heimafyrir, auk kennslunnar,
minnist ég þess aðeins einu sinni
að honum væri nóg boðið og að
hann hastaði á okkur strákana og
það á nokkuð ákveðinn hátt.
Eftirminnilegur var faðir Björns,
sr. Magnús Bjarnarson, fyrrum
prófastur að Prestbakka á Síðu,
sem bjó þjá þeim hjónum til hárrar
elli, en hélt sínu virðulega fasi fram
í andlátið og var mikil virðing bor-