Morgunblaðið - 24.04.1997, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 1997 57
BREF TIL BLAÐSIMS
Frá Ríkharði Brynjólfssyni:
UNDANFARIÐ hefur mikið verið
rætt um orkuvinnslu og orkunýt-
ingu. Hvort og hvernig eigi að binda
orku fallvatna, sem ál, járnblendi,
vetni eða götuljós í Amsterdam.
Þessar umræður eru hinar merk-
ustu en þó er önnur orkunýting
mér hugleiknari því ég held að hún
sé afdrifaríkari en öll önnur orku-
nýting í heiminum. Hér á ég við
umbreytingu sólarorku í mat.
I öllum grænum plöntum eru
grænukorn sem gefa plöntunum lit.
Þessi korn eru lítil; í hveijum fer-
millimetra laufblaðs getur verið nær
hálf milljón grænukorna. í hveiju
grænukorni er „efnaverksmiðja“
sem jafnast á við eða slær út hvers
konar fabrikkur sem mannskepnan
hefur sett saman. Þar eru orkueind-
ir í sólarljósinu gripnar, og eftir
flókinn feril er orkan notuð til að
spiundra vatni og koltvísýringi og
mynda sykur og hreint súrefni.
Þessi ferill, ljóstillífunin, er undir-
staða þess lífs á jörðinni sem við
þekkjum. Frá henni er komið allt
sem við leggjum okkur til munns,
milliliðalaust þegar plöntur eru etn-
ar, annars gegnum fleiri eða færri
milliliði. Allar tijávörur, þar með
Eitt er mikilvægt... Um sólina,
landbúnaðinn og framtíðina
talinn pappírinn sem ber þennan
texta, öll kol og öll olía eru uppsafn-
aðar afurðir grænukornanna.
í upphafi sögu sinnar var nýting
manna á tillífun bæði ómarkviss og
léleg, en fyrir um 10.000 árum
hófst bylting sem enn stendur. Fólk
flutti plöntur, sem gáfu af sér mik-
inn mat, til sín í stað þess að leita
þær uppi. Og fólk tók eftir því að
plöntur gerðu ákveðnar, en mis-
munandi, kröfur um vaxtarskilyrði.
Þessi skilyrði var reynt að skapa
og jafnframt voru valdar til undan-
eldis plöntur sem gáfu af sér mikið
af ætum afurðum en minna af
óætum. Sumt af þessu var meðvit-
að, annað ekki. Þetta er það sem
við köllum í dag landbúnað. Þegar
kunnáttan, ræktunarmenningin,
var orðin næg til þess að fjölskyld-
an framleiddi meiri mat en hún
þurfti voru sköpuð skilyrði svokall-
aðrar siðmenningar; verkaskipting,
borgamyndun, listir. Hið sögulega
Sundrung í íslenskum
meðfer ðarmálum
Frá Rafni Valdimarssyni:
ÍSLENDINGAR standa öðrum
þjóðum feti framar í meðferðarmál-
um og umræða um alkóhólisma og
meðferðarmál er ekki lengur feimn-
ismál. Hundruð íslendinga hafa
gefist upp fyrir Bakkusi og þar með
stigið fyrsta skrefið í átt til nýs lífs,
uppfull af nýjum og jákvæðari við-
horfum. En þó svo að íslensk með-
ferðarmál séu í traustum höndum
þykir mér þau vera í kannski of
mörgum höndum. Fjöldinn allur af
meðferðarheimilum er til hér á landi
og eru kannski helstu úrræðin þessi:
SAA batteríið allt saman, Teigur,
Stuðlar, Krísuvík, Hlaðgerðarkot,
og síðan reka einhver trúfélög einn-
ig meðferðarþjónustu hér á landi.
Eftir því sem ég best veit eru
þessi meðferðarúrræði öll byggð á
hugmyndafræði AA-samtakanna
°g því grunnurinn sá sami. Og því
spyr sá sem lítið veit, er þetta sama
starf ekki í höndum of margra að-
ila? Einhvers staðar stendur: „Við
samhæfðum reynslu okkar, styrk
og vonir“, er það ekki hugmyndin
á bak við þetta allt saman? Að sam-
hæfa reynslu sína og standa saman
en ekki fetta upp á nefið þegar
HARÐVIÐUR: „AUSTURLANDABEYKI"
Sólstofu- og
sumarbústaðahúsgögn
ú frábæru verði
Sófi, 2 stólar og 2 borð á aðeins
95.840 kr.
húsgögn
Ármúla 44
sími 553 2035
hlutverk landbúnaðarins var og er
að búa mannkyninu þessi skilyrði.
Þetta vill oft gleymast og nú er
sjaldnast talað um möguleika til
matvælaframleiðslu sem auðlind. Öll
höfum við heyrt að Danmörk sé land
án náttúrulegra auðlinda og velmeg-
un Dana byggi öll á fulivinnslu að-
fluttra hráefna að ógleymdu mann-
viti. Þetta er alrangt, Danmörk er
auðugt land. Jarðvegur og veðurfar
er með því hagstæðasta sem þekkist
til að breyta sólarorku í mat og í
raun býr hafið umhverfís iandið yfir
því sama. Svo kann að fara að ál,
járnblendi, listhönnun og tölvuleikir
missi gildi sitt í breyttum heimi en
matur mun ávallt halda sínu gildi.
Þess vegna er og verður Danmörk
gott land, ekki bara vegna þess að
Danir eru snjallir við að smíða hús-
gögn og fleiri fallega og nytsama
hluti.
Oft er talað af lítilli þekkingu,
hvað þá skilningi, um þýðingu land-
búnaðar og hlutverk bænda al-
mennt. Matur er eitthvað sem sótt
er út í búð. Bóndinn er stöðugt
krafinn um ýtrustu skammtíma-
hagkvæmni sem getur verið á
kostnað umhverfis og dýravelferð-
ar. Svo er bóndinn og landbúnaður-
inn dreginn til ábyrgðar fyrir afleið-
ingarnar. Það er alrangt. Enginn
bóndi vill spilla náttúru eða mis-
bjóða dýrum. Ábyrgðin liggur hjá
þeim sem gera kröfurnar. Þegar
við heimtum ódýran mat og hvítan
pappír er alrangt að gera pappírs-
iðnaðinn og bændur ábyrga fyrir
afleiðingunum.
Það er meira en tímabært að al-
menningur horfist í augu við þá
staðreynd að dýrmætasta þekking
mannkyns er kunnátta í beislun
sólarorkunnar til matar á hveijum
stað. Vilji menn á annað borð horf-
ast í augu við staðreyndirnar.
RÍKHARÐUR BRYNJÓLFSSON,
kennari við Búvísindadeildina á
Hvanneyri.
minnst er á hinn aðilann? Nú þætti
mér vænt um að heyra frá þeim
sem reka meðferðarheimili fyrir ís-
lenska ríkið ásamt þeim Óttari
Guðmundssyni yfirlækni á Teigum
og Þórarni Tyrfingssyni yfirlækni á
Vogi og formanni SÁÁ. Og nokkrar
spurningar að lokum sem að ég bið
ykkur um að svara, teljið þið, að
það myndi nást betri árangur af
sameinuðu starfi allra þessara að-
ila, heldur en kannski hver að pukr-
ast í sínu horni? Gæti ekki verið
að þetta myndi spara íslenska ríkinu
umtalsverðar fjárhæðir og auk þess,
gæti ekki verið að samhæfðar for-
varnir myndu vekja sterkari við-
brögð heldur en mörg lítil átök sem
að ná kannski ekki til nema svo
stórs hóps? Getið þið ekki allir unn-
ið saman í sátt og samlyndi eins
og AA-stefnan boðar, ef ekki, af
hveiju ekki?
Tökum saman höndum og stuðl-
um að því að sú æska þessa lands
sem nú vex upp geti verið meðvit-
aðri en nokkru sinni fyrr og ef í
óefni fer eigi hún kost á bestu
meðferðarúrræðum í heimi.
RAFN VALDIMARSSON,
Marbakkabraut 36, Kópavogi.
I
Gleðifréttir
Þeir eru komnir!
S-Waage búðirnar
Hagkaup, Kringlunni
Skóhöllin, Hafnarfírði
Skóverslun Kópavogs
Skóhornið, Akranesi
Skóbúðin Borg, Borgarnesi
Blómsturvellir, Hellissandi
Skóhornið, ísafirði
Kaupf. V-Húnvetninga, Hvammstanga
Skagfirðingabúð, Sauðárkróki
M.H. Lyngdal, Akureyri
Skóbúð Húsavíkur
Krummafótur, Egilsstöðum
System, Neskaupstað
Skóbúð Selfoss
Axel O, Vestmannaeyjum