Morgunblaðið - 15.05.1997, Blaðsíða 1

96 SÍÐUR B/C
107 TBL. 85. ÁRG.
FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 1997 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Clinton fagnar samkomulagi um samstarfssamning Rússa og NATO
„Sögnlegt skref í átt að
friðsamlegi*i Evrópu“
Moskvu, Washington, Bonn, París. Reuter.
RUSSAR og Atlantshafsbandalagið (NATO)
náðu í gær samkomulagi um nýjan samstarfs-
samning sem miðar að því að tryggja friðsam-
leg samskipti andstæðinganna fyrrverandi í
kalda stríðinu. Bill Clinton, forseti Bandaríkj-
anna, fagnaði samkomulaginu sem „sögulegu
skrefi í átt að friðsamlegri, óskiptri og lýðræðis-
legri Evrópu“. Fjölmiðlar fengu þó ekki upplýs-
ingar um texta samningsins og óvissa ríkti um
eðli hans.
Javier Solana, framkvæmdastjóri Atlants-
hafsbandalagsins, og Jevgení Prímakov, utan-
ríkisráðherra Rússlands, skýrðu frá samkomu-
laginu eftir tveggja daga viðræður í Moskvu.
„Þetta er stór sigur fyrir skynsemina og þjóðir
heims, stór sigur fyrir Rússa og allar ríkisstjórn-
ir í heiminum sem vilja tryggja frið og sam-
vinnu,“ sagði Prímakov.
Solana sagði að samkomulagið myndi greiða
fyrir því að samningurinn yrði undirritaður á
fundi Borís Jeltsíns Rússlandsforseta og leiðtoga
NATO-ríkjanna í París 27. maí.
Samningnum er ætlað að sefa Rússa vegna
fyrirhugaðrar stækkunar NATO í austur. Borís
Jeltsín sagði í sjónvarpsviðtali að hann hefði
hringt í leiðtoga NATO-ríkjanna fyrr í vikunni
og tryggt stuðning þeirra við samkomulagið.
Ekki var vitað í gær hvenær skýrt yrði frá
efni samningsins. Solana og Prímakov sögðu
aðeins í sameiginlegri yfírlýsingu að NATO og
Rússar hefðu náð „afgerandi árangri" í mikil-
vægum málum, meðal annars í deilunni um
hernaðaruppbyggingu í nýjum aðildarríkjum
NATO, sem var helsta fyrirstaða samkomulags.
Jeltsín sagði að samningurinn myndi draga
eins og hægt er úr þeirri hættu sem Rússum
Reuter
JAVIER Solana, framkvæmdastjóri Atl-
antshafsbandalagsins, tekur utan um Jevg-
ení Prímakov, utanríkisráðherra Rúss-
lands, eftir fund þeirra í Moskvu í gær.
stafaði af stækkun NATO í austur. „Við erum
andvígir stækkuninni," sagði hann. „En með
hliðsjón af raunveruleikanum ... hefur verið
gengið of langt og við verðum að takast á við
málið og halda hættunni fyrir Rússland í lág-
marki.“
Jeltsín virtist vilja gera sem mest úr árangri
rússneskra stjórnvalda í samningaviðræðunum
og gaf til kvnna að þeim hefði tekist að knýja
fram skuldbindingar af hálfu NATO um að
bandalagið færði ekki herafla sinn nær landa-
mærum Rússlands og að Rússar gætu hindrað
ákvarðanir bandalagsins.
Jeltsín segir samninginn bindandi
I
„Bindandi eðli samningsins er augljóst," sagði
Jeltsín. „Ef Rússar eru andvígir einhverri
ákvörðun merkir það að hún nær ekki fram að
ganga.“
Clinton lagði hins vegar áherslu á að svo
væri ekki. „Rússar munu starfa í nánum tengsl-
um við bandalagið en ekki innan þess, sem
veitir Rússum áhrif en ekki neitunarvald.“
Solana fór til Brussel til að skýra sendiherrum
NATO-ríkjanna frá samkomulaginu og gert er
ráð fyrir að ráðamenn rikjanna samþykki það
formlega í dag.
Stjórnvöld í Bretlandi, Þýskalandi og Frakk-
landi fögnuðu samkomulaginu. Dariusz Rosati,
utanríkisráðherra Póllands, sagði að Rússar
hefðu ekki getað hindrað áformin um stækkun
NATO en bætti við að samkomulagið myndi
draga úr spennu í Evrópu. Gert er ráð fyrir að
samþykkt verði á leiðtogafundi NATO í Madrid
í júlí að veita Pólveijum, Ungverjum og Tékkum
aðild að bandalaginu.
Kommúnistar og þjóðemissinnar á rússneska
þinginu fordæmdu samkomulagið, eins og búist
var við, en viðbrögð fijálslyndra þingmanna
voru varfærnisleg.
■ Lék úrslitahlutverk/2I
Stríðið í Zaire
Friðar-
viðræð-
unum
frestað
Pointe Noire. Reuter.
FRIÐARVIÐRÆÐUM Mobut-
us Sese Seko, forseta Zaire, og
Laurents Kabila, leiðtoga upp-
reisnarmanna, var frestað í gær
eftir að Kabila neitaði að fara
um borð í suður-afrískt skip í
hafnarborginni Pointe Noire í
Kongó, þar sem viðræðurnar
áttu að fara fram.
Mohamed Sahnoun, sendi-
maður Sameinuðu þjóðanna,
sagði að Kabila hefði hætt við
að mæta á fundinn á síðustu
stundu og krafist þess að hann
yrði haldinn utan landhelginnar
þar sem hann óttaðist um ör-
yggi sitt í Pointe Noire. Nelson
Mandela, forseti Suður-Afríku,
sem átti að stjórna viðræðun-
um, hafnaði þeirri kröfu.
Sahnoun sagði ekkert um
hvað Mandela gæti gert til að
reyna að afstýra blóðugu upp-
gjöri milli stuðningsmanna
Mobutus og Kabila á götum
Kinshasa, höfuðborgar Zaire.
Talsmaður uppreisnarmanna
sagði að þeir litu á Pointe No-
ire sem „óvinasvæði" og bætti
við að þeir myndu halda áfram
sókn sinni að Kinshasa þótt af
friðarviðræðum yrði.
■ Vilja að eignir/24
Tyrkjaher ræðst
inn í Norður-írak
Zakho. Reuter.
ÞUSUNDIR tyrkneskra hermanna
réðust í gær inn í norðurhluta ír-
aks og skriðdrekum, stórskota-
vopnum og flugvélum var beitt í
árásum á kúrdíska skæruliða sem
berjast fyrir sjálfstæðu ríki Kúrda.
Innrásin hófst klukkan 11 í
fyrrakvöld og kúrdísk yfirvöld í
írak fyrirskipuðu öllum frétta-
mönnum að fara af landamæra-
svæðinu og lögðu hald á farsíma
og filmur þeirra.
Mikið mannfall
Tyrkneskur embættismaður
sagði að 10.000 hermenn hefðu
tekið þátt í innrásinni og stefndu
í norðaustur frá Zakho, helsta
bænum á svæðinu. Hersveitirnar
hefðu sótt um 20 km inn fyrir
landamæri íraks. Fréttastofan
DEM, sem styður baráttu Kúrda,
sagði að hermennirnir hefðu gert
sprengjuárásir á stöðvar skæruliða
á hæðum í norðurhluta landsins.
Tyrkneska fréttastofan Anatol-
ian skýrði frá hörðum bardögum
milli hersveitanna og skæruliða í
Verkamannaflokki Kúrdistans
(PKK) og sagði að margir skæru-
liðar hefðu fallið. Tyrkir hefðu
m.a. beitt Cobra-þyrlum, sem eru
framleiddar í Bandaríkjunum.
írakar mótmæla
Stjórnin í írak fordæmdi innrás-
ina, sagði hana gróft brot á þjóða-
rétti og krafðist þess að hersveit-
irnar yrðu kallaðar heim.
Bresk stjórnvöld sögðust hafa
áhyggjur af innrásinni. „Við styðj-
um það markmið Tyrkja að veija
lögmæta öryggishagsmuni sína,“
sagði talsmaður breska utanríkis-
ráðuneytisins. „Við hvetjum Tyrki
til að ganga ekki lengra en þörf
er á til að veija þessa hagsmuni."
Turhan Tayan, varnarmálaráð-
herra Tyrklands, sagði að innrásin
hefði verið fyrirskipuð „í mann-
úðarskyni" til að vernda íraska
Kúrda vegna árása PKK. „Her-
sveitirnar verða kallaðar heim þeg-
ar aðgerðinni lýkur,“ sagði hann.
Norðurhluti íraks var gerður
að sjálfstjórnarsvæði Kúrda, með
stuðningi vestrænna ríkja, eftir
stríðið fyrir botni Persaflóa 1991.
Reuter
Drottningin
flytur
stefnuræðu
Blairs
ELÍSABETII Bretlandsdrotting
og eiginmaður hennar, Filippus
prins, sjást hér sitja í hásæti í
lávarðadeild brezka þingsins
áður en drottningin flutti stefnu-
ræðu nýja forsætisráðherrans,
Tony Blairs. Þessi háttur hefur
verið hafður á við upphaf þing-
halds eftir sljórnarskipti frá
upphafi þingræðis í landinu.
I stefnuræðunni boðar ný rík-
isstjórn Verkamannaflokksins
róttækar stjórnlagaumbætur og
víðtækar lagabreytingar, sem
miða að því að uppfylla helztu
kosningaloforð flokksins.
Stjórnin hyggst m.a. minnka
bekkjarstærðir í grunnskólum,
stytta biðlista á sjúkrahúsum,
gera meðferð réttarkerfisins á
afbrotum síbrotaunglinga skil-
virkari, finna 250.000 atvinnu-
lausum ungmennum vinnu og
skapa skilyrði fyrir varanlegri
velmegun.
■ Sljórnlagaumbætur/22