Morgunblaðið - 23.05.1997, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 23. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Börnum líkar
ekki eilíf væmni
Þjóðar-brúðuleikhús Slóvena er í heimsókn hér á
landi og sýnir tvö leikrit á smíðaverkstæði Þjóðleik-
hússins á sunnudaginn, eina leikgerð af íslensku
leikriti og annað slóvenskt. Þröstur Helgason
ræddi við Svetlönu Makarovitch sem er höfundur
leikgerðarinnar og leikritsins sem flutt verða.
, Morgunblaðið/Halldór
„MÍNAR sögnr eru því ekki væmnar; börn gráta jafnvel undan
þeim, gráta biturlega. En þeim þykir líka gott þegar vondi karl-
inn fær makleg málagjöld eða söguheljan fær uppreisn æru. Ef
þau hafa grátið með sögunni eiga þau líka þennan góða endi
skilinn," segir Svetlana Makarovitch sem sýnir tvö brúðuleikrit
í Þjóðleikhúsinu á sunnudag.
BRÚÐULEIKHÚS hefur aðra stöðu
í slóvensku menningarlífi en ís-
lensku; frumsýning á nýju brúðuleik-
riti hlýtur þar jafn mikla athygli og
frumsýning í hefðbundnu leikhúsi
en vart er hægt að segja að það
sama eigi við hér á landi. Brúðurnar
eiga líka sitt eigið leikhús í höfuð-
borginni, Ljubljana, og það stórt.
Reyndar er sagt að það þyki jafn
sjálfsagt að byggja brúðuleikhús í
hveijum bæ í Slóveníu og sundlaug
hér. Það hlýtur því að vera íslenskum
börnum og íslensku brúðuleikhúsi
ánægjuefni að fá Þjóðar-brúðuleik-
hús Slóveníu í heimsókn hingað til
lands að sýna tvö verk. Þjóðar-brúðu-
leikhúsið hefur hlotið mikla viður-
kenningu, bæði í heimalandi sínu og
erlendis. Leikhúsið er með fjórar til
sex frumsýningar á ári en sýningar
eru yfir fimmhundruð á ári. Átján
brúðuleikarar starfa við húsið.
Annað verkanna sem hópurinn
ætlar að sýna hér er raunar ís-
lenskt, Köttur Kattarson, sem er
slóvönsk leikgerð af leikriti Hallveig-
ar Thorlacius, Þrettándi jólasveinn-
inn, sem sýnt hefur verið um jól hér
á landi nokkur síðastliðin ár. Leik-
gerðin hefur verið sýnd í Ljubljana
við góðar undirtektir gagnrýnenda
í vetur og mikla aðsókn en hún er
eftir Svetlönu Makarovitch sem er
eitt kunnasta brúðuleikritaskáld Sló-
vena. Hún er einnig höfundur hins
verksins sem gestimir frá Slóveníu
ætla að sýna hér á landi en það
heitir Stökkmúsin og hefur verið á
fjölunum í Ljubljana í tólf ár við
metaðsókn. Einnig hefur verið farið
með sýninguna í leikferðir víða um
heim, meðal annars til Portúgal,
Japan, Suður-Kóreu, Pakistan og
Brasilíu.
Kötturinn ekki óhræsi
„Þessar persónur sem leikritið
hennar Hallveigar segir frá eru alveg
nýjar fyrir okkur,“ segir Svetlana,
„krakkar í Slóveníu hafa aldrei áður
heyrt um Grýlu, Stúf og Jólaköttinn.
Ég breyti þeim reyndar eilítið í minni
leikgerð. Þar er Jólakötturinn til
dæmis betri í sér en hér, einfaldlega
vegna þess að ég sjálf er svo mikill
kattavinur að ég gat ekki hugsað
mér að hafa hann eitthvert óhræsi.
Þó er hann hrekkjóttur og fyndinn
og matgráðugur. Grýla er heldur
ekki jafn ljót á að líta og þið eigið
að venjast en henni þykir jafn gott
að borða óþæg börn. Slóvenskum
börnum er þegar farið að þykja mjög
vænt um Grýlu; þegar hún veltir því
fyrir sér hvaða barn hún eigi nú að
borða á sýningum þá rétta þau öll
upp hönd og skríkja, mig! mig! En
Grýla segist ekki borða góð börn
enda er hún alltaf svöng. Stúfur er
líka tiltölulega góður sveinn í leik-
gerðinni þótt hann eigi það til að
hrekkja fólk. Breytingin er kannski
ekki svo mikil, nema á kettinum."
Ég skrifa af einskærri
ást á skáldskapnum
Leikritið Stökkmúsin segir frá
mús sem er heldur óheppin og svo
vansæl að hún vill helst deyja en
það rætist úr í sögulok. Svetlana
segist helst vilja skýra vinsældir leik-
rits síns heima fyrir með hugarfari
sínu til skrifanna. „Þegar ég skrifa
sögu hef ég aldrei neinn sérstakan
aldurshóp lesenda í huga; ég skrifa
fyrir alla. Og ég skrifa vegna þess
að ég elska að segja sögur, ég skrifa
af einskærri ást á skáldskapnum.
Ég reyni líka að skrifa sögur sem
eru sannar, hafa sanna tilfinningu.
Börnum líkar ekki þessi eilífa
væmni, þegar sagt er að allt sé svo
fallegt og gott. Þau vita að svo er
ekki. Mínar sögur eru því ekki
væmnar; börn gráta jafnvel undan
þeim, gráta biturlega. En þeim þyk-
ir líka gott þegar vondi karlinn fær
makleg málagjöld eða söguhetjan
fær uppreisn æru. Ef þau hafa grát-
ið með sögunni eiga þau líka þennan
góða endi skilinn."
Ljóð með íslenskum
stemmningum
Svetlana hefur komið hingað til
lands tvisvar áður. í fyrra skiptið
sem gestur Rithöfundasambands ís-
lands en það seinna á eigin vegum.
Svetlana er ljóðskáld og sendi frá
sér ljóðabók eftir fyrri dvöl sína hér
sem hún segir að hafi litast mjög
af íslenskum stemmningum. Svetl-
ana hefur líka þýtt íslensk ljóð á
slóvensku og gefið út myndskreytta
bók með þýðingu sinni á sögu Hall-
veigar um þrettánda jólasveininn.
Sýningarnar tvær á smíðaverk-
stæði Þjóðleikhússins á sunnudag
verða fluttar á ensku. Köttur Katt-
arsson verður sýnt kl. 11 en Stökk-
músin kl. 17.
Sumarnám-
skeið á veg-
um fræðslu-
deildar MHÍ
FRÆÐSLUDEILD Myndlista- og
handíðaskóla íslands gengst fyrir
fímm sumarnámskeiðum að þessu
sinni. Bera þau yfirskriftirnar
Tölva - verkfæri í myndlist, Tölvur
og myndlist, Ljósmyndun, Eldsmíði
og Glerungagerð.
Fræðsludeild MHÍ hefur verið
starfrækt í tvö ár og er markmið
hennar að kynna skólann og skipu-
leggja fræðslustarf fyrir almenn-
ing á vegum hans. Forstöðumaður
deildarinnar er Anna Eyjólfsdóttir.
Helstu verkefni deildarinnar eru
að tryggja almenningi betri að-
gang að þeirri sérþekkingu sem
skólinn hefur yfir að ráða, til dæm-
is með opinberum fyrirlestrum og
að efla sí- og endurmenntun starfs-
stétta á sviði sjónlista.
Fyrsta sumarnámskeiðið, Ljós-
myndun, verður haldið dagana
26.-30. maí næstkomandi og mun
Anna Fjóla Gísladóttir Ijósmyndari
annast kennslu í MHI, Skipholti
1. Námskeiðið Tölvur og myndlist
verður í formi fyrirlestra, umræðu-
hópa og vinnu í tölvuveri dagana
2. -4. júní í Norræna húsinu. Sig-
rún Guðmundsdóttir myndhöggv-
ari mun kenna eldsmíði í eldsmiðj-
unni hjá J. Hinrikssyni ehf., Súðar-
vogi 4, 2. til 14. júní og kennari
á námskeiðinu Tölva - verkfæri í
myndlist verður Leifur Þorsteins-
son, starfandi umsjónarmaður
Tölvuvers MHÍ, en það fer fram
dagana 4.-13. júní í Tölvuveri
MHÍ, Skipholti 1. Síðasta nám-
skeiðið, Glerungagerð, verður síð-
an haldið dagana 19. til 28. ágúst
í Barmahlíð, Skipholti 1. Kennari
verður Bjamheiður Jóhannsdóttir.
Spunaleíkur
TÓNLIST
Ilallgrímskirkja
ORGEL- OG
SLAGVERKSLEIKUR
Mattias Wager orgelleikari og
Anders Ástrand slagverksleikari
fluttu tvö spunaverk, orgelumritun
á Bolero eftir Ravel og Prelúdiu
í C-dúr BWV 647, eftir J.S. Bach.
Miðvikudagurinn 21. mai 1997.
TÓNLEIKARNIR hófust með
flutningi á Bolero, eftir Ravel,
væntanlega í umritun flytjenda,
þótt það sé ekki tekið fram í efnis-
skrá. Það fór ekki illa að fella sam-
an slagverk og orgel í þessu verki,
sem í gerð Ravels byggist á snjallri
hugmynd og er snilldarlega unnin
fyrir hljómsveit. Flutningurinn var
að mörgu leyti góður en vantaði
þann stíganda, sem einkennir
frumgerðina. Annað viðfangsefnið
var spuni, sem því miður var ákaf-
lega laus og ruglingslegur í formi.
Að spinna af fingrum fram innan
ákveðins forms, eins og átti sér
stað fyrr á tímum og nú einnig í
jazzi, annaðhvort yfír hljóma eða
tónhendingar, skapar ákveðnar
hömlur, sem snjall hljóðfæraleikari
yfirvinnur og nýtir sér til skyndi-
sköpunar. Fyrri spuninn var eitt-
hvað sem bara byrjaði og eina
formskipanin var að siagverksleik-
arinn og orgelleikarinn léku á víxl,
en slagverkið var þó meira í gangi
en orgelið.
Til hvers, má spyija, um flutning
félaganna á prelúdíu í C-dúr, BWV
547, eftir J.S. Bach. Prelúdían var
flutt eins og Bach samdi hana en
undir var leikið á slagverk, á
svipaðan máta og gert var í popp-
uðum útgáfum á Mozart og Bach,
á enskum og amerískum hljómplöt-
um fyrir 20 árum. Margir hneyksl-
uðust á þessu tiltæki en það smám
saman koðnaði niður, sérstaklega
vegna þess, að farið var að nota
rafknúna trommuheila og þar með
frysta tónlistina.
Þessi frystikistutónlist er fyrir
löngu fallin úr tísku en telst meðal
þess ófrumlegasta og ófijóasta,
sem tíðkað hefur verið á sviði tón-
listar. Mattias lék prelúdíuna
ágætlega en undir lokin var slag-
verkið orðið of hávært og spillti
því allri hlustun.
Seinni spuninn var leikinn um
gefið stef og eins og áður, að því
er undirritaður man, var flytjend-
um gert að spinna yfir sálmalagið
Víst ertu Jesús kóngur klár. Það
er engum vafa undirorpið, að Matt-
ias Wager og Anders Ástrand eru
frábærir hljóðfæraleikarar og í
spunanum um íslenska sálmalagið
gat að heyra margt fallega gert,
þó að heildin væri nokkuð losaraleg
og sérlega leitandi og í heild óör-
ugg. Það hlýtur að vera ýmsum
vandkvæðum bundið fyrir tvo að
spinna upp úr sér, en þessi leikað-
ferð hefur mest verið tíðkuð sem
einleikur, enda var slagverkið mun
virkara í höndum Ástrand en orgel-
ið hjá Wager.
Jón Ásgeirsson
GÖNGUMENN á leið á Jöfra. Teikning á boðskorti sýningarinnar (1994).
„Undir grænni torfu“
MYNPLIST
Ásmundarsalur
MÁLVERK
SIGURJÓN JÓHANNSSON
Opið alla daga frá 14-19, Lokað
mánudaga. Til 25. mai. Aðgangur
ókeypis.
LEIKMYNDAHÖNNUÐURINN
Siguijón Jóhannsson hóf námsferil
sinn í myndlistarskóla, og óheft
myndsköpun hefur því alltaf blundað
með honum, eins og athafnir hans
báru iðulega með sér. Hann hafði
unnið í leikhúsi í aldarfjórðung, er
hann snéri sér aftur að myndlistinni
og hefur þeirra athafna helst séð
stað á sérsýningum í listasafni ASÍ
í janúar 1990 og svo aftur í listhús-
inu Fold 1995. Og nú er hann kom-
inn aftur með sýningu og endurtek-
ið í listasafni ASI, sem nú er til húsa
í Ásmundarsal
Áhrif vinnunar við leikhúsið voru
mjög áberandi á fyrstu sýningo Sig-
uijóns, svo myndir hans leiddu hug-
ann að forrissum að leikmyndum er
voru í hæsta máta leikhúslegar, en
á þeirri i Fold hafði losað um tökin
og sumar myndanna áberandi sér-
tækari í útfærslu.
Eins og fram kemur er Siguijón
frá Siglufirði og hefur fram að þessu
helst sótt myndefni til æskuslóðanna
og þannig hafa síidarplön æskuár-
anna birst líkast brotabroti af leik-
myndum í myndverkum listamanns-
ins. Einkenni þeirra eru harðar útlín-
ur, takmarkað og endurtekið litaval,
líkt og þegar hugmyndir eru rissaðar
upp fyrir markaða og endanlega
útlitsmynd ákveðins verkefnis.
Það má einnig nefna þetta þróað
myndmál leikhússins, yfirfært á af-
markaða fleti, og óneitanlega virðist
Sigurjón alls óhræddur við að viður-
kenna tengsl sín við leikhúsið, storka
um Ieið viðteknum fagurfræðilegum
gildum hreinnar myndsköpunar.
Viðfangsefni þessarar sýningar
er þannig nokkurs konar framhald
af sviðsetningu Jöfragleðinnar,
danssýningu eftir Auði Bjarnadóttur
og Hákon Leifsson. Siguijón velur
að gera lífsokið sýnilegt, en á Jöfra
veltu menn því af sér, en gerðu torf-
una í þess stað að hvílu sinni. „Þrátt
fyrir allt áttu menn leikhús, þó ein-
falt væri. það voru leikgerfi sem
þeir brugðu yfir sig þegar dans var
stiginn og gleði haldin. Annað leik-
hús en jarðbundnara voru opinberar
aftökur, hin hliðin á torfunni, útfærð
á mismunandi vegu eftir eðli brots-
ins, sem þær komu fyrir. Aftakan
hreinsaði vitund viðstaddra, en torfa
kyssti náinn.“
Inntak sýningarinnar er þannig í
hæsta máta frásagnarlegt, sem ekki
skal lastað, en hins vegar hefur lista-
maðurinn í litlu vikið frá fyrri og
leikrænni útfærslu, Mætti jafnvel
draga þá ályktun, að hann hafi fund-
ið farveg listrænna athafana sinna
í þessum stílbrögðum, en um leið
sækir óneitanlega að manni sá grun-
ur að hann sé fastur í þeim.
Sem fyrr beindist athyglin aðal-
lega að mýkri hlið vinnubragðanna
og samsvarandi myndheildum, svo
sem „Álútir leggiði í hann“ (2) og
„Undir grænni torfu“ (3) auk þess
sem myndin „Sjá, hér er ljóshjörtur-
inn“ (13), er afar sérstæð. En satt
að segja höfðaði torfið sjálft í verk-
inu „Arfurinn" (19) mest til skyn-
færa rýnisins, og kemur hér fram
allt önnur og áhugaverð hlið á Sigur-
jóni Jóhannssyni.
Bragi Ásgeirsson
I