Morgunblaðið - 23.05.1997, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. MAÍ1997 37
AÐSENDAR GREINAR
Aldraðir enn
úti í kuldanum
OKKUR er ætlað að
trúa því að almennar
hagtölur varðandi með-
al launabreytingar í
kjarasamningum sé
eðlileg viðmiðun til
hækkunar launa frá al-
mannatryggingum.
Þessi „vísmdi“ eru ekki
sannfærandi og þegar
meðalhækkun launa er
sögð vera 4,7% er tími
til kominn að skoða
málið nánar:
í ljós kom t.d. að
lægsti taxti rafiðnaðar-
manna hækkar um
26,7% (úr 70.038 í
88.719), en sá hæsti um
4,7% (úr 119.773 í 125.402), sem
er 15,7% meðalhækkun og nú förum
við að efast, - en við skulum ekki
vera að miða við hálaunafólk, við
skulum skoða fleira og kemur þá í
ljós að lægsti taxti iðnverkafólks
hækkaði um 27,3% (úr 49.538 í
63.063) og sá hæsti um 5,8% (úr
64.962 í 68.714), sem er 16,6% með-
alhækkun. Það er e.t.v. ekki réttlátt
að miða við þá lægstu, við skulum
færa okkur nær miðjunni: Skrifstofu-
Ráðherrann viðurkenn-
ir, segir Árni Brynj-
ólfsson, að aldraðir eru
enn úti í kuldanum.
fólk fær lægsta taxta hækkaðan um
32,6% (úr 55.073 í 73.000), en þann
hæsta um 7% (úr 72.900 í 78.000),
sem er 19,8% meðalhækkun. Töxtum
þeirra fækkar úr 16 í 4.
Allar eru þessar tölur fengnar hjá
viðkomandi starfsmannafélögum svo
ekki er hægt að efast um réttmæti
þeirra, en vilji menn kanna meðaltal
þessara þriggja greina kemur út tal-
an 17,4%. - Meðalhækkun lægstu
taxta er 28,9%, sem er víðs fjarri
þeirri 4,7% hækkun sem stjórnvöld
miða við vegna hækkunar almanna-
bóta og launa.
Framangreind félög sömdu
snemma, Iðja raunar oftar en einu
sinni, en engan skyldi undra þótt
fljótt hafí gengið saman og þeir sem
á eftir komu notuðu hina sígildu setn-
ingu að „samið hafi verið á sömu
nótum og þeir sem á undan sömdu“,
hvað sem það nú þýðir.
Undirbúið fyrir
hálfu öðru ári?
Hagspekingar munu halda því
fram að hér sé rangt reiknað, gera
þurfi dæmið flóknara með ýmsum
félagslegum stærðum, t.d. hve marg-
ir hafi verið á þessum og hinum töxt-
unum, fáir hafi því fengið mestu
hækkunina og vegi því lítið. Á sama
hátt telur það ekki mikið í allri launa-
súpu ríkisins þótt bankastjórar hafi
há laun, þeir eru svo fáir og vega
því ekki þungt í meðaltalsreikningi.
Svona útreikningar henta ekki sem
verðtryggingarviðmiðun fyrir þá sem
fá greiðslur frá almannatryggingum,
þeir fá lægstu laun í landinu og
lægstu taxtar á vinnumarkaði hækk-
uðu nú um tugi prósenta. Hafí raun-
hækkun lægstu launa
ekki verið meiri en 4,7%
þá hefur það fólk, sem
fær laun frá almanna-
tryggingum, verið svikið
um mismuninn þann
tíma sem þessar greiðsl-
ur hafa verið duldar og
komu ekki fram í töxt-
um. Við taxtana voru
laun trygginganna mið-
uð þar til að tengsl voru
rofin fyrir hálfu öðru
ári, ekki við duldar
greiðslur. Af þessu stafa
m.a. þær miklu skerð-
ingar sem aldraðir
kvarta yfir með gildum
rökum.
Mikið liggur nú við að allir „skilji"
þessar kauphækkanir, hagdeild VSÍ
skýrir í löngu máli í Kaupgjaldsskrá
hvemig yfirborgunum og öðrum
duldum greiðslum er bætt við kaupið
og síðan sett 4,7% ofan á þá upp-
hæð. Reikniformúlan er einföld!
Síst ber að amast við hækkun
lægstu launa, en þetta hefur verið
reynt einu sinni áður, raunar án þess
að beita gerviprósentuhækkun og
reynslan var afleit, einkum vegna
þess að þeir sem höfðu hærri launin
kærðu sig ekki um að þeir sem voru
lægri kæmu upp á hilluna til sín.
Á þessu er þegar farið að bera og
reynslan sýnir að því fylgir launa-
skrið.
Allt virðist þetta hafa verið undir-
búið um áramótin ’95-’96 þegar verð-
trygging launa almannatrygginga
var rofin úr sambandi við kaupgjald-
ið í landinu. Vitað var þá að launa-
taxtar voru hér skammarlega lágir,
en við þá voru iaun frá almanna-
tryggingum miðuð. Koma varð í veg
fyrir að laun almannatrygginga
fylgdu verulegri hækkun lægstu
taxta.
Fæstir munu hafa búist við að
hressir gamlingjar myndu rísa upp á
afturfætuma og segja að á sér væri
troðið. Uppivaðsla þeirra varð til þess
að ráðamenn fóru að lofa þvi að laun
aldraðra og öryrkja skyldu fá að
fylgja „meðalhækkunum" launa á
vinnumarkaði, en þögðu yfir reikn-
ingsaðferðinni.
Opinskár ráðherra
Ríkisstjórnin hélt blaðamannafund
15. þ.m. til að tilkynna 4% hækkun
greiðslna frá almannatryggingum og
loforð um möguiegan 8-10% kaup-
máttarauka á þessu ári. Saman voru
komnir óvenju margir ráðherrar, en
aðeins félagsmálaráðherrann sýndi
fulla hreinskilni þegar hann sagði
eitthvað á þá leið, að nú hefði bilið
á milli atvinnuleysisbótanna og kaup-
gjaldsins í landinu gliðnað vemlega,
svo atvinnuleysingjar myndu frekar
en áður taka vinnu þegar hún byð-
ist. Þessi orð ráðherrans vom mikil-
vægari en reiknikúnstir hagspekinga,
með þessu sagði hann hreint út að
launabilið hafí aukist á milli allra,
sem fá laun frá almannatryggingum
og hinna sem era á vinnumarkaði.
Aldraðir og aðrir sem fá laun frá
tryggingunun eru því enn úti í kuld-
anum.
Höfundur erfv. forstjóri.
Árni
Bryiýólfsson
★ aSCOITI Hasler
• Frímerkjavél framtíðarinnar Útskriftargjafir, glæsilegt úrval
• Stílhrein, falleg hönnun • Svissnesk tækni og nákvæmni ^ ‘fráhæit oerð
'ri já
|r" w
J.hSlVmDSSONHF. w DEMANTAHÚSIÐ
Skipholti 33,105 lieykjovik, slmi 533 3535. Nýju Kringlunni, sími 588 9944
Það tekur skemmri tíma nú
Mínútur á Kg./Ltr. fyrir iandverkafólk hjá ASÍ
210
Súpuk^ Lambahryggur Nautgrípahakk Svinakótetettur KjúWtngur Egg Nýmjófc Rjúrrb Sm(Or
01981-85
■ 1966-90
01991-95
en áður að vinna fyrir matnum
Kaupmáttur fer
Á UNDANFORN-
UM vikum hefur hver
kjarasamningurinn á
fætur öðrum verið
undirritaður. Haldi
forsendur samning-
anna, mun kaupmátt-
ur launa fara jafnt og
þétt vaxandi á næstu
árum. Ekki er því úr
vegi að rifja upp að
árið 1991 voru gerðir
sögulegir kjarasamn-
ingar sem kenndir
vora við þjóðarsátt.
Margir minnast frétt-
ar í sjónvarpi frá und-
irritun þeirra er
Erna
Bjarnadóttir
Þórarinn V. og Ásmundur S. tók-
ust í hendur með þáverandi form-
ann Stéttarsambands bænda,
Hauk Halldórsson, sín á milli. Al-
talað var að framlag bænda til
lausnar kjaradeilunni á þessum
tíma hafi verið mikils virði.
En hvaða þýðingu hefur þetta
framlag haft fyrir launafólk ann-
ars vegar og bændur hins vegar?
Meðfylgjandi mynd (sem unnin er
úr upplýsingum frá Kjararann-
sóknanefnd og Hagstofu íslands)
sýnir þann tíma í mínútum, sem
það hefur tekið landverkafólk inn-
an ASÍ að vinna fyrir nokkram
algengum tegundum búvara, á
tímabilinu 1981 til 1995. Tímabil-
inu er skipt upp í þijú fimm ára
tímabil. Þróunin er alstaðar sú
sama: Það tekur landverkafólk nú
skemmri tíma en áður að vinna
fyrir þessum vöram.
Samkvæmt upplýs-
ingum frá Þjóðhags-
stofnun náði kaup-
máttur ráðstöfunar-
tekna hámarki á áran-
um 1987 og 1988.
Fullyrða má að sú
aukning sem varð á
kaupmætti ráðstöfun-
artekna þessi árin hafi
átt rætur að rekja til
óraunhæfrar hækkun-
ar á kauptöxtum auk
lengri vinnutíma, þó
hagvöxtur hafi einnig
verið mikill. Þennan
yfirdrátt þurftu laun-
alpðna
gönguskór
* Burstað leður
* Vibram veitisóli
m/höggdeyfum
‘Sympatex fóðrun
tryggir vatnsheldni.
* Góð útöndun
*Anatómískur innri sóli
Einn með öllu
kr. 12.920 stgr.
S?o*t
EIGANl
ÚTIVISTARBÚÐIN
við Umferðarmiðstöðina,
sími 551 9800
þegar síðan að greiða á árunum
um og eftir 1990 og voru það ein-
mitt þeir skuldadagar sem þjóðar-
sáttarsamningarnir snerust að
miklu leyti um. Þannig lækkaði
vísitala kaupmáttar ráðstöfunar-
tekna á árunum eftir 1990 frá því
sem verið hafði á árunum 1986
til 1990 og varð lægst árið 1993.
Þegar þetta er skoðað í samhengi
við þá staðreynd að á tímabilinu
1991 til 1995 styttist enn sá tími
sem það tók launafólk að vinna
fyrir innlendum búvörum, þá sést
vel hve stórt framlag búvara til
bætts hags launafólks, reyndist
vera.
almennt mjög vaxandi.
Erna Bjarnadóttir
segir batann hafa farið
fram hjá bændum.
Þegar litið er á þróun vísitölu
neysluverðs síðan 1995 hefur hún
verið í þá átt að verð á búvöram
hefur hækkað minna en vöraverð
almennt. Bráðabirgðatölur frá
Þjóðhagsstofnun benda ennfremur
til að kaupmáttur ráðstöfunartekna
hafi vaxið á árinu 1996 um 4,5%.
Því má ætla að enn hafí styst sá
tími sem það tekur launafólk að
vinna fyrir mat sínum. Á sama tíma
hefur hagur bænda þrengst, ef
marka má niðurstöður úr uppgjöri
búreikninga hjá Hagþjónustu land-
búnaðarins. Af þessum sökum
verður því varla á móti mælt að
búvöraframleiðendur hafi staðið
við sinn þátt í þjóðarsáttinni og
krafa þeirra um hlut í þeirri stækk-
un þjóðarkökunnar sem nú er verið
að skipta, sé því sanngjöm.
Höfundur er hagfræðingur og
deildarsijóri hjá Framleiðsluráði
landbúnaðarins.
Handrið, stálstigar, stálsmíði,
álsmíði, rústfrí stálsmíði
og stálmannvirkjagerð.
BLÁEY EHF
Álafossvegi 40, 270 Mosfellsbæ, sími 566 8999, fax 566 8833
Gerum verðtilboð.
<D £ 3M <p
■■ íli^ÍÉH
Bændur og hestamenn
RAFGIRÐINGAR
VJð leggjum nkt viðykkar j
MR búðin • Laugavegi 164
Símar: 551 1125 • 552 4355 • Fax: 581 4450