Morgunblaðið - 23.05.1997, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 23. MAÍ1997
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrimur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BROTALÖM í OPIN-
BERUM ÚTBOÐUM
SAMTÖK iðnaðarins hafa gagnrýnt framkvæmd opin-
berra útboða hér á landi. í samtali við Svein Hannes-
son, framkvæmdastjóra samtakanna, í viðskiptablaði
Morgunblaðsins í gær kemur fram að þótt reglur um
opinber útboð hafi orðið skýrari með gildistöku samnings-
ins um Evrópskt efnahagssvæði sé brotalöm í fram-
kvæmdinni og sjálf útboðsgögnin ekki nægilega vönduð.
Sveinn nefnir sem dæmi að lágmarksgæðakröfur séu
ekki tilgreindar í útboðsgögnum, en ekki sé sjálfgefið að
lægsta tilboðið sé alltaf það hagstæðasta. Sé dæmi, sem
Sveinn tilgreinir, um að Vegagerðin hafi gengið til samn-
inga við verktaka sem ítrekað hafi brotið reglur um þunga-
skatt, er það alvarlegt mál enda hefur fjármálaráðuneyt-
ið skorið upp herör gegn viðskiptum við „kennitöluhopp-
ara“ eins og Sveinn kallar þá.
Þá segir Sveinn dæmi þess að sveitarfélög hundsi regl-
ur um opinber útboð og að sveitarstjórnarmenn hygli
sveitungum, samherjum í pólitík, ættingjum og vinum.
Óháðan úrskurðaraðila skorti til að fylgjast með því að
sveitarfélög fari eftir reglunum.
Verk fyrir opinbera aðila eru stór hluti af viðskiptum
verktakafyrirtækja. Það skiptir því miklu að vel sé að
opinberum útboðum staðið og þess gætt að öll fyrirtæki
sitji við sama borð. Þannig er jafnframt tryggt að vel sé
farið með fé skattgreiðenda og hagkvæmnissjónarmið
látin ráða en ekki sjónarmið stjórnmála eða kunningsskap-
ar. Gagnrýni Sveins Hannessonar gefur tilefni til við-
bragða af hálfu stjórnvalda.
EKKINÆGILEG
„AFKÖST"?
Yalgerður Baldursdóttir, yfirgeðlæknir á barna- og
unglingadeild Landspítalans, lýsir ástandinu á deild-
inni með eftirfarandi orðum i samtali við Morgunblaðið
í gær: „í alltof stórum hluta mála erum við ekki að vinna
eins og bezt verður á kosið. Tilfelli, sem deildin vísar frá
sér, lenda í höndum aðila, sem oft eru síður í stakk búnir
til að taka á þeim ... Við erum í raun að vísa fólki út á
kaldan klakann ... Það þarf að samhæfa þjónustu deildar-
innar við félagsmálakerfið, sem á að þjóna börnum og
unglingum með hegðunarvandamál... Þörfin er svo mik-
il, að það er ekki hægt að láta staðar numið núna og þó
að við höfum fengið aukna fjárveitingu á síðasta ári
nægir hún engan veginn, þar sem mikið hefur skort á
jafna uppbyggingu starfseminnar.“
Morgunblaðið leitaði umsagnar Þóris Haraldssonar,
aðstoðarmanns heilbrigðisráðherra, um stöðu þessara
mála. Hann sagði m.a. í samtali við blaðið í gær, að
„deildin hafi hins vegar ekki þótt sýna nægjanleg af-
köst, þrátt fyrir aukið fjármagn og því séu málefni henn-
ar til endurskoðunar hjá spítalanum“.
Það er ástæða til að spyrja heilbrigðisráðherra og að-
stoðarmann ráðherrans hvað átt sé við með því að barna-
og unglingageðdeildin hafi ekki sýnt „nægjanleg afköst".
Er hægt að mæla afköst í starfi sem þessu? Hvernig eru
þau mæld? Á deildin að geta útskrifað einhvern ákveðinn
fjölda ungmenna á einhverjum ákveðnum tíma? Telja
yfirvöld heilbrigðismála, að starf af þessu tagi sé ein-
hvers konar færibandavinna? Að það sé hægt að tala um
„afköst“ í þessu sambandi?
Auðvitað verða allir að búa við aðhald. Það á við þessa
deild Landspítalans eins og allar aðrar. En ummæli sem
þessi um jafn alvarlegt mál og sálarheill og geðheilsu
ungs fólks eru ekki við hæfi. Það er að sjálfsögðu ekki
hægt að mæla „afköst" í starfi sem þessu. Og líklegt
má telja, að vandinn á þessu sviði aukist stöðugt þannig
að þörfin fyrir sérhæft starfsfólk verði stöðugt meiri.
Nútímaþjóðfélagi fylgja augljóslega mikil sálræn og geð-
ræn vandamál hjá fólki á öllum aldri en ekki sízt ungu
fólki. Það er ekki hægt að krefjast ákveðinna „afkasta"
af því fólki, sem vinnur við þessi erfiðu vandamál. Það
kemur í ljós á löngum tíma, hvort starf þess skilar ár-
angri. Og stundum getur starf þess ekki skilað árangri
nema í skamman tíma í senn en það er líka árangur.
Fiskvinnslunefnd sjávarútvegsráðherra skilar tillögi
Morgunblaðið/Golli
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegsráðherra og Þórður Friðjónsson
forstjóri Þjóðhagsstofnunar og formaður fiskvinnslunefndarinnar
kynntu niðurstöður um starfsumhverfi og framtíðarmöguleika ís-
lenskrar fiskvinnslu fyrir blaðamönnum í gær.
Samanburður á fram
á íslandi og í N(

Fjöldi á rsve rka/sta rf s m. 6
Fjöldi greiddra klst. (þús.ísl. kr.) 15
Vinnust. á ársv./startsm. 2
Millj.
Framleiðsluvirði 54
Hráefni 30
Vinnsluvirði 17
Óbeinir skattar (nettó)

Laun og launatengd gjöld 10
Vergurhagnaður 7
Visitala ísl.=1B0 Þús.
Framleiðsluvirði á ársverk 8.1
Vinnsluvirði á ársverk 2.6
Þús.
Framleiðsluvirði á klst.
Vinnsluvirði á klst.
Heimild: Þjóðhagsstotnm og Siatistisk setranlbyrá
Framtíð landvinnslu
byggist á aukinni frai
Sjávarútvegsráðherra kynnti í gær niðurstöð-
ur fískvinnslunefndar, sem hann skipaði til
að fjalla um starfsumhverfí og framtíðar-
möguleika fískvinnslunnar hér á landi.
Jóhanna Ingvarsdóttir sat fundinn og
kynnti sér helstu niðurstöður nefndarinnar.
FRAMTÍÐ fiskvinnslunnar hér á
landi mun ráðast af því hvernig til
tekst með að auka framleiðni grein-
arinnar sem er um þriðjungi minni
hér á iandi en í Noregi og Dan-
mörku. Til að svo megi verða er brýnt
að búið verði í haginn fyrir greinina
eins og kostur er. Þar þurfa að leggj-
ast á eitt aðgerðir stjórnvalda og
greinarinnar sjálfrar. Engin töfra-
lausn er til staðar heldur þarf marg-
þættar ráðstafanir á ýmsum sviðum.
Þetta er ein helsta niðurstaða fisk-
vinnslunefndar, sem sjávarútvegs-
ráðherra skipaði í nóvember sl., til
að fjalla um starfsumhverfi og fram-
tíðarmöguleika fiskvinnslunnar.
Sjávarútvegsráðherra ásamt nefnd-
armönnum kynnti þær tíu tillögur,
sem nefndin mælir sérstaklega með
að höfð verði að leiðarljósi við stefnu-
mótun varðandi starfsumhverfi land-
vinnslunnar, á blaðamannafundi í
gær, en formaður nefndarinnar var
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar. Aðrir í nefndinni voru
Ágúst H. Elíasson framkvæmda-
stjóri, Elínbjörg Magnúsdóttir fisk-
verkakona, Guðbrandur Sigurðsson
framkvæmdastjóri og Logi Þormóðs-
son fiskverkandi.
Margþættar ráðstafanir
nauðsynlegar til bjargar
Lagt er til að stöðugleiki verði
tryggður í efnahagslífinu á grunni
markaðsbúskapar og agaðrar hag-
stjórnar. Menntun verði efld á öllum
sviðum sjávarútvegs og greinum sem
tengjast honum, ekki síst á sviði
framleiðslu og stjórnunar. Eftirlits-
aðilum verði fækkað í sjávarútvegi,
eftirlitskerfið einfaldað og dregið út
kostnaði vegna þess. Til þess að
stuðla að lækkun raforkuverðs verði
orkubúskapurinn endurskipulagður
með markaðssjónarmið að leiðarljósi.
Við endurbætur á samgöngukerfinu
verði jafnan tekið mið af þörfum sjáv-
arútvegsins.
Skýra þurfi betur á alþjóðavett-
vangi og afla fylgis við nýtingar-
stefnu í sjávarútvegi sem byggist á
hagkvæmni og sjálfbærri nýtingu
auðlinda. Verðmyndunarkerfi á fiski
upp úr sjó verði áfram fijálst. Auk
þess þurfi upplýsingar um gæði hrá-
efnisins og kanna verði kosti þess
og galla að koma á samræmdu
staðlakerfi fyrir gæðaflokkun alls
sjávarfangs. Stefna skuli að því að
atvinnuöryggi fyrir starfsfólk í fisk-
vinnslu verði sambærilegt og í öðrum
greinum. Þá hvetur nefndin fyrirtæki
í landvinnslu til að huga vel að fram-
leiðnimálum sínum og gera ráðstaf-
anir til að auka afköst starfsfólks
og stjórnenda og bæta nýtingu
fastafjármuna. Að lokum leggur
nefndin til að lögmál markaðarins
verði áfram ráðandi í starfsumhverfi
fiskvinnslunnar.
Ekki sértækar aðgerðir
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra segir að sú staðreynd, að
framleiðni skuli vera allt að þriðjungi
minni hér á landi en í samanburðar-
löndunum Noregi og Danmörku, sé
fyrst og fremst sláandi. Þó viðbúið
hafi verið að munurinn væri einhver,
hafi enginn gert ráð fyrir svo afger-
andi mun sem raun ber vitni.
Ráðherra segir að ekki sé verið
að leggja til einhvetjar sértækar að-
gerðir botnfiskvinnslunni til bjargar,
eins og gert hafi verið áður, heldur
sé fyrst og fremst verið að leggja
áherslu á að skapað verði það al-
menna efnahagslega umhverfi sem
stöðugleiki og markaðslögmál skapa
atvinnugreininni, en hún verði síðan
sjálf að glíma við innri skipulags-
vanda. „En síðan eru nokkur atriði,
sem stjórnvöld verða að huga betur
að til þess að tryggja betur þá um-
gjörð, sem atvinnugreinin starfar í,
eins og endurskipulagningu á eftir-
litsiðnaði og aukinni áherslu á
menntun, en höfuðboðskapurinn er
sá að greinin þarf að stórbæta fram-
leiðni á gruhdveili þeirra almennu
efnahagslegu skilyrða, sem eru fyrir
hendi.“
Meira af ormi
í íslenskum þorski
Ekki er hægt að meta með vissu
hvaða þættir skýra mikinn fram-
leiðnimun, en sennilega er þar um
marga samverkandi þætti að ræða,
að mati nefndarmanna, t.d. mismun-
andi samsetningu framleiðslunnar,
mismunandi nýtingu á greiddum
vinnutíma, mismunandi gott skipulag
á vinnunni og mismunandi afköst
starfsfólks. Ekki er sennilegt að mis-
munur á framleiðni verði skýrður
með því að norsk og dönsk fisk-
vinnsla nýti fullkorrnari tækni en
íslensk fiskvinnsla.
„Það er vel þekkt að hráefni, sem
berst á land,_ er misgott til vinnslu.
Þorskur við Ísland er með mikið af
hringormi, en þorskur í Norður-Nor-
egi er nær ormalaus, ýsa við ísland
er hinsvegar mun betra hráefni en
ýsa við Noreg og Danmörku. Svo
virðist sem fiskverð í löndunum taki
að verulegu leyti tillit til þessa gæða-
munar, þannig að hann skýri ekki
þann mismun sem fram kemur þegar
framleiðnin er mæld sem verðmæta-
sköpun á vinnueiningu."
í þeim kafla skýrslunnar sem fer
í að lýsa starfsumhverfi fiskvinnsl-
unnar, er lögð sérstök áhersla á að
mikilvægt sé að efnahagsstefnan
miði að því að búa fiskvinnslunni og
sjávarútvegi í heild stöðugt og hvetj-
andi starfsumhverfi. í því sambandi
er lögð áhersla á að halda núverandi
stefnu í gengismálum þannig að
gengi verði haldið innan viðmiðunar-
marka. Forsenda þess sé að verð-
bólga hér á landi verði svipuð og í
heistu viðskiptalöndum. Áhersla er
lögð á stöðugleika í verðlagsmálum
og sem mest samræmi milli vaxta
hér og í helstu viðskiptalöndum og
ríkisfjármálastefnu sem stuðlar að
þessum markmiðum.
Ennfremur segir að verðmyndun-
arkerfið á fiski upp úr sjó hafi breyst
mikið til hins betra á undanförnum
árum þó margt megi enn bæta, en
verð á fiski eigi áfram að vera frjálst.
Menntun og rannsóknir
þarf að stórefla
Að mati nefndarmanna er launa-
kostnaður og framleiðni í fiskvinnslu
áhyggjuefni. Launakostn- -----------
aður sem hlutfall af tekjum þörf 8
er hár en laun eru lág sem hættll
og framleiðni. Á þessu stöfi
þurfi að gera bragarbót
með samræmdum ráðstöf-
unum á mörgum sviðum, m.a. þurfi
að auka afköst og bæta stjórnun
fyrirtækja í greininni, auka menntun
á öllum stigum vinnslunnar og tækni-
væða greinina í ríkari mæli en gert
hefur verið. „Menntun á sviði sjáv-
arútvegs þarf að stórefla. Gildir þetta
um öll starfssvið innan sjávarútvegs-
ins og greina sem tengjast honum.
Átak hefur verið gert í þessum efnum
á háskólastiginu á undanförnum
árum en ekki þarf síður að bæta
grunnmenntun í greininni."
Að sama skapi telja nefndarmenn
nauðsynlegt að efla rannsóknir og
tengja þær þörfum greinarinnar. Sér