Morgunblaðið - 25.06.1997, Page 22

Morgunblaðið - 25.06.1997, Page 22
22 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 1997 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ Ómissandi menn BÆKUR Skáldsaga THE FRIENDS OF FREELAND eftir Brad Leithauser. Alfred A. Knopf, Inc. New York 1997.508 bls. SJÓNARHORN íslenskra Ies- enda á bandarísku skáldsöguna The Friends of Freeland hlýtur að vera dálítið sérstakt. Höfundurinn, Brad Leithauser, byggir söguna svo náið á íslenskum aðstæðum og menn- ingu að við eigum trúlega auðveld- ara með að skilja þann föðurlands- (vín)anda sem svífur yfír vötnum á .landinu ftjálsa" en margir sem hafa ensku að móðurmáli. The Friends of Freeland er fjórða skáldsaga Brads Leithauser en hann hefur áður gefið út þrjár ljóðabækur og eitt greinasafn. Þessi hálf-fimmtugi rithöfundur hefur fengið fjölda verðlauna fyrir skrif sín og er að auki mikilvirkur blaða- maður. Það var einmitt í gegnum blaðamennskuna sem hann komst fyrst í kynni við ísland og síðan er hann að eigin sögn ástríðufullur ,íslandsvinur“. Að auki er hann yfirlýstur aðdáandi Halldórs Lax- ness. Hann hefur dvalist hér á landi, m.a. við kennslu og tengist hingað ýmsum vinaböndum. Bradhauser þekkir augljóslega vel til á íslandi og dregur enda enga dul á hvaðan fyrirmyndin að ,Frílandi“ er komin. Þessi útópíski staður, eða and-útópíski staður (ó- land) öllu heldur, er settur niður í Norður-Atlantshafí, á milli íslands og Grænlands. Fríland er í raun klasi fjögurra eyja, kannski ekki ósvipuðum Færeyjum, sem eru hijóstrugar og gráar. íbúarnir eru 60 þúsund að töju og ákaflega líkir nágrönnunum, íslendingum. Saga þessara frændþjóða er lík og sam- stíga að mörgu, ef ekki flestu, leyti. Frílendingar fengu t.d. að kenna á svarta dauða og upplifðu sín móðu- harðindi (þegar ,Storblafell“ gaus 1810) með tilheyrandi felli manna og búfjár. Sjálfstæðið frá Dönum knúðu þeir fram í seinni heimsstyij- öld, eftir hernám engilsaxneskra. Þá eru nöfn Frílendinga ,alís- lensk“, skírnarnöfn og föðumöfn (sum þeirra reyndar skringileg, t.d. ,Sveirir“ og önnur ,skökk“, t.d., ,Snorrison“, en það er í sjálfu sér aukaatriði og kannski með vilja gert, hugsanlega með framburð í huga). Eyjaskeggjar eru kristnir að lúterskum sið og lifa á físki og ,fyr- ir físk“, háma í sig ýsu en flytja út þann gula, og hringorminn með. Um hveija helgi safnast útúr- drukknir unglingar saman á Sjálf- stæðistorgi til að skemmta sér óg- urlega. Svona mætti lengi telja en lýsingar á landi og þjóð í 8. og 7. kafla nærast nær alfarið á klisjum og ;staðreyndum“ um ísland. 011 þessi líkindi verða til þess að íslendingur, eða lesandi sem þekkir vel til á Islandi, hlýtur að gera sam- anburð á Frílandi og fmmmynd- inni. Landinn hefur því að sumu leyti betri, eða öðmvísi, skilning á því hvert Leithauser er að fara, og hlýtur að sjá sjálfan sig og landið sitt í spéspegli. Á stundum fínnst manni nóg um hvað íslensk sér- kenni og klisjur um íslendinginn em notaðar beint: nákvæmnin og nálægðin e.t.v. of mikil til að satír- an njóti sín. Það hefur verið viss vinnuspamaður að taka þetta svona beint upp. En það er óþarfí að agnú- ast út í þessa aðferðafræði sem á auðvitað fullan rétt á sér, bókin enda ekki skrifuð sérstaklega fýrir íslendinga! Þó íslenskir megi skilja bókina sem (góðlátlega) ádrepu á þjóð og land hlýtur hún, fyrir aðra, t.d. Ameríkana, einkum að teljast ádeila á spillt stjórnarfar og sjálfselska og sjálfumglaða valdsmenn. En með þessum orðum erum við komin að aðalsögupersónum bókarinnar: Hannibal, forseta landsins, og Egg- erti, besta vini og aðalráðgjafa hans. Sá síðarnefndi er helsta skáld þjóðarinnar, með 50 skáldsögur útgefnar. Hann er líka sögumaður og sjónarhomið er hans. Þessir tveir kumpánar em ,vinir Frílands" í titli bókarinnar. Þeir vita hvað öðmm Frílendingum er fyrir bestu og em ómissandi kjölfesta í áföllum nútím- ans: spillingu unglinganna, rokk og róli og efnahagshremmingum. (,Freeland“ er auðvitað írónísk nafngift og rangnefni því Hannibal og aðrir landsfeður halda við hafta- stefnu og reyna af öllum mætti að bæla ,ósiði æskunnar". Mörgum fínnst Eggert óttalegur fasisti og hann tekur eiginlega undir það sjálf- ur. Þetta ,skot“ á forræðishyggju á íslandi, sem í augum Bandaríkja- manns kann að þykja yfírgengileg, hefði sjálfsagt hitt betur í mark fyr- ir nokkrum ámm. í dag er ísland á góðri leið með að verða sannkallað ,Freeland“ en það væri prýðilegt og markaðsvænt nafn á .Singapúr norðursins" sem býður erlendum fjárfestum upp á ódýra orku (og stórt land til að menga), hræódýrt vinnuafl og skriffínnsku í lágmarki, t.d. léttvæg lög og reglugerðir um mengunarvamir.) Hannibal er drykkfelldur en bráð- snjall lýðskmmari og þaulsetinn for- seti. Hann er búinn að marglofa því að fara frá en á bágt með að láta frá sér völdin og býður sig fram aftur og aftur. Sagan og fléttan fjall- ar svo um 5. framboðið og kosning- amar em þráðurinn sem heldur sög- unni saman. Það er á brattann að sækja því Hannibal er orðinn óvin- sæll og ungi frambjóðandinn stundar nútímalega framboðsmennsku með aðstoð sérfræðinga í almennings- tengslum frá Bandaríkjunum sem kunna á alla klækina og beita fyrir sig skoðanahönnunum og svæsnum auglýsingum. Persónulíf Eggerts, þroskasaga og fjölskylduátök eru líka veiga- miklir þræðir. En þrátt fyrir sögu- þráð, fléttu, föflu og söguhetjur er það í raun frásögnin sjálf sem er í aðalhlutverki. Hún ólmast víða að póstmódernískum hætti, vindur upp á sig og ærslast í fjömgum orða- leik, að sönnu orðmörg, og barrósk en engu að síður skemmtileg. Sögu- þráðurinn er tilraun til að hemja textann og veita aðhald. The Friends of Freeland er heil- mikið afrek. Bókin er mikil að vöxt- um, kannski helstil löng, en skemmtilega skrifuð og fléttuð. Hún er líka ósjaldan drepfyndin og beitt í ádeilu sinni. Samt er eins og háðsádeilan fletjist út í lokin: Það kemur á daginn að Hannibal og Eggert (sem lýsir sjálfum sér sem rottu og fasista) em, þrátt fyrir allt, ágætir náungar og bestu skinn en ekki valdagírugir eigin- hagsmunaseggir uppfullir af for- dómum. Sagan sleppir því að draga þá til ábyrgðar. Það flögrar að manni að höfundi hafi farið að þykja (einum of) vænt um persónur sínar og því gefíð þeim upp allar sakir. Kannski sleppur hið fijálsa Frón, allsæmilega, á sömu forsendum. Geir Svansson Það má ekki vera satt BOKMENNTIR Börn glíma viö d a u ð a n n BARNABÓK Höfundur Guðrún Alda Harðardótt- ir. Myndskreyting Halla Sólveig. Mál og menning 1997. Fyrri útgáfa undir nafninu „Þegar pabbi dó“ 1983. Prentsmiðjan Oddi. Alls 30 bls. DAUÐINN er ekki aðeins óijúf- anlegur hluti af lífsreynslu hinna fullorðnu. Börn verða fyrir missi og erfíðasti missirinn er án efa að missa foreldra eða aðra nána aðstand- endur. Guðrún Alda Harðardóttir fjallar um missi bams í sög- unni „Það má ekki vera satt“. Hún sækir í eigin reynslu og seg- ir frá viðbrögðum sex ára sonar hennar við föðurmissi árið 1981. í inngangi er vitnað í inngang fyrstu útgáfu sögunnar frá árinu 1983 um markmið út- gáfunnar. „Ef sagan getur hjálpað einu barni í glímu sinni við sorg, þá vil ég leggja mitt af mörk- um,“ segir í því sambandi (bls. 4) og skemmst er frá því að segja að sagan hefur allt til að bera til að getað hjálpað ungum börnum í erf- iðu sorgarferli. Höfundurinn setur sig í spor drengsins og segir frá því hvernig hann upplifir atburðarásina og við- brögð annarra, vina og ættingja, við dauðsfallinu. Ekki er heldur skotist undan jafn erfiðum og áleitnum spurningum og hveijum sé um að kenna, hvað verði um líkið og hvort annar komi hugsanlega í stað pabba. Svör móðurinnar eru heiðarleg og ættu að geta hjálpað hinum full- orðnu í að liðsinna barni í svipaðri aðstöðu og Steinarr. Ekki er síður mikilvægt að spurningarnar og margar fleiri skapa umræðugrund- völl til að byggja á í sorginni. Tján- ing tilfinninga, í hvaða formi sem er, er lykillinn að því að nánustu aðstandendur geti lifað með missin- um. Einföld saga og al- mennar aðstæður ættu að auðvelda börnum að setja sig í spor Steinars. Stíllinn er einlægur og talmálið eðlilegt. Mynd- skreyting Höllu Sólveig- ar er gerð af natni og eykur skilning lesand- ans á upplifun söguper- sónanna. Opnuteikning er t.d. ljúf túlkun á til- finningu Steinars fyrir sambandi feðganna. Áhyggjulaus og fijáls eins og fuglinn svífur Steinar á styrkum hönd- um föður síns — og sól- in skín. Ekki er heldur skuggi yfir teikningunni af mæðginunum enda heldur lífið áfram og þótt pabbi deyi lifír hann áfram í minningunni. Fyrri útgáfa sögunnar undir nafn- inu „Þegar pabbi dó“ hefur verið ófáanleg í allmörg ár. Fagna ber því að Mál og menning sá ástæðu til að gefa söguna aftur út enda er hún útgáfunni og höfundunum til mikils sóma. Anna G. Ólafsdóttir. Guðrún Alda Harðardóttir Morgunblaðið/Sveinn EITT verka Birnu Norðdahl, 76 ára, á hennar fyrstu málverkasýningu. Bima Norðdahl sýnir málverk í Bjarkarlundi Bjarkarlundur. Morgunblaðið. FYRSTA málverkasýning Birnu Norðdahl er í Hótel Bjarkarlundi í sumar. Birna er 76 ára og mál- aði sína fyrstu mynd 1965, en blýantsteikningar hennar voru löngu áður kunnar. Einnig býr Birna til ýmsa listmuni sem bera fallegu handbragði listamanns- ins gott vitni. Birna er nú mikið á Dvalar- heimili aldraðra á Reykhólum, en er nú heima hjá sér í Bakka- koti við Suðurlandsveg. Islensk ættjarðarlög hljóma í Þýskalandi Hannover. Morgunblaðið. KIRKJUKÓR Víðidalstungukirkju er nú í söngferð í Þýskalandi og mun kórinn koma fram við messu í Königswither auk þess sem tónleikar verða haldnir. Stjómandi kórsins er Guðmundur St. Sigurðsson, en kór- meðlimir um tuttugu. Á söngskrá eru islensk ættjarðarlög. Mikil gleði og spenningur var ríkjandi meðal söngfólksins og maka þess vegna ferðarinnar en fjáröflun hefur staðið í eitt ár. Á 17. júní-fagnaði sendiráðsins í Bonn var kórinn meðal gesta og gaf söngfólkið móttöku sendiherrahjón- anna hátíðlegan blæ er þjóðsöngur íslands hljómaði um sali og tún auk annarra ættjarðarlaga. Spilað í Færeyjum RUT Ingólfsdóttir fíðluleikari, tekur nú þátt í færeysku tón- listarhátíðinni „Summartónar". Þessi hátíð er haldin árlega um Jónsmessu, og er lögð áhersla á að kynna þar nútímatónlist, bæði færeyska og frá öðrum löndum. Að þessu sinni er einn- ig lögð sérstök áhersla á lönd- in kringum Eystrasalt og hefur hátíðin yfirskriftina „Löndin við Eystrasalt og löndin í Norð- ur-Atlantshafi mætast“. Einnig verður leikin eldri tónlist frá þessum löndum. Rut dvelur í viku í Færeyjum og heldur sex tónleika víðs veg- ar um eyjarnar. Á efnisskrá hennar em verk fyrir einleiksf- iðlu eftir J.S. Bach, Jón Leifs, Atla Heimi Sveinsson, fær- eyska tónskáldið Kristian Blak. Einnig frumflytur hún verkið Adagio sem Tryggvi M. Bald- vinsson hefur samið fyrir hana. Þórdís Alda sýnir í Ás- mundarsal ÞÓRDÍS Alda Sigurðardóttir hefur opnað sýninguna Spjöld sögunnar í Ásmundarsal, Freyjugötu 41.. Verkin á sýningunni eru flest unnin á þessu ári. Efnisnotkun er m.a. jám og textíl og er blönduð tækni notuð við gerð þeirra. Á sýningunni eru lágmyndir og skúlptúrar og viðfangsefnið er hið manngerða og náttúru- gerða umhverfi okkar, segir í kynningu. Þetta er sjöunda einkasýning Þórdísar. Um þessar mundir stendur yfir sýning hennar, Leiðtoga- fundur 1997, í Tehúsinu við Hlaðvarpann á Vesturgötu. Sýningin í Ásmundarsal stendur til 6. júlí og er opin alla daga nema laugardaga frá kl. 14-18. Inga Elín bæjarlista- maður Mos- fellsbæjar BÆJARLISTAMAÐUR Mos- fellsbæjar 1997 er Inga Elín Kristinsdóttir, glerlistamaður. Það var menningarmálanefnd Mosfellsbæjar sem annaðist valið, sem var staðfest af bæjarstjórn Mosfellsbæjar. Inga Elín Kristinsdóttir er Mosfelling- ur í húð og hár, fædd árið 1957. Hún hefur vinnustofu sína í Álafossi í Mosfellsbæ, hefur haldið nokkrar einkasýningar, auk þess sem hún hefur tekið þátt í fyölda samsýninga. Starfsstyrkurinri er alls um 300 þúsund krónur, og er lista- manninum ætlað að nýta féð til frekari vinnu að listsköpun. Það var forseti bæjarstjóranr Mosfellsbæjar, Helga Thorodd- sen, sem afhenti verðlaunin við hátíðlega athöfn um leið og þjóðhátíð var fagnað á.hátíðar- svæði Mosfellinga í Álafoss- kvos. Formaður menningar- málanefndar. Inga Elín Kristinsdóttir Rut Ingólfsdóttir

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.