Morgunblaðið - 25.06.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 1997 29
sir við trillukörlum
sr við fiskveiðistjórnunina, í hættu
ðirétt eins hóps á kostnað annarra.
uðu, gætu haft af því lífsviðurværi.
Alþingi kaus hinsvegar að hafa sem
mest fijálsræði sem eðlilega leiddi til
gífurlegrar fjölgunar bátanna og
margfaldaðrar _ hlutdeildar þeirra í
þorskaflanum. Á nokkrum árum fjölg-
aði smábátum úr um 800 í 2.200 og
hlutdeild þeirra í þorskaflanum fór
úr 3,3% í upphafi kvótakerfisins í 27%
í hittiðfyrra. Á sama tíma var fjölgun
annarra fiskveiðifara heft og kvóti
þeirra dreginn saman.
13,9% af heildarþorskafla
hvers fiskveiðiárs
Eitt aðalatriði samkomulagsins frá
því í fyrravor var að „krókapotturinn“
svokallaði, þ.e. sameigin-
legur hámarksafli króka-
leyfisbáta, sem áður var
föst tala, 21.500 tonn, yrði
í framtíðinni hlutfall af
heildarþorskafla lands-
manna. Krókabátar fengju
aldrei minna en 13,9% af
heildarþorskafla hvers fiskveiðiárs og
aldrei lægri úthlutun en sem næmi
21.500 tonnum. Með samkomulaginu
gafst eigendum krókabáta þá sömu-
leiðis kostur á að velja milli þriggja
veiðikerfa í stað tveggja áður. Auk
sóknardagakerfis með annars vegar
handfærum og línu og hinsvegar
handfærum eingöngu máttu þeir velja
að stunda veiðar með þorskaflahá-
marki, sem meira en helmingur smá-
bátaeigenda kaus. Eigendur króka-
báta áttu að tilkynna val sitt fyrir
1. júlí og var það endanlegt val um
hvaða kerfi þeir vildu tilheyra í fram-
tíðinni.
Banndagarnir 136 í fyrra kerfi
voru afnumdir og krókabátasjómönn-
um gefinn kostur á að nýta sóknar-
dagana á hvaða árstíma sem er, þar
sem þeir eru ekki lengur háðir sér-
stökum takmörkunum eins og helgar-
bönnum og tímabilaskiptingu dag-
anna. Þá er hver sóknardagur skil-
greindur sem 24 klukkustundir frá
því að veiðiferð hefst í stað almanaks-
dags, eins og áður var.
Samkomulagið kveður einnig á um
að heimilt sé að flytja 20% af þorsk-
aflahámarki frá einu ári yfir á annað.
Þá er heimilt að flytja til krókabáta á
þorskaflahámarki, innan hvers físk-
veiðiárs, þorsk úr aflamarkskerfínu og
gilda um það almennar reglur um
flutning aflamarks. Einnig heimila lög-
in sameiningu á þorskaflahámarki.
Skilyrði fyrir slíku er að veiðirétti og
rétti til endumýjunar sé afsalað. Hafí
eigandi þorskaflahámarksbáts gert
slíkt, öðlast hann rétt til að flytja allt
aflamarkið á aðra aflahámarksbáta.
Með lögum, sem samþykkt voru
um Þróunarsjóð sjávarútvegsins í
tengslum við smábátalögin, geta eig-
endur báta í sóknardagakerfí nú feng-
ið úreldingarstyrk að hámarki 80%
af andvirði bátsins greiddan gegn
afsali veiðileyfís en án afsals bátsins
og 60% ef báturinn er á þorskaflahá-
marki til 1. júlí nk. Þessum úrelding-
arreglum, ásamt auknu svigrúmi til
að færa saman veiðiheimildir í þorsk-
aflahámarkskerfinu og hertar end-
urnýjunarreglur var ætlað að laga
afkastagetu krókabátaflotans að
veiðiheimildum og stuðla þannig að
lífvænlegra starfsumhverfi.
Staða krókabáta
er mjög mismunandi
Innan krókabátakerfísins eru í reynd
nokkrir hópar, mismunandi vel settir,
þrátt fyrir að smábátamenn ræði
gjarnan málefni krókabáta eins og
um einn hóp sé að ræða að sögn Ara
Edwald, aðstoðarmanns sjávar-
útvegsráðherra. Staðreyndin sé sú að
sá mikli niðurskurður, sem nú stefni
í á fjölda sóknardaga, komi nú aðeins
við ákveðinn hluta krókabáta, en alls
ekki alla. Aftur á móti þurfi sú þróun
alls ekki að koma á óvart nú. Hún
hafi blasað við í mörg ár.
Meira en helmingur allra smábáta-
eigenda valdi svokallað þorskaflahá-
mark í fyrrasumar og munu þeir fá
að sækja allt árið en hafa að meðal-
tali 60 tonna kvóta í þorski og eru
frjálsir í veiðum á öðrum tegundum.
1. september sl. voru bátar á þorsk-
aflahámarki 533 talsins, en þeim hef-
ur nú fækkað niður í 413 vegna ha-
græðingar innan hópsins.
Aftur á móti blasir við að sóknar-
dögum 169 krókabáta í línu- og hand-
færakerfi muni fækka niður í 19 og
sóknardögum 277 báta í handfæra-
kerfinu muni fækka niður í 32 daga
á næsta fiskveiðiári, samkvæmt spá
sjávarútvegsráðuneytisins, en sóknar-
dagar þessara báta á yfirstandandi
fískveiðiári eru 84 talsins. Þessa miklu
fækkun má einkum rekja til mikils
afla bátanna á þessu fískveiðiári, en
dæmi munu vera um að á sóknardaga-
bátum séu tvær áhafnir svo hægt sé
að halda bátunum stöðugt á veiðum
þegar gefur á sjó. Þorskafli línu- og
handfærabáta er nú þegar orðinn
214% umfram viðmið og handfæra-
báta 22% umfram áætlaðan afla.
Vildu fá „gólf“
á fjölda sóknardaga
Það eru fyrst og fremst
krókabátar í sóknardaga-
kerfi sem standa nú
frammi fyrir miklum niður-
skurði. í kjölfar samkomu-
lagsins, sem gert var í
fyrravor, lét formaður LS á hinn bóg-
inn þá þegar í Ijós áhyggjur sínar
yfír því að í samningum við ráðuneyt-
ið hafi ekki náðst í gegn að sett yrði
„gólf' á fjölda sóknardaga þannig að
þeim yrði aldrei fækkað niður fyrir
tiltekið lágmark.
Orn Pálsson, framkvæmdastjóri
LS, sagði lögin ekki vera gallalaus
við samþykkt þeirra. Þau bitni verst
á þeim, sem eru með nýja og dýra
báta. Margir, sem hefðu litla sem
enga veiðireynslu frá viðmiðunarár-
unum 1992-1994, veldu sóknardaga-
kerfið og byggju sig svo undir að
dögunum geti fækkað á næstu fisk-
veiðiárum. Aðrir treystu sér ekki til
að vera innan kerfisins og afréðu að
Stórútgerðin
bætir ekki
stöðuna með
stríðsátökum
við trillukarla
Morgunblaðið/Arnaldur Halldórsson
ÍTALÍUFORSETI ræðir við Jóhannes Gijen, kaþólska biskupinn
á Islandi, með aðstoð túlks.
Heimsókn Ítalíu-
forseta lokið
fara með báta sína í úreidingu til að
fá greidd allt að 80% af verðmæti
báta sinna og seldu þá síðan á frjáls-
um markaði án veiðiheimilda.
í máli Arnar kom einnig fram að
LS væri ekki sammála þeim aðferð-
um, sem beitt er með lögum um Þró-
unarsjóðinn, að bætur verði greiddar
þeim aðilum, sem í raun séu neyddir
til að afsala sér veiðiréttinum. „Með
lögunum um Þróunarsjóðinn lít ég svo
á að stjórnvöld séu að viðurkenna að
þau hafi gripið svo hastarlega inn í
útgerð þessara báta að þau séu neydd
tii að greiða bætur þar sem atvinnu-
réttindi og eignarréttindi þessara
manna eru stjómarskrárvernduð,"
sagði Örn.
Of margir bátar
um alltof lítinn kvóta
Að sögn Ara Edwald verður ekki
séð að hægt verði að ganga lengra í
því að taka viðbótarafla, sem verið
er að óska eftir, af öðrum hópum.
„Það getur þó vel verið að smábátasjó-
menn vilji færa til innan krókakerfís-
ins, frá þeim hópum sem best eru
settir til þeirra sem nú setja fram
kröfur. Ég veit ekki hvort menn eru
að leggja það til. Það yrði að hlusta
á slíkar tillögur. Hækkun
heildarþorskafla krókabáta umfram
13,9% af hámarksafla landsmanna
hlýtur hinsvegar að vera útilokuð."
Rekstrargrundvöllur sóknardaga-
báta leit, að sögn Ara, mjög illa út
strax að afloknum viðmiðunarárunum
1992-1994 og ætti slæm staða hjá
sumum nú ekki að þurfa að koma
mönnum í opna skjöidu. Fækkun
sóknardaga hafi fyrir löngu verið fyr-
irséð enda krókabátar þá þegar orðn-
ir alltof margir um alltof lítinn kvóta.
„Menn hafa samt sem áður haldið
áfram að fjárfesta í þessu kerfí þótt
ljóst væri hvert stefndi. Fyrir þeirri
fjárfestingu var aldrei rekstrargrund-
völlur, en til að koma til móts við þá,
sem eru í fj árhagserfiðleikum vegna
þessa, samþykkti Alþingi að menn
ættu kost á úreldingarstyrk til 1. júlí
nk.“
í umfjöllun sjávarútvegsnefnar um
frumvarpið á sínum tíma kom fram
að meirihluti hennar taldi að LS ætti
að sjá til þess að smábátaeigendur
stæðu við samkomulagið enda sé með
því mjög komið til móts við þá. í
nefndaráliti kom einnig fram að meiri-
hlutinn æskti þess að ekki yrðu gerð-
ar neinar breytingar á þeim regium,
sem giltu um sóknardaga eftir gildis-
töku frumvarpsins.
Allar krókaveiðar
verði gefnar frjálsar
I ályktun, sem samþykkt var á
aðalfundi LS í nóvember sl., voru
stjórnvöld minnt á þær aiþjóðlegu
viljayfirlýsingar, sem þau hafa skrifað
undir þess eðlis að þjóðum heims beri
að virða og styrkja rétt smábátaveiða
og strandbyggða. Þá hafi ríkisstjórnin
að auki gert rammasamning um lofts-
lagsbreytingar, sem segir að stuðla
beri að minni orkunotkun við fískveið-
ar. Með ólíkindum sé að á sama tíma
skuli hundruð smábáta vera úreltir
sem nota, í samanburði við stærri
skip, nánast enga olíu við sjálfar veið-
arnar og margfalt minni olíu til að
koma sér á og af miðum. Tii að ís-
land geti áfram talist í forystusveit
fiskveiðiþjóða, sem veiða æ hærra
hlutfall botnfisks með vistvænum
veiðarfærum, beri stjórnvöldum að
efla þennan flota en ekki úrelda. Þá
standi enn óleyst það mál að sóknar-
dögum krókabáta geti fækkað svo
óheyrilega að útilokað verði að gera
þá út. Vandamálið hafi aðeins verið
flutt til í tíma um eitt ár þó ýmsar
aðrar kringumstæður innan veiðikerf-
isins hafi breyst tii batnaðar. Friður
muni ekki skapast fyrr en bátum þess-
um hefur verið tryggður sóknardaga-
fjöldi, sem gerir útgerð þeirra raun-
hæfa.
„Grundvallarkrafa LS frá stofnun
hefur verið að krókaveiðar verði gefn-
ar fijálsar. Frá þessari kröfu verður
hvergi fallið og þó að hún náist ekki
fram enn um sinn mun umræða á
alþjóðavettvangi gera að verkum að
vistvænleiki veiðarfæra mun vega æ
þyngra gagnvart fískveiðistjórnun
þjóðanna. Undan þeirri umræðu getur
íslenska þjóðin ekki vikist," segir í
ályktun síðasta aðalfundar LS.
OPINBERRI heimsókn Luigis
Scalfaros Ítalíuforseta lauk um
hádegi í gær.
Forsetinn og fylgdarlið hans
áttu hér annasaman morgun áður
en haldið var áleiðis til Toronto í
Kanada.
Dagurinn hófst með heimsókn
í Kristskirkju þar sem forsetinn
hitti m.a. Jóhannes Gijen, kaþ-
ólska biskupinn á íslandi. Scalfaro
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkisráð-
herra átti í gærmorgun fund með Jadr-
anko Prlic, utanríkisráðherra Bosníu,
en í gær lauk þriggja daga óopinberri
heimsókn Halldórs til Bosníu-
Herzegóvínu. Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið að þeir hefðu rætt um
ástandið í Bosníu sem væri mjög við-
kvæmt. Þar væri verið að reyna að
byggja upp lýðræðislega stjórnarhætti,
en kosningar verða þar í september.
„Það er alveg ljóst að það eru
ýmsir í landinu sem vinna á móti því
að þarna rísi sjálfstætt ríki til fram-
búðar, en það er enginn vafí í hans
huga að það er eina leiðin sem þeir
geta farið og vilja fara. Á mánudag-
inn voru þeir að fjalla um stofnun
sendiráða erlendis og það var ákveðið
að stofna 32 sendiráð. Þeir hafa hins
vegar enn ekki komið sér saman um
hveijir eigi að verða þar sendiherrar,
en þetta gengur óskaplega mikið út
á það að skipta stjórn mála á milli
þjóðarfylkinganna. Þarna finnur mað-
ur að þótt góður friður sé í landinu
eins og er þá eru sárin mikil og það
þarf ekki mikið til þess að það sjóði
upp úr, og það er alveg ljóst að við-
vera alþjóðaliðsins skiptir sköpum í
því sambandi," sagði Halldór.
Áhersla á stuðning íslendinga
Hann sagði utanríkisráðherra
landsins leggja mikla áherslu á að
er sérstaklega trúrækinn maður
og lagði hann á það áherslu að
fara daglega til messu á meðan á
íslandsdvöl hans stóð.
Frá kirkjunni var haldið í
Granda hf. og þaðan í Stofnun
Árna Magnússonar þar sem gest-
unum voru sýnd forn handrit. Að
lokum var farið í Háskólabíó þar
sem haldin var kynning á þrívídd-
artækni fyrirtækisins Oz hf.
íslendingar styðji að landið fái aðild
að Evrópuráðinu. Halldór segist telja
rétt að gera það, en hins vegar upp-
fylli landið enn sem komið er ekki öll
skilyrði til þess að koma þar inn.
Aðspurður hvaða afleiðingar það
hefði ef bandaríska herliðið yrði kvatt
heim frá Bosníu-Herzegóvínu sagði
Halldór að flest Evrópuríkin væru á
þeirri skoðun að herlið yrði áfram í
landinu.
„Þannig að ef það verður fjöigað
frá öðrum ríkjum ef Bandaríkjamenn
fara þá ætti það að geta gengið. En
aðalatriðið er að herliðið verði þarna
áfram því þetta samfélag þarf á að-
stoð alþjóðasamfélagsins að halda um
langa framtíð. Eyðileggingin þarna
er alveg gífurleg og það er mikið sem
eftir á að gera. Atvinnuleysi er um
50% í múslima- og króatahlutanum
og um 80% í serbneska hlutanum. Það
er auðvitað öllum ljóst að slíkar tölur
sýna að efnahagurinn er nánast í
rúst,“ sagði hann.
Halidór sagði að heimsóknin tik*
Bosníu-Herzegóvínu hefði verið mjög
vel heppnuð og það starf sem verið
væri að vinna þar í samvinnu við Al-
þjóðabankann og Össur hf. hefði
gengið mjög vel.
„Fyrirtækið hefur staðið sig þarna
með sóma, og það er unnið hraðar
af okkar hálfu en menn eiga að venj-
ast,“ sagði Halldór ennfremur. «
Morgunblaðið/Arnaldur Halldórsson
EYÞÓR Arnalds og Guðjón Már Guðjónsson frá Oz ásamt Mariönnu
Scalfaro, Oscar Luigi Scalfaro Ítalíuforseta, Guðrúnu Katrínu Þor-
bergsdóttur og Ólafi Ragnari Grímssyni, forseta íslands.
Heimsókn utanríkisráðherra
til Bosníu-Herzegóvínu
Þarf ekki mikið
til að upp úr sjóði