Morgunblaðið - 27.06.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 27.JÚNÍI997 35
BALDUR
LÍNDAL
+ (Tryggvi) Bald-
ur Líndal, efna-
verkfræðingur,
fæddist á Lækja-
móti í Víðidal, Þor-
kelshólshreppi, V-
Húnavatnssýslu,
17. ágúst 1918.
Hann lést í Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
17. júní síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru hjónin Jónína
Steinvör Sigurðar-
dóttir Líndal, hús-
móðir og kennari,
f. 7.1.1888 á Lækja-
móti, d. 19.7. 1950, og Jakob
Hansson Líndal, bóndi, hrepp-
stjóri og kennari, f. 18.5. 1880
á Steiná I Svartárdal, Bólstað-
arhlíðarhreppi, A-Húnavatns-
sýslu, d. 13.3. 1951. Jakob var
sjálfmenntaður jarðfræðingur
og stundaði jarðfræðirann-
sóknir í hjáverkum. Systkini
Baldurs voru: Sigurður J. Línd-
al, bóndi og hreppsljóri á
Lækjamóti, f. 29.11. 1915, d.
8.12. 1991, og Margrét Jakobs-
dóttir Líndal, húsmóðir og
kennari í Reykjavík, f. 29.5.
1920. Baldur var þríkvæntur.
Fyrsta kona hans 5.7. 1943 var
Kristín R.F. Búadóttir, f. 25.2.
1925 á Ferstiklu í Hvalfjarðar-
strandarhreppi, Borgarfjarð-
arsýslu. Þau slitu samvistir eft-
ir stutta sambúð og áttu ekki
börn. Önnur kona Baldurs 8.10.
1948 var Amalía Líndal, f. Go-
urdin, rithöfundur, frá Cam-
bridge, Massachusetts, Banda-
ríkjunum, f. 19.5.1926, d. 29.11.
1989. Þau slitu samvistir eftir
19 ára sambúð. Börn þeirra:
1) Tryggvi Valtýr, mannfræð-
ingur og rithöfundur í Reykja-
vík, f. 3.5. 1951. 2) Ríkarður
Eðvarð, Ph.D., sálfræðingur í
Toronto i Kanada, f. 20.5.1952.
Sambýlismaður hans er Mark
Hensaw, fasteignasali. 3) Eirík-
ur Jón, Ph.D., sálfræðingur í
Kópavogi, f. 31.12. 1955. Kona
hans 29.12. 1981 er Halldóra
Gísladóttir, myndlistarmaður,
f. 12.4. 1951. Sonur hennar,
stjúpsonur Eiríks, er Böðvar
Kári Ástvaldsson, háskólanemi,
f. 31.12. 1971. 4) Jakob Emil,
arkitekt i Kópavogi, f. 5.9.
1957. Kona hans 29.12. 1981
er Sigríður Nanna Sveinsdótt-
ir, framkvæmdastjóri, f. 11.2.
1959. Börn þeirra eru Eiríkur
Birkir, f. 12.12. 1983, Eva Guð-
björg og Baldur Emil (tvíb.) f.
5.11. 1996. 5) Anna Elísabet,
talmeinafræðingur í Toronto í
Kanada, f. 22.1. 1962. Maður
hennar 7.9. 1994 er Aybars
Castaban, kerfisfræðingur í
Toronto í Kanada, f. 5.11.1958.
Sonur þeirra er
Erol Líndal Muzaf-
fer, f. 3.11. 1995.
Þriðja kona Bald-
urs 30.11. 1974 er
Ásdís Hafliðadótt-
ir, framkvæmda-
stjóri, f. 19.2. 1940
i Reykjavík. Hún
lifir mann sinn.
Börn hennar frá
fyrra hjónabandi
og stjúpbörn Bald-
urs eru: 1) Hafliði
Skúlason, félags-
fræðingur og
markaðsstjóri, f.
18.4. 1958. Kona hans 18.8.
1979 er Valdís Krisljánsdóttir,
hjúkrunarfræðingur, f. 1.6.
1959. Börn þeirra eru: Ásdís
Rósa, f. 10.5. 1991, Hafdís
Edda, f. 10.9. 1992, dáin sama
dag, Mímir, f. 27.8. 1993. 2)
Snorri Már Skúlason, sagn-
fræðingur og fréttamaður, f.
14.9. 1965. Sambýliskona hans
er Ragnheiður Halldórsdóttir,
rekstrarverkfræðingur, f.
31.1. 1966. Dóttir þeirra er
Hugrún, f. 16.12. 1991. 3)
Svava Skúladóttir, kennari, f.
20.11. 1967. Sambýlismaður
hennar er Skúli Þórisson, sölu-
maður, f. 4.4. 1965. Dætur
þeirra eru Agnes Una, f. 16.4.
1991 og Anna Karen, f. 26.3.
1993.
Baldur varð stúdent frá MA
1939 og lauk B.Sc. prófi í efna-
verkfræði frá MIT í Boston
1949 og var við framhaldsnám
í sama skóla 1955. Hann var
verkfræðingur hjá raforku-
málasljóra frá 1949 og sjálf-
stætt starfandi ráðgjafarverk-
fræðingur frá 1961. Baldur
hannaði og ók fyrstur Islend-
inga á vetnisbíl árið 1945, hafði
frumkvæði að kísilgúrvinnslu í
Mývatni og sjóefnavinnslu á
Reykjanesi. Vann á 8. áratugn-
um ítarlega úttekt á möguleik-
um á magnesíumframleiðslu á
Reykjanesi. Starfaði við fjölda
verkefna á sviði efnavinnslu í
Bandarikjunum og Mið-Austur-
löndum og fyrir Virki hf. í Mið-
og Suður-Ameríku og Afríku.
Hann hafði nýlega fengið styrk
frá ESB til frumrannsókna á
framleiðslu etanóls sem elds-
neytis og annarra afurða úr
lúpínuseyði þegar hann lést.
Baldur Líndal fékk Hina ís-
lensku fálkaorðu 1968, Verð-
laun Ásu Guðmundsdóttur
Wright 1972 og gullmerki
Verkfræðingafélags íslands
1985.
Útför Baldurs fer fram frá
Digraneskirkju í Kópavogi í
dag og hefst athöfnin klukkan
13.30.
Þar eð aðrir munu verða til að
ijalla hér um bakgrunn og störf
föður míns heitins, vil ég nú ein-
ungis snara hér úr ensku nokkrum
brotum úr umfjöllunum móður
minnar sálugu, Amalíu Líndal, um
hann, úr útgefnum ritum hennar.
Hér segir fyrst frá kynnum
þeirra í Massaehusetts í Bandaríkj-
unum, árið 1948, í sjálfsævisögu-
legri landkynningarbók hennar,
Ripples from Iceland, sem kom
fyrst út í Bandaríkjunum árið 1962.
„Eg hitti eiginmann minn, sem
síðar varð, í Félagi erlendra náms-
manna í Cambridge; en þangað fór
ég reglulega til að taka þátt í hin-
um eldheitu samræðum hinna til-
gerðarlausu erlendu nema; sem
voru svo ólíkir hinum sýndar-
mennskulegu nemum við viðskipta-
deijd Bostonarháskóla.
í fyrstu þótti mér meira til hans
koma en honum til mín. Mér fannst
hann vera hlédrægur og náms-
hestalegur, og hann hafði tilhneig-
ingu til að svara spurningum mín-
um um ísland með eins atkvæðis
orðum, en þó af mikilli athygli.
Fyrsta samtalið okkar hefði senni-
lega fjarað alveg út ef hann hefði
ekki allt í einu fengið sinadrátt í
fótlegginn og farið að stynja.
„Nuddaðu hann,“ ráðlagði ég
honum, „og stattu síðan upp eins
hratt og þú getur, áður en þú ferð
að finna mikið til aftur.“ Hann
hlýddi nú þessu, og sinadrátturinn
hvarf þegar við þetta.
Við skiptumst í kjölfarið á
reynslusögum um sinadrætti í fót-
leggjum, og fórum svo í framhaldi
af þessu að tala um áhugamál og
sitthvað annað smálegt. Það gladdi
mig mjög þegar ég komst að því
að hann var mjög gefinn fyrir að
fara í langar gönguferðir einn sér;
að honum þótti gaman að dansa;
að hann málaði olíumálverk; og
að hann sæi greinilegan skyldleika
á milli listarinnar og verkfræðinn-
ar.^
Á meðan hann talaði um námið
sitt, og það sem hann vonaðist til
að gera þegar hann sneri aftur
heim til íslands, kom glampi i aug-
un á honum, og hann hélt áfram
tali sínu, þindarlaust, altekinn af
eigin ákefð.“
Síðari tilvitnun mín er úr viðtali
Amalíu við Baldur sumarið 1968,
í tímariti henanr Sixty-five Degre-
es; A Readers Quarterly of Ice-
landic Life and Thought, sem kom
út á íslandi á árunum 1967-1970.
Hér er gripið niður í niðurlag
greinarinnar, sem fjallar um upp-
hefð efnaiðnaðar og skyldra greina
á íslandi.
„Nú komum við að hinni mikil-
vægu staðsetningu íslands á
heimskortinu. Ljóst er að það ligg-
ur mjög vel við bæði innflutningi
og útflutningi afurða. Staða þess
í Norður-Atlandshafinu mitt á
milli hinna tveggja helstu iðnsvæða
heims veitir margháttaða við-
skiptaaðstöðu sem fáar þjóðir geta
státað af; og því er lítill vafi á að
efnaiðnaður og aðrar skyldar grein-
ar munu halda áfram að gegna þar
miklu og vaxandi hlutverki. Við
Islendingar munum þurfa þessa
vaxtar við, bæði til að auka stöðug-
leikann í hagkerfinu okkar, og til
að skapa atvinnutækifæri handa
vaxandi fjölda íbúa. Og sem betur
fer þarf ekki að reiða sig á ósk-
hyggju til að ná þessum markmið-
um, heldur þarf einfaldlega að nýta
eitthvað af þeim náttúruauðlindum
sem þegar liggja fyrir okkur; ósn-
ertar og ónotaðar."
Tryggvi V. Líndal.
Þeir verða að missa sem eiga.
Fyrir því höfum við fengið að finna
sem áttum Baldur Líndal að. Sökn-
uðurinn nístir því við kveðjum ein-
stakan mann sem var gefandi fram
á síðasta dag.
Það var sumarið 1974 sem móð-
ir mín, Ásdís Hafliðadóttir, þá ein-
stæð þriggja barna móðir, og Bald-
ur, einstæður faðir, giftu sig og
hófu sambúð í Kópavoginum. Bald-
urs beið erfitt verkefni. Að vinna
traust okkar systkinanna sem vor-
um á viðkvæmum aldri, tortryggð-
um breytingar og vildum hafa
mömmu útaf fyrir okkur. Baldur
nálgaðist okkur af nærgætni eins
og honum einum var lagið og með
fangið fullt af umburðarlyndi og
hlýju ávann hann sér traust okkar
og ást á undra skömmum tíma.
Ekki með tilgerð, heldur einlægni
og yfirvegun sem var hrein og sönn.
Upp frá þessum tíma var Baldur
okkur sem faðir og oft meira en
það. Hann var kjölfestan í ólgusjó,
þegar erfiðleikar steðjuðu að, þegar
óhörðnuðum unglingum fannst allt
vera að bresta. Þá þurfti hann ekki
annað en leggja höndina á öxl
manni og veröldin leit betur út. Það
var nefnilega ekki stíll Baldurs að
básúna tilfinningar í orðum, hann
lét þær í ljósi með svipmóti sínu
og góðlegum augunum. Þannig
huggaði hann, með blik í auga og
bros á vör. Nú hefur Baldur lygnt
þeim aftur í síðasta sinn og eftir
stend ég og þakka örlögunum fyrir
að hafa ruglað reytum okkar sam-
an.
En Baldur var ekki einungis
gæddur fágætum mannkostum,
hann var einnig merkilegur vísinda-
maður. Frumkvöðull sem yfirleitt
var á undan sinni samtíð. Hann
hannaði og ók fyrstur íslendinga á
vetnisbíl fyrir hálfri öld, hann var
hugmyndafræðingur að kísilgúr-
vinnslu í Mývatni og átti stóran
þátt í sjóefnavinnslu á Reykjanesi
svo eitthvað sé nefnt. Og þó Baldur
væri kominn við aldur var hugurinn
ennþá frjór en hann vann að athygl-
isverðum tilraunum á afurðum úr
lúpínuseyði þegar hann lést og
höfðu þær rannsóknir m.a. vakið
athygli Evrópusambandsins.
Eg kveð í dag mann sem kenndi
mér meira um lífið og tilveruna en
flestir aðrir. Það gerði hann ekki
með umvöndunum eða vegvísun,
heldur með því að vera hann sjálf-
ur. Ef mér aðeins tækist að tileinka
mér brot af þínum mannkostum
yrði ég betri maður. Ég þakka sam-
fylgdina, elsku pabbi, þú munt allt-
af eiga stað í hjarta mér.
Snorri Már Skúlason.
Með Baldri Líndal efnaverkfræð-
ingi er genginn einn af frumhetjum
jarðhitanýtingar hér á landi á síð-
ari hluta þessarar aldar. Hann var
sá fyrsti sem helgaði sig því mark-
miði að finna nýjar leiðir til að
nýta þessa orkulind í iðnaði fyrst
og fremst. Hann hafði hlotið
menntun sina við einn þekktasta
verkfræðiskóla Bandaríkjanna,
Massachusetts Institute of Techno-
logy og er hann kom heim þaðan
hóf hann störf hjá Raforkumála-
skrifstofunni, þar sem á þeim tíma
var unnið að því undir stjórn Jak-
obs Gíslasonar að fínna nýjar Ieiðir
til að nýta orkulindir landsins. Þar
starfaði Baldur til 1961, þegar
verkfall verkfræðinga gerði það að
verkum að hann, eins og margir
verkfræðingar á þeim tíma, setti á
fót eigin verkfræðistofu. Á þeim
vettvangi starfaði hann æ síðan.
Baldur gerði margvíslegar til-
raunir með vinnsluferla til nýtingar
jarðhita, t.d. reisti hann búnað til
tilrauna með brennisteinsvinnslu
við Námafjall. Hann var einnig
frumkvöðull og hugmyndasmiður
að Kísiliðjunni við Mývatn, sem nú
hefur starfað farsællega í meira
en 30 ár. Síðar vann hann einnig
lengi við þróun sjóefnavinnslu á
Reykjanesi.
Baldur gerði sér far um að skoða
á breiðum grundvelli öll þau tæki-
færi sem virtust geta komið til
greinatil nýtingarjarðhitans. Hann
var sennilega sá fyrsti í heiminum,
sem það gerði á kerfisbundinn hátt.
Snemma bjó hann til sk. Líndal
línurit, sem sýnir til hvers konar
nota heitt vatn eða gufa við mis-
munandi hitastig hentar, allt frá
raforkuvinnslu við hæstu hitastigin
til snjóbræðslu og fiskeldis við þau
Iægstu. í þetta línurit er nú vitnað
í ýmsum myndum hvarvetna í
heiminum þar sem rætt er eða rit-
að um nýtingu jarðhita. Mjög oft
var leitað til Baldurs sem ráðgjafa
af erlendum og innlendum aðilum
og verkefnin eru því orðin ærið
mörg sem hann hefur komið nærri.
Eins og jafnan er með rannsókna-
og þróunarverkefni leiða þau ekki
alltaf til framleiðslufyrirtækja á
borð við Kísiliðjuna, en eru engu
að síður nauðsynlegur undanfari
sh'kra tækifæra.
Baldur var einkar hógvær maður
og lítið fyrir að trana sér fram og
láta á sér bera. Hann hlaut marg-
víslegar viðurkenningar fyrir störf
sín. Á seinni árum tók hann að sér
leiðbeiningar- og kennslustörf á
sínu sviði við Jarðhitaskólann hjá
Orkustofnun og gaf þannig erlend-
um nemendum skólans veganesti
af reynslu sinni. Fyrir það er nú
þakkað.
Við Ólöf vottum Ásdísi og fjöl-
skyldu innilega samúð okkar.
Guðmundur Pálmason.
Kveðja frá félögum í
Rótarýklúbbi Kópavogs
Baldur Líndal efnaverkfræðing-
ur, einn elsti félaginn í klúbbi okk-
ar, er nú lagstur til hinstu hvílu.
Hann gekk í klúbbinn fyrir 25 árum
og var forseti hans árið 1994 til
1995 eftir að hafa verið ritari
nokkrum árum áður. Hann hefur
einnig setið í mörgum nefndum í
klúbbnum. í maímánuði sl. var
hann útnefndur Paul Harris félagi.
Baldurs verður væntanlega
fyrst og fremst minnst fyrir vís-
indastörf sín á sviði efnaverk-
fræði. Hann hefur verið þátttak-
andi í að setja upp alla meiri hátt-
ar efnavinnslu í landinu síðastliðin
40-50 ár. Sem dæmi má nefna
Kísilgúrverksmiðjuna við Mývatn,
Saltvinnsluna á Reykjanesi, Orku-
verið í Svartsengi og Þörunga-
vinnsluna á Reykhólum. í þessum
málum hefur hann ýmist verið
frumkvöðull, ráðgjafi eða hönnuð-
ur og stundum allt í senn.
Bæði í starfi og sem rótarýfélagi
var Baldur fullkomlega virkur allt
til dauðadags. Framkoma hans í
klúbbnum einkenndist af lítillæti.
Hann var hljóðlátur, traustur og
gegn félagi. Allt sem hann lagði
til mála einkenndist af jákvæðni
og því að leysa mál. Baldur var að
því er virtist alltaf í góðu jafn-
vægi, hægur og rökfastur og hafði
lag á því að láta hlutina gerast
hljóðlega, þ.e. án alls fyrirgangs.
Eitt skemmtilegasta dæmið um
þetta er eftirfarandi: Baldur á 5
börn og 3 fósturbörn. Þau hafa öll
tekið háskólapróf. Þar af eru tveir
doktorar. Mér er tjáð að ekkert
þeirra hafi fundið fyrir neins konar
þýstingi í þessa átt. Það bara gerð-
ist.
Við kveðjum félaga okkar með
söknuði og sendum aðstandendum
innilegar samúðarkveðjur.
F.h. Rótarýklúbbs Kópavogs.
J. Ingimar Hansson.
Fyrir skömmu hringdi Baldur
Líndal til mín. Hann hafði tekið
saman sögu rannsókna á kísilgúm-
um við Mývatn og tilrauna með
nýtingu hans. Hann vildi bera und-
ir mig nokkur atriði. Þar kom í
samtali okkar að ég spurði Baldur
að því við hvað hann væri að fást
nú. Á sinn hægláta máta skýrði
hann mér frá hugmyndum og verk-
efnum, sem hann væri að skoða.
Meðal annars kvaðst hann vera að
kanna leiðir til þess að binda eitt-
hvað af þeim koltvísýringi, sem
streymir út í andrúmsloftið frá
umferð og verksmiðjum hér á landi.
Þannig var Baldur Lindal. Hann
leitaði stöðugt leiða til þess að nýta
íslenskar náttúruauðlindir og bætá
innlenda framleiðslu til hagsbóta
fyrir íslenskt efnahagslíf. í þessu
sambandi var hann sá hugmynda-
ríkasti maður sem ég hef kynnst.
Baldri féll heldur aldrei verk úr
hendi. Hann stundaði sínar athug-
anir og rannsóknir með hægð en
þrotlaust.
Baldur Líndal vann lengi á Raf-
orkumálastofnun hjá Jakobi Gísla-
syni, raforkumálastjóra. Jakob var
svipaður Baldri að ýmsu leyti. Hann
var athugull mjög og sá tækifærin
víða. Baldur og Jakob áttu því leið
saman.
Kynni mín af Baldri voru nánust
þau 20 ár sem ég var framkvæmda-
stjóri Rannsóknarráðs ríkisins.
Baldur kom iðulega með hugmynd-
ir sínar til Rannsóknarráðs og ég
lærði fljótt að á Baldur væri í þeim
efnum gott að veðja. Með Baldri
var unnið að athugun á nýtingu
ýmissa náttúruauðlinda og þróun
margs konar framleiðslu. Of langt
mál yrði að telja það allt upp. Einna
eftirminnanlegastar eru mér þó
rannsóknir Tómasar heitins
Tryggvasonar jarðfræðings og
Baldurs Líndals á nýtingu kísilg-
úrsins við Mývatn. Sú framleiðsla
er að því leyti óvenjuleg að kísilgúr
er venjulega unninn úr þurrum
námum. Vinnsla úr vatni er því
nokkuð sérstök. Með nýtingu jarð-
hitans leysti Baldur með ágætum
það viðfangsefni. Með þessum
rannsóknum lagði Baldur Líndal
grundvöllinn að byggingu Kísiliðj-
unnar.
Af öðrum rannsóknarverkefn-
um, sem Baldur sinnti, vil ég nefna
nýtingu á jarðsjónum á Reykja-
nesi. Þótt ekki yrði úr þeirri stór-
felldu salt- og efnaframleiðslu, sem
Baldur vildi reisa þar, urðu rann-
sóknir hans grundvöllur að salt-
verksmiðjunni, sem ég efa ekki að
mun með tímanum verða gott fyrir-
tæki.
Baldur Líndal kaus að vinna sin
verk og rannsóknarstörf í kyrrþey.
Hann var lítt fyrir fjölmiðla og
auglýsingamennsku gefinn. Þvi má
vera að færri geri sér grein fyrir
því en vera ætti, hve merkur braut-
ryðjandi er með Baldri genginn.
Eiginkona mín, Edda, vann í
mörg ár hjá raforkumálastjóra með
Baldri Líndal. Hún mat hann mik-
ils Við hjónin erum þakklát fyrir
kynni okkar af Baldri og vottum
eiginkonu hans og afkomendum
dýpstu samúð.
Steingrímur Hermannsson.
0 Fleirí minningargrcinar um
Baldur Líndal bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu
daga.