Morgunblaðið - 01.07.1997, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚLÍ1997
MORGUNBLAÐIÐ
~T
JltagmiÞIiifetfe
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁBYRGÐ KÍNA í
HONG KONG
ÞAÐ VAR söguleg stund er Bretar afhentu Kínverjum
Hong Kong, síðustu stóru nýlendu sína, í gær. Með
sameiningu Kína og Hong Kong er endi bundinn á nýlendu-
sögu Evrópuríkja í Asíu. Jafnframt sameinast þarna hrein-
ræktaðasta markaðskerfi og fjölmennasta kommúnistaríki
veraldar í eina heild.
Saga breskra afskipta í Hong Kong hefur á sér margar
hliðar, sumar miður fallegar. Bretar lögðu landsvæði þetta
undir sig eftir að hafa háð styrjöld til að koma á ópíumvið-
skiptum við Kínveija í andstöðu við kínversk stjórnvöld.
Undir þeirra stjórn hefur hins vegar á þessari öld byggst
upp auðugt og frjálst ríki í Hong Kong, sem er einn af
miðpunktum viðskipta í heiminum.
Grunnurinn að auðlegð Hong Kong var ekki síst lagður
er kínverskir kaupsýslumenn flúðu meginlandið í kjölfar
byltingar kommúnista. Eftir að Bretar og Kínveijar sömdu
um framtíð ríkisins árið 1984 veltu margir kaupsýslumenn
því fyrir sér hvort ástæða væri til að hugsa sér til hreyf-
ings á ný.
Grannt verður fylgst með því hvernig Kínveijar munu
taka á málum við stjórn borgarinnar. Efnahagslega er
það þeim í hag að viðhalda óbreyttu ástandi. Auðlegð og
efnahagslegt afl Hong Kong getur orðið gífurleg lyfti-
stöng fyrir kínverskt efnahagslíf ef rétt er haldið á mál-
um. Efnahagslegur uppgangur í Kína hefur verið mestur
á svæðunum í grennd við borgina undanfarin ár og stór
hluti erlendra fjárfestinga í Kína kemur frá Hong Kong.
Meiri ástæða er hins vegar til að hafa áhyggjur af hinni
pólitísku þróun í Hong Kong. Ein fyrsta aðgerð kín-
verskra stjórnvalda var að leysa upp þingmannasamkundu
borgarinnar og skipa nýja fulltrúa í stað þeirra er kjörnir
höfðu verið af íbúum borgarinnar í lýðræðislegum kosning-
um. Þá hefur þótt bera á því nú þegar að fjölmiðlar í
Hong Kong hiki við að fjalla um kínversk stjórnvöld á
gagnrýninn hátt af ótta við refsiaðgerðir. Þótt Kínveijar
hafi skuldbundið sig til að halda óbreyttu kerfi í hálfa
öld má gera ráð fyrir að breytinga fari að gæta strax frá
upphafi.
Stjórn Hong Kong er mikil prófraun fyrir Kína. Takist
vel til styrkir það stöðu Kína á flestum sviðum, efnahags-
lega jafnt sem pólitískt.
KIRKJAN OG
MÓÐURMÁLIÐ
PRESTASTEFNA, sem háð var á Akureyri á dögunum,
hvatti presta Þjóðkirkjunnar til að vanda málfar sitt
og framburð í predikunarstóli. Þessi hvatning á ríkulegt
erindi við okkur öll, en ekki hvað sízt við þá, sem ná
eyrum þorra landsmanna í skólum og kirkjum, hljóðvarpi
og sjónvarpi. Menningarlegt sjálfstæði er forsenda
stjórnarfarslegs fullveldis. Fátt er því mikilvægara en að
standa trúan vörð um menningararfleifð okkar, tungu og
bókmenntir.
Það fer vel á því að kirkjan beiti áhrifum sínum á þess-
um vettvangi. Fornar bókmenntir okkar voru ekki sízt
skráðar á skinn í skjóli biskupssetra og klaustra, sem
voru nánast einu fræðslu- og menningarsetur þjóðarinnar
í kaþólskum sið. Nýja testamentið í þýðingu Odds Gott-
skálkssonar um 1540 var fyrsta bókin prentuð á íslenzku.
Talið er að sú útgáfa og biblía Guðbrands biskups Þorláks-
sonar, sem prentuð var árið 1584, eigi hvað drýgstan þátt
í þvi að íslenzk tunga hefur varðveitzt lítt breytt gegnum
aldirnar og fram á okkar daga. Og þá ekki síður sú stað-
reynd að hér hefur ávallt verið predikað á íslenzku.
Við stöndum í ævarandi þakkarskuld við kaþólsk bisk-
upssetur og klaustur fyrir þeirra hlut í skráningu fornra
bókmennta okkar. Við stöndum ekki síður í ævarandi
þakkarskuld við siðbótarmennina Odd Gottskálksson og
Guðbrand biskup Þorláksson, sem eiga dijúgan þátt í því
að íslenzk tunga hélt velli á erfiðum öldum í þjóðarsög-
unni. Það fer vel á því að Þjóðkirkjan brýni þjóna sína
og þjóðina alla að vanda mál sitt og framburð á tímum
vaxandi utanaðkomandi máláhrifa.
Mikið um dýrðir þegar
SVEITIR kínverskra hermanna hlýða á ræður í borginni Shenzhen i Suður-Kína þar sem haldin var 1
héldu yfir landamærin tii Hong Kong.
„Ef við glöt-
um frelsinu,
giatar perlan
ljóma sínum“
Hong Kong. Reuter.
ÚRHELLISRIGNING var í gærkvöld
þegar yfirráðum Breta í Hong Kong
í 156 ár lauk með því, að þeir skiluðu
krúnunýlendunni aftur í hendur Kín-
veija. Tók Jiang Zemin, forseti Kína,
við lyklavöldunum við hátíðlega at-
höfn þar sem skoskir sekkjapípuleik-
arar og kínverskir drekadansarar
lögðu sitt af mörkum. Karl Breta-
prins, Chris Patten, fráfarandi land-
stjóri, Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, og fjöldinn allur af fyrir-
mönnum víðs vegar að úr heimi sátu
lokaveisluna en henni lauk með stór-
kostlegri flugeldasýningu yfir höfn-
inni.
Jiang Zemin er fyrsti kínverski
þjóðarleiðtoginn, sem kemur til Hong
Kong en með í för voru þau Li Peng
forsætisráðherra og Zhuo Lin, ekkja
Deng Xiaopings, en hann lést fyrir
fjórum mánuðum og lifði því ekki að
sjá þennan draum sinn rætast, sam-
einingu Hong Kong og Kína.
Tung Chee-hwa, sextugur skipa-
kóngur, verður hinn nýi leiðtogi eða
héraðsstjóri Kínverja í Hong Kong og
tók hann ásamt miklum barnaskara
með kínverska fána á móti kínversku
leiðtogunum við komuna.
Gamall draumur hefur ræst
Karl prins og ríkisarfi afhenti krún-
unýlenduna þegar klukkan sló 12 á
miðnætti (16.00 að fsl. tíma) og þar
með hafði „meira en 100 ára gamall
draumur ræst“ eins og sagði í Dag-
blaði alþýðunnar, málgagni kínversku
stjórnarinnar. Kínveijar líta líka svo
á, að með afhendingunni hafi verið
bætt fyrir þá skömm og niðurlæg-
ingu, sem þeir urðu að sætta sig við
af hálfu gömlu nýlenduveldanna.
Til að sýna í verki hveijir færu nú
með völdin í Hong Kong, sendu Kín-
veijar þangað bílalest með rúmlega
500 léttvopnuðum hermönnum en fyr-
I irmælin, sém þeir fengu frá yfirmanni
sínum, voru þau, að þeir skyldu bera
hag Hong Kong-búa fyrir bijósti og
gera allt til að ávinna sér virðingu
þeirra. Nú í dögun áttu síðan um
4.000 hermenn að koma til Hong
Kong með þyrlum, herskipum og á
brynvörðum bílum. Hefur það vakið
nokkurn ugg meðal lýðræðissinna,
sem eru í fersku minni fjöldamorðin
á Tiananmen-torgi í Peking 1989.
Hálfri klukkustund áður en Jiang
Zemin kom til borgarinnar yfirgaf
Chris Patten, landstjóri Breta, stjórn-
arráðshúsið. Við saknaðarfulla tónana
í „Auld Lang Syne“ var breski fáninn
dreginn niður, brotinn saman og af-
hentur Patten, sem tók við honum
klökkur og voteygur.
Verða að standa við loforðin
Patten, 28. og síðasti Iandstjóri
Breta í Hong Kong, hefur beitt sér
fyrir ýmsum lýðræðisumbótum á síð-
ustu árum kínversku stjórninni til
mikiliar gremju. Hefur hún kallað
hann ýmsum ónefnum, til dæmis
„skækjuna" og „þorparann", en í gær
var reynt að setja þessar deilur niður.
Tony Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, sagði í gær, að Bretar vildu
hafa góð samskipti við Kína en Pek-
ingstjórnin yrði á hinn bóginn að
standa við gefin loforð um frelsi íbú-
anna í Hong Kong. Blair og Robin
Cook, utanríkisráðherra Bretlands,
verða ekki viðstaddir setningu nýja
þingsins en kínverska stjórnin tilnefn-
ir sjálf þingmennina.
Blair sagði, að afhending Hong
Kong væri „erfiður" en „merkilegur
atburður". „Það, sem mestu máli
skiptir nú, er að horfa fram á veginn
og tryggja, að Hong Kong verði brú
á milli Kína og Bretlands," sagði Bla-
ir en óbreyttir borgarar í krúnu-
nýlendunni fyrrverandi fögnuðu hon-
um mjög innilega hvar sem hann fór.
Margaret Thatcher, fyrrverandi
BRESKI fáninn og fáni nýlendun
fyrir miðn
forsætisráðherra Bretlands, sagði í
gær, að hún væri í senn döpur og
stolt yfir afhendingu krúnunýlend-
unnar. Sagði hún, að velgengni íbú-
anna væri tvennu að þakka, kín-
verskri iðjusemi og breskum stjórn-
arháttum.
„Eitt land, tvö kerfi“
Við höfnina var 10.000 manna
veisla og þar flutti Karl prins kveðju
frá móður sinni, Elísabetu drottningu,
þar sem hún lagði áherslu á, að fram-