Morgunblaðið - 14.09.1997, Qupperneq 6

6 SUNNUDAGUR 14, SEPTEMBER 1997_______________________
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ
Á kosningaferðalagi með sjávarútvegsráðherra Noregs í Norður-Noregi
Guði sé lof
fyrir ol-
íuna en...
Karl Eirik Schjett-Pedersen, sjávarútvegs-
ráðherra Noregs, lauk kosningabaráttunni
í Norður-Noregi. Urður Gunnarsdóttir
fylgdist með honum drekka kaffi, borða
vöfflur og ræða fískveiðistefnuna og sam-
göngumálin á Vannoya í Troms-fylki.
HEYRÐU mig, þú verður
að breyta sjávarút-
vegsstefnunni segir
starfsmaður á feijunni
sem gengur á milli Hansnes og
Vannöy þegar hann rekur augun
í Karl Eirik Schjett-Pedersen, sjáv-
arútvegsráðherra Noregs. Ráð-
herrann er á kosningaferðalagi,
næstsíðasta degi baráttunnar um
að ná endurkjöri á norska Stór-
þingið, og hann tekur manninum
því vel, hlustar af athygli og biður
ráðgjafann sinn að punkta athuga-
semdirnar hjá sér. Schjott-Peders-
en er í Troms-fylki til að ræða við
kjósendur og þegar þeim funda-
höldum lýkur, heldur hann til Alta
í Finnmörku, þar sem hann rekur
endahnútinn á þriggja vikna stíf
fundahöld, ferðalög og kaffi-
drykkju. A mánudag er svo gengið
að kjörborðinu.
Sjávarútvegsráðherrann tók við
embætti síðari hluta síðasta árs,
svo honum hefur ekki gefíst tæki-
færi til að heimsækja öll þau frysti-
og vinnsluhús, og koma í allar
hafnimar, sem embættið krefst.
En hann hefur komið víða við síð-
ustu vikumar, ferðast eftir Nor-
egsströndu þverri og endilangri.
Síðustu þijár vikumar hefur ekki
liðið dagur án þess að hann hafi
ferðast í bíl eða flugi og stóllinn í
ráðuneytinu hefur staðið tómur.
En með aðstoð góðra embættis-
manna hefur ráðherranum tekist
að stýra sjávarútvegnum og ham-
ast í kosningabaráttu á sama tíma.
Á leiðinni á fyrsta kosninga-
fundinn í Troms-fylki talar ráð-
herrann linnulaust í farsímann.
Stundum tvo. „Ég veit ekki hvern-
ig við hefðum komist af án far-
síma,“ segir ráðgjafi
hans, Karin Morvik, og
hristir höfuðið. En stöð-
ugt samband við um-
heiminn hefur líka í för
með sér að það er hvergi
friður. Auk Morvik er
með í för varaformaður Norges
Fiskarlag, Knut Wemer Hansen,
sem er í fimmta sæti á lista Verka-
mannaflokksins í Troms og skartar
nýjum stuttermabol sem á stend-
ur: „Guði sé lof fyrir olíuna en
veistu hver er næststærsta útflutn-
ingsgrein Noregs? Fiskvinnslan!"
Ráðherrann er stórhrifinn.
Spurður spjörunum úr
Undir hádegi er komið til
Vannoya þar sem um 1.000 manns
búa. Þar er Vifra saltfiskvinnslan,
þangað sem förinni er heitið.
Mannskapurinn er kallaður í pásu
þegar ráðherrann birtist og hann
messar yfir hópnum á kaffistof-
unni. Heilsar öllum með handa-
bandi, nokkuð sem ráðgjafinn hans
segir mikilvægara en en kosninga-
ræðan.
Schjott-Petersen byijar á því að
biðja Hansen um að standa upp
og sýna boiinn góða og minnir
fólk á að í fyrra hafí fiskútflutning-
ur Norðmanna numið sem svarar
til 225 milljarða íslenskra króna.
Hann segir stærstu verkefnin sem
framundan s'éu vera að endurnýja
flotann og gæta þess að í honum
séu skip af öllum stærðum, að
leggja áherslu á fullvinnslu, nokk-
uð s_em hljómar kunnuglega í eyr-
um íslendings og minnir á að tek-
ist hafi samkomulag við Evrópu-
sambandið um sölu á laxi. Víkur
talinu frá sjávarútvegnum, ræðir
gott atvinnuástand, lægri vexti og
verðlag og segir öldrunarmálin
næst á dagskrá, en veita eigi sem
svarar til 300 milljarða ísl. kr. á
næstu árum til að bæta stöðu og
aðbúnað aldraðra. Og hann varar
við Framfaraflokknum, á aðra er
ekki minnst.
Áheyrendurnir spyija ráðherra
spjörunum úr, þeir vilja nánari
útlistanir á aðstoð við kaup á minni
bátum, krefjast meiri vegafram-
kvæmda á svæðinu, gagnrýna of
mikla áherslu stjómvalda á Aust-
ur-Noreg og margir taka undir
þegar fullyrt er að Verkamanna-
flokkurinn hafi ekki staðið sig
nógu vel í landsbyggðarmálum.
Því er ráðherra ekki sammála og
segir aukna tækni auka möguleika
fólks á landsbyggðinni. Hann tekur
hins vegar undir áhyggjur stjórn-
enda í saltfiskvinnslunni að það
sé mikið áhyggjuefni
hversu fátt ungt fólk fá-
ist til starfa í fiskvinnslu
og til að gerast lærling-
ar. Hvorki ráðherra né
aðrir hafa lausnina á
reiðum höndum en hann
hvetur menn til að sýna starfinu
og umhverfi sínu meiri virðingu,
það sé ekki nema von að unga
fóllkið leiti annað ef það heyri sí-
fellt að engin framtíð sé í físk-
vinnslu og umgengni á sumum
vinnustöðum sé eins og á rusla-
haugum.
Vöfflur með geitaosti
Ráðherrann gleypir í sig vöfflur
með geitaosti og skolar þeim niður
með kaffi. í lok dags hefur enginn
tölu á kaffibollunum og vöfflunum.
Áfram er haldið til Vannavalen
þar sem er ein stærsta saltfisk-
Áhugaleysi
ungs fólks
áhyggjuefni
Morgunblaðið/Urður Gunnarsdóttir
SCHJOTT-Pedersen ræðir við starfsmenn saltfiskvinnslunnar Vannoya.

ÍP
vinnsla í heimi, framleiðslugetan
er 60-80 tonn á sólarhring. Aftur
er skotið á kosningafundi í pás-
unni og ræðunni svipar til hinnar
fyrri. Bolurinn er sýndur og rætt
um nauðsyn þess að vernda fiski-
stofnana í Barentshafi, um end-
umýjum fiskiflotans, að störfum í
Noregi hafi fjölgað um 180.000 á
fjórum árum, húsnæðisvextir
lækkað úr 13% í 6%. Starfsfólkið
er flest undir þrítugu og enginn
leggur í að spyija ráðherrann
spurninga. Reksturinn gengur
ágætlega segir framkvæmdastjór-
inn, Viggo Petersen, en vandamál-
in eru veikindafjarvistir og erfið-
leikar við að fá fólk til vinnu. Flest-
ir starfsmennimir eiga lítil börn
og eru mikið frá og útilokað er
að manna öll 36 störfin með heima-
fólki, 10 Svíar vinna nú í verk-
smiðjunni, Portúgalirnir sem
fengnir voru til starfa gáfust upp.
Móttökumar sem ráðherrann
fær em blátt áfram og hressileg-
ar. Menn gera óhræddir grín að
vanþekkingu hans á tæknilegum
atriðum í vinnslunni, segja honum
að taka framboðsbrosið niður og
leysa hann út með saltfiski. Hann
tekur spurningum og fullyrðingum
vel, skellihlær og virðist skemmta
sér hið besta. Segist vissulega vera
orðinn þreyttur en að hann finni
það ekki nema þegar hann setjist
niður augnabliksstund til að slaka
á. Annars sé hann uppspenntur á
meðan kosningabaráttunni standi.
„Ég er spurður um allt á milli
himins og jarðar. Auðvitað vill fólk
fyrst og fremst ræða sjávarútvegs-
mál við mig, en ýmislegt annað
kemur upp á yfirborðið. Eg er svo
heppinn að hafa tekið við góðu búi
í sjávarútvegsráðuneytinu og í
embættistíð minni hefur einnig
ýmislegt jákvætt gerst. Ég leyfi
mér að fullyrða að fólk er tiltölu-
lega ánægt með stöðu sjávarút-
vegsins í dag og sem dæmi um
það get ég nefnt að ég hef ekki
heyrt neinn krefjast afsagnar
minnar, ótrúlegt nokk!
Ekki búnir að gleyma
Smugnnni
Schjott-Petersen segir þá sem
hann hefur hitt að máli fyrst og
fremst vera upptekna af hvernig
fryRgí3 megi búsetu á landsbyggð-
inni, því þótt það hafi tekist nokk-
uð vel, megi og verði að gera bet-
ur. „En ástandið er býsna gott;
firðimir krauma af síld, sem sýnir
okkur að friðunin hefur skilað sér,
ýsu- og þorskvótinn er hár, nýtt
fjármagn hefur fengist til end-
urnýjunar fiskiflotans, laxasamn-
ingur tókst við Evrópusambandið
og tekist hefur að leysa þá erfið-
leika sem mörg frystihús í Finn-
mörku stóðu frammi fyrir á síðasta
ári.
Vissulega eru mörg óleyst mál
innan sjávarútvegsins en þau hafa
ekki verið áberandi í þessari kosn-
ingabaráttu. Eitt af þeim eru
Smuguveiðar íslendinga. Við höf-
um ekki skipt um skoðun í því
máli þótt lítið hafi heyrst frá Nor-
egi nú í haust. Ég hef heyrt radd-
ir um að viðbrögðin við þeim hefðu
átt að vera sterkari, norskir sjó-
menn hafa fórnað svo miklu til að
byggja upp fiskistofnana að þeir
gleyma þessu ekki og við munum
bregðast við.“ Schjott-Pedersen
segir að í sinni ráðherratíð hafi
ekki verið formlegar viðræður við
íslendinga um lausn Smugudeil-
unnar, ekki hafi tekist að koma
þeim á en um leið og íslendingar
gefí norskum stjórnvöldum merki,
séu þau reiðubúin til viðræðna.
Mikilvægustu verkefnin telur
sjávarútvegsráðherrann að end-
urnýja fiskveiðiflotann og þá fyrst
og fremst stærri skip, 15-30 metra.
Ríkisstyrkir til þess muni nema
allt að 50% af kaupverðinu. Tak-
mörk hafi hins vegar verið sett við
framleiðslu frystitogara og ekki
fáist styrkir til kaupa á þeim.
Þaulvanur stjórnmálamaður
Ekki þarf að fylgjast lengi með
Karl Eirik Schjett-Pedersen til að
sjá að þar fer þaulvanur stjórn-
málamaður. Þótt hann eigi enn
nokkur ár í fertugt, hefur hann
setið ellefu ár á þingi, var aðeins
25 ára þegar hann náði kjöri,
næstyngsti þingmaðurinn í sög-
unni. Áður en hann tók við emb-
ætti sjávarútvegsráðherra var
hann formaður fjárlaganefndar
norska þingsins. Ferðin nú hefur
þó gefið honum einstakt tækifæri
til að heimsækja fjölmörg fyrirtæki
í fiskiðnaði og fleiri sjávarþorp og
bæi en hann hefur tölu
á. „Það er tvennt ólíkt
að funda í Ósló eða á
landsbyggðinni, ég ætla
ekki að líkja því tvennu
saman,“ segir hann. Og ——
á því liggur enginn vafi,
ráðherrann fær hrós og skammir
umbúðalaust, menn eru ófeimnir
að ræða við hann og virðast ekki
uppnæmir yfir því að ráðherra sé
á ferð.
Schjott-Pedersen segir róðurinn
ekki hafa verið þungann í kosn-
ingabaráttunni, lítið fylgi í upphafi
hennar hafi vakið Verkamanna-
flokkinn til dáða. „Ég segi ekki
vakið af svefni, því við höfum ver-
ið vakandi, annað gengur ekki í
stjórn. En það var nauðsynlegt að
gera kjósendum grein fyrir því að
það væri ekki hægt að refsa
flokknum með því að kjósa hann
Af hverju
þurfum við ís-
lensk tæki?
ekki, en óska þess jafnframt að
hann væri áfram við stjórnvölinn.
Að gera fólki grein fyrir því að
þótt vissulega sé umbóta þörf á
nokkrum sviðum, sé ástandið í
þjóðfélaginu í heildina gott.“
Ráðherrann neitar því jafnframt
að Verkamannaflokkurinn hafi
valið sér léttan andstæðing þar
sem Framfaraflokkurinn sé, því
hann sé raunveruleg ógnun, næst-
stærsti flokkurinn samkvæmt
skoðanakönnunum. „Við vildum
að fólk gerði sér grein fyrir því
hvað það væri að kalla yfir sig,
kysi það Framfaraflokkinn eða
annan borgaralegan flokk, sem
þurfa á hinum fyrrnefnda að halda
til að ná meirihluta á þingi. Að
fólk áttaði sig á því að það þyrfti
ekki að rífa niður hús með jarðýtu
þótt eitthvað bilaði, heldur nægði
að kalla á iðnaðarmann."
Endaspretturinn
Dagur er að kveldi kominn í
Hansnes. Á bryggjunni stendur
ráðherra sjávarútvegsmála og
dreifir bæklingum til fólks sem
ætlar með feijunni til Vannoya.
Að því búnu vindur hann sér inn
á krá við bryggjusporðinn, þar sem
boðað hefur verið til pólitísks fund-
ar. Þar eru þung orð látin falla;
margir íbúanna telja stjórnina hafa
lagt til atlögu við smábátaeigendur
með því að leggja áherslu á styrki
til stórra skipa og allir eru sam-
mála um að grípa þurfi til rót-
tækra aðgerða til að laga vega-
kerfið. Það eru fleiri en íslendingar
sem búa við malarvegi.
Og menn hafa áhyggjur af því
að 93% af fískinum sem unnin er
í sveitarfélaginu er rússafiskur, og
af fólksflóttanum úr byggðinni,
sem er svo mikill að ekki fæst fólk
til fiskvinnslunnar. Schjott- Ped-
ersen bendir á undirritaða og spyr
hvers vegna Norðmenn
þurfi að kaupa íslensk
tæki til vinnslunnar og
flytja þar með arðvæn-
legasta hluta sjávarút-
iii.- vegsins inn í stað þess
að vinna hann sjálfir?
Það skyldi þó aldrei vera að Norð-
menn gætu lært eitthvað af litla
bróður í norðri?
Svo leysist fundurinn upp og
ráðherrann keyrir í loftinu á flug-
völlinn en þaðan flýgur hann til
Finnmerkur, kjördæmisins síns,
þar sem hann ætlar að veija loka-
degi kosningabaráttunnar. í dag,
sunnudag, er frí, því kosning hefst
þá í nokkrum sveitarfélögum.
Schjott-Pedersen segist ekki sig-
urviss, tveir dagar séu langur tími
í pólitík, og forsætisráðherrann
velji ráðuneyti sitt. En hann hefur
þó ástæðu til að vera bjartsýnn.