Morgunblaðið - 14.09.1997, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
SAMRÆMD próf í Hvassaleitisskóla. Slakar einkunnir í samræmdu prófunum hafa ýtt við sumum skólum að gera úrbætur.
Valdið til
fólksins?
Þó að málefni grunnskólanna hafí veríð flutt til sveitarfélaganna
eru samningar um kjör kennara enn miðstýrðir. Helgi Þorsteinsson
leitaði álits skólamanna, sveitarsijómarmanna og foreldra á því
hvort betra væri að færa samningana tii sveitarfélaganna og jafnvel
að láta foreldrana hafa beinni áhrif á skólastarfið en nú tíðkast.
Morgunblaðið/Einar Falur
TÖLVUSTOFA í Villingaholtsskóla. Foreldrar hafa í mörgum tilfellum gefið skólunum nýjar tölvur.
TILGANGUR flutnings
grunnskólanna frá ríki
til sveitarfélaganna var
sá að stjóm skólanna
færðist nær þeim sem
þjónustunnar nytu, meðal annars
átti að auka möguleika foreldra á
að hafa áhrif. Launamál kennara
eru formlega utan valdsviðs ein-
stakra sveitarfélaga, því um þau
er samið á vegum launanefndar
Sambands íslenskra sveitarfélaga.
Því hefur verið varpað fram, meðal
annars í Morgunblaðinu, hvort ekki
væri ráð að spyrja foreldra og aðra
íbúa sveitarfélags formlega í at-
kvæðagreiðslu að því hvort þeir vilji
greiða hærra útsvar til að hægt sé
að hækka laun kennara.
Sveitarfélög á landsbyggðinni
hafa raunar víða þegar tekið
ákveðna afstöðu til kjaramála kenn-
ara með því að greiða þeim hærri
laun en tiltekin eru í kjarasamning-
um, bæði með beinum yfirborgun-
um og ýmsum hlunnindum. Þetta
hefur verið gert af nauðsyn, því að
öðrum kosti hefur reynst erfitt að
fá kennara með réttindi til starfa,
til dæmis á Vestíjörðum, Norður-
landi vestra og Austurlandi.
„Við höfum boðið flutningsstyrk
°g tryggt ódýrt húsnæði,“ segir
Rúnar Vífílsson, skóla- og menning-
arfulltrúi ísafjarðarbæjar. „Fyrir
sameininguna voru sum af sveitar-
félögunum hér með svokallaða stað-
aruppbót, sem er eingreiðsla, greidd
út í desember. Við verðum sennilega
með hana yfír línuna, en mismun-
andi háa eftir því hvort menn hafa
réttindi eða ekki og eftir starfs-
aldri."
Rúnar segir hlunnindi kennara
hjá ísafjarðarbæ vera minni en hjá
flestum öðrum sveitarfélögum á
landsbyggðinni. „Þessi hlunnindi
áttu að vera sérstakt átak til að
laða að réttindakennara en ástandið
hefur samt aldrei verið verra.“
Rúnar segist hafa efasemdir um
gagnsemi þess fyrir bæinn að
hækka yfírgreiðslurnar. „Eg held
að það þýði ekkert fyrir sveitarfé-
lögin að vera í stanslausri sam-
keppni um vinnuaflið. Það verður
að hafa einhveijar fastar reglur í
þessu. Ef við förum að auka hlunn-
indin bjóða aðrir bara hærra. Það
er miklu skynsamlegra að bjóða
góða skóla og góða vinnuaðstöðu.
Þá velja menn vinnustað eftir því
hvernig þeim líkar umhverfið.“
Á Hólmavík er kennurum bæði
boðið upp á húsnæðishlunnindi og
aukagreiðslur. „Aðstæðurnar hafa
neytt okkur út í þetta,“ segir Þór
Örn Jónsson, sveitarstjóri á Hólma-
vík. Ef við gerum þetta ekki fáum
við ekki kennara á svæðið og góð
menntun er grundvallaratriði í því
að veija byggðina."
Mikil vinna aðalatriðið
„Til að standa jafnfætis öðrum
skólum í samkeppni um menntaða
kennara verðum við að borga vel,“
segir Gunnlaugur Júlíusson, sveit-
arstjóri á Raufarhöfn. „Fyrst og
fremst felst það í því að útvega
mikla vinnu. Menn geta tekið á sig
yfirvinnu, félagsstörf, áfanga- og
fagstjórn og frímínútugæslu til að
auka tekjur sínar.“
Gerður G. Óskarsdóttir, fræðslu-
stjóri Reykjavíkur, segir engar yfír-
borganir tíðkast til kennara í skól-
um borgarinnar og engar hugmynd-
ir uppi um hlunnindi. Aðdráttarafl
Reykjavíkur fyrir kennara sé fyrst
og fremst góð þjónusta og aðstaða
sem helgist meðal annars af stærð
sveitarfélagsins. Til dæmis megi
nefna að í fyrra tvöfaldaðist fram-
lag borgarinnar til endurmenntun-
ar, myndarleg bókasöfn séu í skól-
um og sálfræðiþjónusta, kennslu-
ráðgjöf auk annarra sérúrræða og
faglegrar aðstoðar sé fyrir hendi.
Að sögn Braga Michaelssonar,
formanns skólanefndar Kópavogs,
njóta kennarar þar engra yfírborg-
ana. „Kópavogur hefur reyndar lát-
ið meiri peninga í skólana en önnur
sveitarfélög. Meðal annars höfum
við þegar fjölgað kennslustundum
upp í það sem á að verða þegar
grunnskólalög verða endanlega
komin til framkvæmda og að auki
fjölgað timum í fjölmennum bekkj-
um sérstaklega. Með þessu höfum
við útvegað kennurunum meiri
vinnu, þó að það hafi reyndar ekki
verið meginhugsunin, heldur hitt
að bæta menntun nemenda. Við
höfum líka náð því að einsetja alla
skólana, sem að bætir starfsaðstöð-
una.“
Karl Björnsson, bæjarstjóri á
Selfossi og formaður launanefndar
sveitarfélaga, bendir á að menn
verði að íhuga vel áhrif yfirborg-
ana. „Við getum ekkert gert í því
þó að menn séu að bjóða einhver
hlunnindi, og skiptum okkur heldur
ekkert af því. En menn verða að
átta sig á því að það getur valdið
vandræðum að veita aðkomumönn-
um hlunnindi umfram það sem
heimamenn hafa. Einnig verður að
skoða kjör kennara á staðnum í
samhengi við laun annarra starfs-
manna sveitarfélaganna. Yfirborg-
anir tíðkast reyndar í miklu fleiri
störfum, yfirleitt alls staðar þar sem
eftirspurn er eftir eftirsóknarverðu
starfsfólki en framboðið er tak-
markað. Eg get ímyndað mér að
yfirborganirnar aukist í réttu hlut-
falli við fjarlægðina frá þjónustu-
kjörnum byggðarlaganna.“
Verkfallið vandamál
Reykjavíkursvæðisins
Úr því launakjör eru hvort eð er
svo mismunandi eftir stöðum vakn-
ar sú spurning hvort yfírleitt sé
þörf á sameiginlegum samningum.
„Það myndu sennilega ekki vera
nein vandræði að koma á samning-
um hér,“ segir Þór Örn Jónsson,
sveitarstjóri á Hólmavík. „Ég held
að verkfallið sé fyrst og fremst
vandamál Reykjavíkursvæðisins og
tengist einsetningu skólanna. Við
höfum samt ekki treyst okkur í það
að semja sjálfir, þó við gjarnan vild-
um. Svona lítið sveitarfélag getur
ekki verið með fordæmi í þessu,
eitthvert stærra sveitarfélag yrði
að ríða á vaðið. Ef það gerðist
myndum við alvarlega skoða málið,
en meðan launanefnd Sambands
íslenskra sveitarfélaga er með
samningsumboðið gerum við auð-
vitað ekkert.“
Karl Björnsson, formaður launa-
nefndarinnar, segir útilokað að
sveitarfélögin semji hvert fyrir sig
í yfirstandandi kjarasamningum.
„Sveitarfélögin hafa öll veitt okkur
fullnaðarumboð til að semja fyrir
sig. Það umboð verður ekki aftur-
kallað nema eftir ákveðnum regl-
um, og það er ekki hægt að gera
meðan á samningunum stendur."
Karl bendir á að kennarafélögin
hafi gert kröfu um það, þegar skól-
arnir voru færðir yfír til sveitarfé-
laganna, að viðsemjandinn yrði eft-
ir sem áður einn. „Sem formaður
launanefndar mæli ég ekki með því
að samningar séu gerðir við hvert
sveitarfélag fyrir sig. Þetta eru
mjög flóknir samningar og það þarf
mikla sérfræðiþekkingu til að
ganga frá þeim. Það er orðið mikið
af stjórnunarlegum atriðum í þeim,
til dæmis er ljallað um vinnuskyldu
og viðveru og takmarkanir á valdi
skólastjóra yfír kennurunum. Af
þessari ástæðu tel ég mikilvægt að
hafa þá samræmda á landsgrund-
velli.“
Sömu laun fyrir sömu störf
Karl segir að frá árinu 1987
hafi umboðum launanefndarinnar
til samnninga fjölgað mjög, enda
hafí það haft ýmsa erfiðleika í för
með sér þegar sveitarfélögin sömdu
hvert fyrir sig. „Án samræmingar
verður eilífur samanburður milli
nálægra staða og félaga og hann
er hvimleiður. Sveitastjórnarmenn,