Morgunblaðið - 28.09.1997, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Þó nokkuð hefur gustað um veiðistjóraembættið. Það var flutt norður til Akureyrar og sýndist sitt hverjum um
—— ————— —— —
ágæti þeirra búferlaflutninga sem leiddu af sér að nýr maður tók við embætti veiðistjóra. A sama tíma hafa
ýmsar breytingar verið á döfínni, hlutverk embættisins hefur verið undir smásjá og í endurskoðun. Veiðikorta-
' 7
fyrirkomulagið er eitt sem nefna mætti og um það eru skiptar skoðanir, Asbjörn Dagbjartsson heitir veiði-
stjórinn og Guðmundur Guðjónsson hitti hann á skrifstofu embættis veiðistjóra á Akureyri á dögunum.
ASBJÓRN er Mý-
vetningur, fæddur
15. maí árið 1954.
Hann var alinn upp
í heimahögunum, í
Álftagerði, en í
íyllingu tímans fór
hann suður og nam líffræði við Há-
skóla Islands. Að námi loknu fór
hann til starfa við Rannsóknar-
stofnun fískiðnaðarins og var síðan
útibússtjóri þeirrar stofnunar á
Akureyri. Síðan varð hann fram-
leiðslustjóri hjá fískvinnslufyrir-
tækinu Krossanesi uns það fuðraði
upp í frægum stórbruna árið 1989.
Eftir það réð Ásbjöm sig sem ráð-
gjafí í Malavi á vegum alþjóðasam-
taka sem fara fyrir samræmingu á
þróunarstarfi í fiskveiðum. Ásbjörn
var í Malavi í tæp fjögur ár, en kom
heim árið 1994.
Veiðikortin
stórauka svið
veiðistjóra
ÁSMUNDUR Dagbjartsson, veiðistjóri.
Á meðan hann var ytra var til-
kynnt í viðkomandi ráðuneyti, að
veiðistjóraembættið skyldi flytjast
til Akureyrar. Þáverandi veiðistjóri
Páll Hersteinsson og fleiri starfs-
menn stofnunarinnar sáu sér ekki
fært að flytja norður. Staðan var
auglýst skömmu eftir að Ásbjöm
kom heim frá Malavi.
„Ég verð að segja að það voru
meiri viðbrigði að koma aftur heim
frá Malavi heldur en að fara út á
sínum tíma. Þess vegna var ég
ánægður með að moldrokið sem
geisaði vegna flutninga embættis-
ins var nánast yfirstaðið þegar ég
kom heim og sótti um starfið. Tím-
inn minn úti var búinn og ég gat
ekki gert meira þar. Þetta var eig-
inlega staðnað, það sem ég kunni
og var að kenna þama var ekki
lengur það nýjasta nýtt og tími til
kominn að fara heim og hlaða batt-
eríin. Ég ákvað að söðla um, að fara
aftur í líffræðina og þá kom þetta
embætti upp á.
Nýju villidýralögin 1994
Það vora miklar breytingar að
verða á embættinu þegar umrædd-
ir flutningar voru á döfinni. Ás-
bjöm segir að áður hafi mátt segja
að embættið hafi verið lítið annað
en opinber meindýraeyðing, auk
þess sem það stóð í áratugi fyrir
þjálfun hunda til minkaveiða en til-
koma nýju villidýralaganna árið
1994 hafl breytt því öllu. Á báðum
sviðum var ríkið þannig í beinni
samkeppni við einstaklinga sem
margir hverjir höfðu töluverðar
tekjur af veiðum og tamningum.
„Þeir sem gagnrýndu þetta íyrir-
komulag höfðu töluvert til síns
máls, en í upphafi og framan af var
þetta þó kannski ekki óeðlilegt, því
engin þekking var á t.d. minkaveið-
um og þær þurfti að læra. í dag era
það skotveiðin, útgáfa og sala veiði-
korta sem hljóta að teljast stærstu
viðfangsefni veiðistjóra, en sala á
veiðikortum á m.a. að kosta rann-
sóknir á ýmsum stofnum veiðidýra
s.s. rjúpu og gæsa,“ segir Ásbjörn.
En gluggum aðeins í nýju villidýra-
lögin. Þar stendur m.a. í 3. kafla, 3.
grein:
- Umhverflsráðherra hefur yflr-
umsjón með aðgerðum er varða
vernd, friðun og veiðar á villtum
dýrum. Ráðherra til ráðgjafar við
umsjón þessara mála er ráðgjafa-
nefnd um villt dýr, sbr. þó 14. gr.
að því er varðar hreindýr. Um-
hverfísráðherra skipar nefndina til
fjögurra ára í senn og skal hún
skipuð sjö mönnum, einum til-
nefndum af Náttúraverndarráði,
einum af Búnaðarfélagi Islands,
einum af Sambandi íslenskra sveit-
arfélaga, einum af Náttúrufræði-
stofnun Islands, einum af Sam-
bandi dýravemdunarfélaga ís-
lands, einum af Skotveiðifélagi Is-
lands og einum af Veiðistjóraemb-
ættinu. Varamenn skulu skipaðir
með sama hætti. Umhverfisráð-
herra skipar formann og varafor-
mann úr hópi fulltrúa frá stofnun-
um umhverfisráðuneytisins. Til-
lagna eða umsagnar ráðgjafa-
nefndarinnar skal leitað við setn-
ingu reglugerða.
Og í fjórðu grein þriðja kafla
stendur: - Umhverfisráðherra
skipar veiðistjóra að fengnum til-
lögum ráðgjafanefndar um villt
dýr. Veiðistjóri skal vera líffræð-
ingur með sérþekkingu sem nýtist
honum í starfi.
Veiðistjóraembættið hefur um-
sjón með og stjóm á þeim aðgerð-
um af opinberri hálfu sem ætlað er
að hafa áhrif á stofnstærð og út-
breiðslu villtra dýra eða tjón af
þeirra völdum, sbr 6. kafla.
Á vegum veiðistjóraembættisins
skulu stundaðar hagnýtar rann-
sóknir á villtum dýrum í samvinnu
við Náttúrafræðistofnun íslands
eftir því sem um semst milli þess-
ara stofnana. Einnig skal höfð sam-
vinna um rannsóknir við aðrar
stofnanir og einstaklinga eftir því
sem þörf krefur . . .
Og um veiðikortin stendur í kafla
5: - Allir sem stunda veiðar á villt-
um dýram, öðram en rottum og
Morgunblaðið/Kristján Kristjánsson
músum, skulu afla sér veiðikorts
gegn gjaldi, sbr. 3. mgr. Veiðikort
þarf ekki til eggjatöku. Veiðistjóri
skal annast útgáfu veiðikorta. Á
veiðikorti skal geta nafns handhafa,
gildistímabils og þeirra tegunda
sem viðkomandi hefur heimild til að
veiða. Korthafi skal ætíð bera kort-
ið á sér á veiðum. Hann skal fram-
vísa því ef óskað er. Korthafi skilar
árlega skýrslu um veiðar sínar á
gildistíma korts áður en nýtt kort
er útgefið . . .
Og síðar í sömu grein: - Gjald
fýrir veiðikort skal notað til rann-
sókna og stýringar á stofnum
villtra dýra, auk þess að kosta út-
gáfu kortanna. Umhverfisráðherra
ákveður gjald fyrir veiðikort og
skal það að hámarki nema 1.500 kr.
á ári og taka breytingum í sam-
ræmi við framfærsluvísitölu, sbr.
lög nr. 5/1984.
Umhverfisráðherra er heimilt að
ákveða í reglugerð um veiðikort að
þeir sem stundi veiðar á villtum
dýrum skuli hafa lokið sérstöku
prófi um villt dýr og umhverfi
þeiixa og hæfni til veiða.
Minkurinn gjörsigrað okkur
Eitt af meginverkefnum Veiði-
stjóraembættisins hefur ætíð verið
að halda utan um minkaveiðar.
Minkur hefur verið veiddur frá
1937 og með óbreyttu álagi sam-
kvæmt skýrslum frá 1957 með litl-
um eða engum breytingum á
vinnubrögðum eða stefnu. „Utkom-
an er sú, að minkurinn hefur ger-
sigrað okkur. Hann hefur farið
hringveginn og stofninn hefur
alltaf verið í vexti. Það er aðeins á
afmörkuðum svæðum, þar sem
miklu er kostað til, að tekist hefur
að halda honum í burtu. Það er eig-
inlega aðeins einn slíkur staður,
Mývatn, og það er kannski vegna
þess að staðurinn er óvenjulega
hagstæður frá landfræðilegu sjón-
armiði til að taka vel á móti öllum
nýjum minkum sem hugsa sér að
setjast að. Það eru eiginlega eyði-
merkur á þrjá vegu og veiðimenn-
irnir vita hvar þeir eiga að sitja um
dýrin. Hins vegar fýlgir þessu mik-
ill kostnaður fyrir sveitarfélögin og
spurning hversu lengi þau geta
haldið veiðunum úti. Á síðasta ári
var kostnaðurinn í Mývatnssveit
600.000 krónur og veiðin 56 mink-
ar.“
Hvað myndi gerast ef minka-
veiðum yrði hætt á Mývatnssvæð-
inu?
„Það mætti fyllilega búast við
miklum breytingum í formi rösk-
unar á fuglastofnum. Mývatns-
svæðið er sérstætt, víðfrægt og
hefur mikið aðdráttarafl. Það
myndi vera í hættu. I ljósi þess að
það er vonlaust mál að útrýma
mink og menn vilja halda niðri öll-
um útgjöldum, þá komum við fyrr
eða síðar að þeirri spurningu, hvað
viljum við vernda? Hvað kostar að
vernda? Mér sýnist að niðurstaðan
gæti orðið sú að afmörkuð við-
kvæm svæði eins og Breiðafjarðar-
svæðið, þ.e.a.s. eyjarnar með alla
sína æðardúnsframleiðslu, lax-
veiðiár og óvenjulega þétt varp-
lönd, yrðu þau svæði sem keppst
yrði við að vernda fyrir ágangi
minka.“
Refum fjölgar
Ásbjöm segir refum hafa fjölgað
mjög síðustu tvo áratugina. Stofn-
inn hafi þrefaldast á þeim tíma þó
svo að veiðar hafi verið svipaðar og
áður. „Tilfellið er, að stofninn að-
lagast álagi. Frjósemi eykst og
færri læður eru geldar. Hvolpar
verða fleiri. Þetta eru vel þekkt við-
brögð stofns við auknu veiðiálagi.
Það gerist alltaf, ef aukinn fjöldi
dýra er drepinn, fá önnur aukna
möguleika. Veiðin hefur minnkað
nokkuð síðustu tvö árin og mesta
hættan núna er sú að nýliðun í refa-
stofninum aukist í kjölfarið. Það
væri í raun stórhættulegt að aflétta
snögglega veiðiálagi.
Þetta þarf allt að hafa í huga,
ekki síst nú þar sem á síðasta ári
var verulega hrært upp í ríkjandi
fyrirkomulagi með auknum niður-
skurði á kostnaði. Nú er aðeins
greitt fyrir veidd dýr, en áður gátu
refaskyttur fengið ýmsan tilfallandi
kostnað greiddan."
En hvaða skaða gerir refurinn?
„Trúlega gerir hann mestan usla
í æðarvörpum. Ef litið er af sann-
girni á málið þá er fjöldi lamba sem
refurinn drepur hverfandi, t.d. mið-
að við hve mörg lömb verða fyrir
bílum úti á þjóðvegum. Þó er fátt
sem gerir bónda reiðari heldur en
það er refur drepur frá honum
lamb.
En refaveiðar era dæmi um að
fjárveitingavaldið hefur misst þol-
inmæðina og það skynsamlegasta í
stöðunni er að setjast niður og
byggja upp raunhæfa stefnu í þess-
um málum. Rétt eins og með mink-
inn, þá er þetta spurning um hvaða
svæði menn vilja verja.
Veiðistjóraembættið er farið að
taka á þessu máli, líffræðingur á
okkar vegum, Brynjólfur Brynjólfs-
son, er kominn í verkefni sem
styrkt er auk þess af Háskóla ís-
lands og Nýsköpunarsjóði. Verk-
efnið felst í því að kortleggja æðar-