Morgunblaðið - 28.09.1997, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997 23
Magn eða
gæði
ÞÁTTUR Charles Saatchi í uppgangi
YBA-hópsins er síðan enn ein þver-
sögnin - milljarðamæringurinn sem
fjárfestir í verkum ungra og alls
óþekktra listamanna og á meira og
minna öll helstu lykilverk þessarar kynslóðar. Hann er þó síð-
ur en svo elskaður og virtur af þessum skjólstæðingum sínum,
sem hafa uppi margvíslegar efasemdir um tilgang hans og
smekkvísi, en eru þó of háðir honum til að þora að orða það
undir nafni. Charles Saatchi er enda hin fullkomna andhverfa
Austurbæinganna - maðurinn sem auðgaðist á auglýsingum
og hlaut heimsfrægð ásamt bróður sínum fyrir auglýsingaher-
ferðina fyi-ir íhaldsflokkinn sem olli langri eyðimerkurgöngu
Verkamannaflokksins með slagorðinu Labour Isn’t Working.
Charles Saatchi er þó eignaður heiðurinn að því að hafa
fengið almenning í Bretlandi til að tala um list á þann veg sem
ekki þekktist fyrir um 20 árum. Það var líka fyrir um 20 árum
að hann fór að kaupa list, hvattur áfram af þáverandi eigin-
konu sinni, Doris Lockhard, sem beindi honum að verkum
bandarískra mínimalista á borð við Richard Serra og Donald
Judd - sem sagt á áþekkar slóðir og Pétur Arason í Levi’s
sem öðrum fremur hefur laðað þessa tvo listamenn hingað til
lands. (Steinsúlui-nar úti í Viðey eru t.d. verk Serra.)
Áhugi hans beindist síðan heim á við og hann fór að kaupa
verk þessara óþekktu ungu listamanna, oft áður en þeir höfðu
sýnt opinberlega. Síðan kom Hákarlinn og ekkert varð eins og
áður. Á einni nóttu runnu Charles Saatchi og Young British
Artists saman í eitt.
Það eru til ýmsar sögur um viðskiptahætti Saatchi á þessu
sviði. Stundum á hann að hafa komið inn í sýningarsalinn,
horft lítillega í kringum sig og síðan sagt: Ég ætla að fá þetta
allt - öll verk sýningarinnar á einu bretti.
Sandro Chia atvikið hefur einnig átt þátt í að gera Saatchi
tortryggilegan í margra augum. ítalinn Sandro Chia var ung-
ur og upprennandi málari sem ruddi sér braut inn í listheim
nútímans á níunda áratugnum með stórum ný-expressjónísk-
um málverkum sem Saatchi féll fyrir. Hann keypti einhver
ógrynni af verkum Chia sem varð til þess að vegur þessa unga
málara óx mjög, að ekki sé talað um hvað verk hans hækkuðu
í verði. En svo missti Saatchi skyndilega áhugann, setti verk
Chia öll á uppboð í einu og þau seldust á augabragði. Sú stað-
reynd að svo mörg verk sama listamanns voru seld á einu
bretti og það af einum helsta og áhrifamesta listsafnara
heims, varð auðvitað til að verk Sandro Chia féllu mjög í
verði, og sól hans hneig hratt til viðar eftir það.
í þessu og ýmsu öðru kristallast svo ef til vill það orð sem
fer af Charles Saatchi í breskum listheimi - að hann hugsi
meira um magn en gæði. „Ég er auðvitað ánægður að hann
keypti verkin mín, en ég er ekki viss um að það hafi neitt að
segja lengur,“ hefur TimeOut eftir einum nýútskrifuðum
breskum myndlistarmanni.
EN HVAÐ sem öllum þverstæðum og
viðskiptaháttum líður, þá stendur
Sensation-sýningin í Royal Academy
fyrir sínu. Þama er að finna verk alls
um 42 myndlistarmanna sem kenndir
eru við YBA-hópinn, flestra höfuðpaur-
anna og svo annara sem maður vissi misjafnlega mikil deili á
fyrir. A margan hátt verður það skiljanlegt á göngu um sýn-
ingarsali akademíunnar hvers vegna þessi kynslóð listamanna
skuli hafa kallað fram svo hörð viðbrögð í breskum myndlist-
arheimi - bæði með og á móti.
Sýningin ber með sér mikla grósku meðal ungra breskra
myndlistarmanna, frumleika og fersk efnistök. Hún er áhrifa-
mikil og lætur varla nokkurn ósnortinn, en lífsýnin er nöpur
og hráslagaleg, ögrandi, kaldhæðin og gráglettin og undirald-
an er beitt ádeila á samfélag manna í nútímanum, á neyslu-
þjóðfélagið, grimmd þess og ofbeldisdýrkun, vanahugsunina
og gömul, stöðnuð gildi. Sýningargesturinn gengur aftur út á
Piccadilly, ekki upprifinn heldur hugsi og jafnvel svolítið nið-
urdreginn.
Um margt daðrar Sensation við sömu kenndir og æsifrétta-
blöðin bresku sem mestum hamförum hafa farið út af verkum
listamanna af þessari kynslóð og Sensation-sýningunni; rót-
andi í afkimum mannshugarins í leit að öllu því sem afbrigði-
legt getur talist, æsilegt, einkennilegt eða sérstakt. Mesta
fjaðrafokinu hefur auðvitað Myra hans Marcusar Harveys
valdið - myndin af barnamorðingjanum Myru Hindley sem
Harvey mótar með handprenti lítilla barna. Hún var horfin úr
sýningarsölunum þegar ég var þar á ferð, en á veggnum þar
sem hún hafði staðið var komin afsökunarbeiðni að vegna
skemmdarverka væri myndin í viðgerð en það dró ekki úr
áhrifunum að sletturnar eftir blekið og eggin voru enn allt í
kringum skiltið. Sennilega hefðu sýningarhaldarar viljað fá
öðruvísi auglýsingu en varla átt kost á henni áhrifameiri.
Áhrifamikill
óhugnaður
Formalín
og frost
DAMIEN Hirst er þarna auðvitað
með flest sín kunnustu verk og flest í
formalíni - hákarlinn sem áður er
___________________ nefndur, rolluna, sundursagaða belj-
una og asnann í hinn endann, svínið
skorið eftir endilöngu, fiskana sem allir stefna í sömu átt og
flugnabúr með lifandi maðkaflugum sem eiga að vera að
bera víurnar í hesthaus í miðju búri. Bræðurnir Jake og
Dino Chapmann, uppalningar dúettsins fræga Gilbert & Ge-
orge, eru þarna líka með a.m.k. þrjú verk með hinum ótrú-
lega mennsku mannslíkönum sínum. Eitt þeirra er í sal þar
sem gildir 18 ára aldurstakmark, enda ekki fyrir viðkvæma
- samvaxinn hópur smátelpna og á sumum þeirra hafa reist-
ir piltareðir leyst nefið af hólmi, svo að útkoman verður ein-
hvers konar afkáralegt tilbrigði við lyganefið á Gosa með
einhvers konar ónotalega skírskotun til barnakláms, vegna
þess að áhorfandinn er ekki viss hvort þetta er óður til þess
eða afneitun. Ekki ósvipuð áhrif vekur Dead Dad eftir Ron
Muek, listavel gerð og ótrúlega mennsk brúða af allsnöktum
látnum manni. Á svipuðum slóðum er Garvin Turk með verk
HÁRKARLINN _ hið fræga verk Damiel Hirst eða „The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living“,
eins og það heitir fullu nafni, tímamótaverkið frá fyrstu samsýningu ungu bresku myndlistarmannanna 1991.
MÁLVERK Jenny Saville eru einhvers konar kvenleg
framlenging af verkum Bacon og Hockney, stórir fletir
og yfirþyrmandi.
MYND Marcus Harvey af barnamorðingjanum Myru,
mynduð úr handprentum smábarna, og sú mynd sem
mestu uppþoti hefur valdið. Hún er nú í viðgerð eftir
skemmdarverkin sem unnin voru á henni í síðustu viku.
YBA-hópurinn er samstæður að
því leyti að listamennirnir deildu
iðulega með sér vinnustofum,
sýndu saman og sóttu sýningar
hver annars, óttu í óstaraevintýr-
um sín ó milli og duttu í það
saman.
BADKER Rachel Whiteread. Hún hefur fest sig í sessi
sem ein fremsta myndlistarkona Breta, og er fulltrúi
þeirra á Feneyjarbínalnum. Grafíkverk eftir hana voru
sýnd hér á síðustu Listahátíð.
sitt Pop, vaxbrúðumynd, en að þessu sinni innan allra vel-
sæmismarka.
Verk Marc Quinn, sem hann nefnir Self, hefur einnig verið
talið meðal tímamótaverka þessarar kynslóðar, enda trónir
það í fremsta salnum ásamt Hákarli Hirsts. Þetta er höfuð-
mynd af Quinn sem hann mótaði í tannsmíðavax og fyllti með
um fimm lítrum af blóði úr sjálfum sér sem hann tappaði af
sér á fimm mánaða tímabili. Síðan var það fryst og til að verk-
ið bráðni ekki er það geymt i glæru ferköntuðu búri í um 6
gráðu frosti. Þegar það var gert árið 1991 hefur hausinn lík-
lega verið rauðlitaður vegna blóðsins en er nú orðinn sem
næst svartur.
Áfram mætti telja af þessu tagi - en mörg önnur verk eru
þó hefðbundnari í útfærslu og vinnubrögðum. Af listamönnun-
um 42 eru 14 þeirra að fást við málverkið, til að mynda áður-
nefndur Marcus Harvey, Gary Hume, Alain Miller, Richard
Patterson, Chris Ofili, Simon Callery, sem komst í blöðin þegar
Saatchi keypti alla sýninguna hans fyrir fjórum árum, einnig
Jenny Saville og Fiona Rae. Af sýnendunum eru konur reynd-
ar ekki með sérlega hátt hlutfall, um 10 talsins eða fjórðungur.
Breiddin er þó umtalsverð og af nógu að taka. Fyrir ís-
lenska listneytendur er þó Sensation-sýningin tæpast sú kalda
vatnsgusa í andlitið og fyrir þá bresku. Ætli við höfum ekki
tekið út áfallið löngu fyrr eða fyrir um þremur áratugum með
Súmmurunum og eftir það hafa evrópskir meginlandsstraum-
ar og síðar amerískir átt hingað greiða leið, svo að allt er orð-
ið leyfilegt og fátt sem kemur mönnum í opna skjöldu núorðið.
Bretarnir með sína frægu málara á borð við Francis Bacon og
seinna David Hockney og ofurveldi West End galleríanna
virðast hafa einangrast meira í hinni hefbundnari listsköpun í
málverki og skúlptúr uns þessir ungu bresku myndlistar-
menn, eða Freeze-kynslóðin eins og þeir eru líka nefndir
stundum, ruddust fram og stugguðu við þarlendum. Og þarna
eru svo sem verk sem sýna að ekkert er nýtt undir sólinni. Til
dæmis tjaldið hennar Tracey Emin þar sem skráð eru inni
nöfn allra þeirra sem hún hefur sængað hjá - gerði ekki
Róska eitthvað svipað í verki á Mokka hér í árdaga? Þegar
grimmdinni sleppir skilur kanski helst milli okkar fólks og
Freezaranna afar vandað handbragð Bretanna, þetta er yfir-
leitt allt svo listavel gert, hrein listiðn í ofanálag á inntakið.
Svo er bara að sjá hvort ríkjandi listaelíta Breta leggur
endanlega niður vopnin og húsráðendurnir í The Royal
Academy þessa dagana taki völdin. Þá vaknar líka spumingin
hverjir muni þá rísa upp gegn þeim og hvað í ósköpunum þeir
taki til bragðs?