Morgunblaðið - 23.11.1997, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
úr 300.000 í 600.000, og ljóst er, að
mikil fólksfjölgun verður þar á
naestu árum. Á öllu Yichang-svæð-
inu búa hins vegar rúmlega fjórar
milljónir manna, aðallega bændur,
sem eiga allt sitt undir áveituvatn-
inu úr Yangtze.
Flóðunum fækkar
Megintilgangur framkvæmd-
anna er að ná tökum á Yangtze, en
sérfræðingarnir segja, að með til-
komu stíflunnar muni hættulegum
flóðum fækka, eða frá því að vera
einu sinni á áratug til þess að verða
einu sinni á öld. Með risastóru lóni,
sem stíflan myndar, á að jafna
vatnsrennslið í fljótinu og vatnið í
því verður nýtt til að framleiða
orku og atvinnu fyrir milljónir
manna. Enginn vafi er á, að þetta
stórvirki á eftir að hafa mikil efna-
hagsleg áhrif í Kína.
Kostnaðurinn við framkvæmdina
er áætlaður um 1.735 milljarðar ís-
lenskra króna, en ekki er talið, að
þessi útlát muni hafa nein áhrif á
velmegunarþróunina, sem hófst í
Kína 1979, þegar fyrst var farið að
huga að lögmálum markaðarins í
stað áætlunarbúskapar. Kínverjar
spá því raunar, að framkvæmdin
muni enn auka hagvöxt í landinu,
en hann hefur verið um 10% ár-
lega. Svarar fjárfestingin aðeins til
0,073% af vergri þjóðarframleiðslu
og er minni en fjárfesting Egypta í
Aswan-stíflunni á sínum tíma.
Raforkuframleiðsla í nýju virkj-
uninni á að hefjast 2003, en ýmis
umhverfisverndarsamtök á Vestur-
löndum hafa gagnrýnt fram-
kvæmdina harðlega. Segjast þau
óttast áhrif hennar á náttúruna.
Kínverjar vísa þessari gagnrýni á
bug og hafa gefið út hverja rann-
sóknaskýrsluna á fætur annarri því
til stuðnings.
Fyrstu þrjú ár þessa verkefnis
fóru í að grafa skurð, sem fljótinu
verður veitt í, og eftir honum mun
skipafjöldinn sigla meðan á bygg-
ingarframkvæmdum stendur. Þá
hafa verið reistir tveir 76 metra há-
ir garðar úti í fljótinu og var það
gert til að unnt væri að þurrka upp
framkvæmdasvæðið, sem er
630.000 fermetrar. Þar verður
virkjunin og stíflan, 185 metra há
yfir fljótsbotninum, og segja má, að
annar áfangi framkvæmdanna hafi
hafist fyrr í mánuðinum þegar
garðamir náðu loks saman. Vom
þeir Jiang Zemin, forseti Kína, og
Li Peng forsætisráðherra viðstadd-
ir þau tímamót ásamt um það bil
hundrað þúsund íbúum á svæðinu.
Verkinu lokið á 12 árum
Þessu verki á að ljúka á 12 áram
og vinna við það 20.000 manns. Era
mánaðarlaunin tæplega 7.000 ísl.
kr. og þykir það ekki slæmt á kín-
verskan mælikvarða. Skurðurinn,
sem áður er nefndur og er 300
metra breiður, verður áfram notað-
ur sem skipaleið, en mestöllu vatn-
inu í Yangtze verður veitt í uppi-
stöðulónið, sem á að taka 40 millj-
arða rúmmetra af vatni. Mun það
leggja undir sig 1.045 ferkílómetra
svæði. Skipastigarnir, sem eiga að
gera enn fleiri skipum fært eftir
Yangtze, munu geta tekið við skip-
um allt að 10.000 tonnum.
Þegar lokið hefur verið við allar
virkjanimar, sem verða þrjár, árið
2009, munu þær framleiða 84,7
milljarða kílówattstunda, en það er
hvorki meira né minna en 40% af
raforkunotkun Klnverja nú. Auk
þess mun stórlega draga úr meng-
uninni, en áætlað er, að virkjanim-
ar spari brennslu á 50 milljónum
kolatonna árlega.
Þetta krefst vissulega mikilla
fórna, því vegna uppistöðulónsins
verða 1,2 milljónir manna að yfir-
gefa núverandi heimili sín. Allt í
allt mun vatnið fara yfir tvær borg-
ir, 11 hreppa, 114 smábæi eða
þorp, 28.000 hektara akurlendis og
1.600 verksmiðjur. Auk þess mun
það færa í kaf merkar fornminjar.
Nú þegar er búið að finna 83.000
fjölskyldum nýjan samastað, en
talið er, að kostnaðurinn við þessa
mannflutninga verði rúmlega 300
milljarðar ísl. kr.
Heimili
1,2 millj.
manna
fara á kaf
HJÓNIN Gong Fa Zhen og Han Yong Zhen halda hér á tveimur
barnabarna sinna, bæði fæddum á þessu ári. Þau urðu að flytja í
nýtt þorp vegna stífluframkvæmdanna.
ÞORPIÐ Mao Ping fer undir vatn og nú er verið að reisa nýtt þorp
með sama nafni í nokkurri flarlægð frá stíflunni.
FJÖLLIN eða bergkastalarnir,
sem mynda Gljúfrin þrjú, era
samsafn 800 til 1.100 metra hárra
tinda og á milli þeirra liðast Yang-
tze-fljótið. Þegar siglt er eftir því
um gljúfrin frá Yichang til
Chongqing, einnar yngstu en
jafnframt fjölmennustu borgar í
Kína, má viða sjá merki hátt uppi
í klettunum, sem sýna hvar vatns-
yfirborðið í lóninu verður árið
2009. Það verður í 175 metra hæð.
Hvert sem litið er má sjá hús,
sem búið er að yfirgefa, og í bæn-
um Zi Gui, sem er í 37 km fjar-
lægð frá stíflunni, er heldur
draugalegt um að litast. Hann var
áður miðstöð og stjórnarsetur í
sínu héraði en nú er þar enginn
nema verkamennirnir, sem vinna
við að rífa niður húsin og hirða úr
þeim allt nýtilegt. Fólkið, 35.000
manns, hefur allt verið flutt til
nýs Zi Gui skammt frá stíflunni
ásamt íbúum þríggja annarra
bæja.
„Eg og fjölskylda mín voram
með þeim fyrstu, sem fengu skip-
un um að flytja burt fyrír fjóram
áram,“ segir Han Yong Zhen, 63
ára gamall bóndi. Hann ræktaði
áður appelsínur á 100 fermetram
og var með dálítið fiskeldi. Hann
var líka oddviti í sínum bæ, Mao
Ping, og varð því að ganga á und-
an með góðu fordæmi og verða
fyrstur til að flytjast burt.
„Flokksformaðurinn í héraðinu,
herra Zhou, kom hingað nokkrum
dögum eftir að þingið hafði ákveð-
ið að fara af stað með stíflugerð-
ina og tilkynnti, að við yrðum að
fara. Sonur minn, sem var nýbú-
inn að ljúka herskyldu, var sam-
mála mér í því, að ekki þýddi að
mögla og þann sama dag fórum
við að skoða hinn nýja Mao Ping
og velja okkur hús.
Við fengum fjóra daga í flutn-
inginn og leigðum í því skyni
vörubíl. Að því búnu slátraði ég
grís og hélt upp á allt saman með
þorpsbúunum 60.1 vikunni á eftir
fluttust sjö fjölskyldur og nú eru
allir komnir hingað," sagði Han
Yong Zhen og bætti því við, að
hann hefði aldrei orðið fyrir nein-
um búsifjum af völdum flóða í
Yangtze.
Húsið, sem Han Yong Zhen og
fjölskylda hans, átta manns að
meðtöldum tengdasyni og tengda-
dóttur, er 160 fermetrar á tveim-
ur hæðum. I því era sex svefnher-
bergi, alrúm, eldhús og
nýtískusalerni. Þau
hafa rennandi vatn og
rafmagn í fyrsta sinn
en ekkert jarðnæði.
Gömlu hjónin eru kom-
in á eftirlaun, fá um
1.100 kr. á mánuði, en árslaunin í
gamla þorpinu voru oft ekki nema
um 5.000 kr. Ýmsir aðrir eru
komnir í fasta vinnu og stjórnvöld
spá því, að eftir tvö ár verði með-
alárslaunin í Yichang-héraði kom-
in í tæpar 26.000 kr.
Han Yong Zhen segir, að sér
hafi líkað bóndastarfið vel en nú
sé hann að verða gamall. Hann er
því sáttur fyrir sína hönd en
óánægður með, að í fjölskyldunni
er það aðeins tengdasonurinn,
sem hefur vinnu. Hann er þó
bjartsýnn á, að úr því muni ræt-
ast, enda er verið að fjárfesta í
nýjum fyrirtækjum í Zi Gui.
I beinar bætur fyrir
flutninginn fékk Han
Yong Zhen 42.900 kr.
og 1.573 kr. fyrir hvern
fm í akrinum. Hann
fékk því alls 157.388 kr.
en varð að nota það fé
til að kaupa nýja húsið, sem þau
eiga nú skuldlaust.
Keniur öllum að gagni
„Stíflugerðin mun gagnast öll-
um Kínverjum og hún hefur
vissulega komið okkur vel. Við
búum betur en áður og erum
ánægð,“ segir Han Yong Zhen,
sem man eftir umræðum um
stíflugerð í Yangtze þegar hann
var barn að aldri.
Ekki eru þó allir jafn ánægðir
með stíflugerðina. Sumir vegna
þess, að þeir voru neyddir til að
yfirgefa heimili sín, aðrir vegna
þess, að þeim finnst nýja lónið
eyðileggja allt of mikið
og enn aðrir segja, að
ráðamenn og ríka fólk-
ið noti stíflugerðina til
að græða á almenn-
ingi.
Zheng Biao er 35 ára
gamall og hann segist hafa meiri
tekjur sem leigbílstjóri í Zi Gui en
sem skipstjóri á litlum bát á
Yangtze áður. Var hann þó sæmi-
lega settur áður með rúmlega
6.000 kr. í mánaðarlaun en nú hef-
ur hann þrefaldar þær tekjur.
Hann er hins vegar óánægður
með bæturnar, sem hann og fjöl-
skylda hans fengu.
„Eg hef heyrt, að ríkisstjórnin
hafi sent hingað 107.800 kr. fyrir
hvern, sem verður að flytja, en
héraðsstjómin hefur aðeins greitt
hverjum 42.900 kr. Hvar era pen-
ingarnir? Það vildi ég gjarnan
vita,“ segir Zheng Biao.
Hann fékk samtals 298.000 kr.
fyrir heimili sitt, en það kostaði
hann 592.900 kr. að byggja nýtt
hús í Mao Ping-hverfinu í Zi Gui
og auk þess varð hann að taka lán
fyrir litla, rauða leigubílnum.
Talsmaður stjómvalda segir, að
ekki sé hægt að útiloka að einhver
spilling eigi sér stað, en oft sé um
að ræða misskilning. Segir hann,
að alltaf hafi staðið til að nota
hluta af þeim 300 milljörðum kr.,
sem flutningurinn á 1,2 milljónum
manna kosti, til vegagerðar í nýju
bæjunum og ýmissa atvinnuskap-
andi verkefna.
Verðbólga og
mannfjölgun
Deng, sem er yfirlæknir á einu
af fjórum sjúkrahúsum í Yichang,
fylgist spenntur með fram-
kvæmdunum við Þriggja gljúfra-
stífluna og ekki bara vegna áhuga
á þeim, heldur vegna þess, að fari
eitthvað úrskeiðis er betra fyrir
læknana að vera við-
búnir. Segist hann
hlakka til þess tíma
þegar íbúarnir geti
treyst því, að raf-
magnið fari ekki af í
tíma og ótíma en hann
er þó ekki ánægður með alla fylgi-
fiska framkvæmdanna.
Sem dæmi um það nefnir hann
fjölgunina í Yichang, þar sem
íbúatalan hefur tvöfaldast á tíu
áram með þeim afleiðingum, að
þar er mikill húsnæðisskortur og
vaxandi verðbólga. Hann segist
þó trúa því, að framtíðin sé björt.
Nýja stíflan og virkjanirnar muni
tryggja aukna velmegun á kom-
andi árum.
Þýddi
ekki að
mögla
Óánægja
með
bæturnar