Morgunblaðið - 23.11.1997, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Taumlaust
eða tjóðrað
Það eru skiptar
skoðanir um Breið-
band Pósts og síma
og væntanlega sjón-
varpsstarfsemi fyr-
irtækisins. Guðni
Einarsson kynnti
sér sjónarmið um
þráðlausar og
þræddar leiðir í
breiðbandsvæðingu.
GREIÐ fjarskipti
eru forsenda
margvíslegra
framfara. Fyrir-
tæki fjölga starfs-
stöðvum og setja
upp útibú í mörgum löndum; fólk
stundar nám eða vinnu heima -
með aðstoð fjarskipta. Sífellt eru
gerðar kröfur um aukna flutnings-
getu, gæði og öryggi. Hinn almenni
neytandinn lætur sér í léttu rúmi
liggja hvaða tækni liggur að baki,
svo lengi sem hann fær umbeðna
fjarskiptaþjónustu.
Margir eru á því að næstu skref
til að svara auknum kröfum verði
frekari þróun stafrænna símkerfa,
svonefnd xDSL tækni, sem gerir
kleift að senda miklar upplýsingar,
jafnvel sjónvarpsmyndir, um venju-
legar símalínur. I nýlegri skýrslu
frá Ovum, sem er alþjóðlegt ráð-
gjafafyrirtæki á sviði fjarskipta- og
upplýsingatækni, kemur fram að
meðal þess sem knýr símafélögin í
þessa átt sé að nýir aðilar eru þegar
farnir að keppa á breiðbandsmark-
aði, hagkvæmni þess að nýta núver-
andi símalagnir, möguleikar síma-
fyrirtækja til að bjóða víðtækari
þjónustu og leið til að létta á tal-
símakerfum sem víða eru ofhlaðin.
Samkeppni um sjónvarp
Póstur og sími hf. (P&S) hefur
boðið upp á Samnet (ISDN) og há-
hraðanet til að svara kröfunni um
aukna flutningsgetu. Nú bætist við
Breiðband sem nýtir ljósleiðara og
kóaxkapla. Par er því stigið yfir
xDSL þróunarstigið sem notar kop-
arvírana.
Breiðband P&S verður fyrst um
sinn notað til endurvarps erlendra
sjónvarpsstöðva. Það mun því
keppa við þá sem fyrir eru á sjón-
varpsmarkaði, ekki síst Fjölvarp ís-
lenska útvarpsfélagsins hf. (IU)
sem notar örbylgjusendingar til að
endurvarpa 11 gervihnattarásum
auk Sjónvarpsins, Stöðvar 2, Sýnar
og Omega á Faxaflóasvæðinu. Þá
eru staðbundin sjónvarpsfélög úti á
landi sem hafa endurvarpað erlend-
um stöðvum um örbylgjusenda.
Hannes Jóhannsson, tæknistjóri,
hefur stjómað tæknilegri uppbygg-
ingu íslenska útvarpsfélagsins hf.
(IU) frá upphafí og var einnig
tæknistjóri Islenska sjónvarpsins
hf. Hann fylgist vel með þróun
tækni sem notuð er til dreifingar
sjónvarpsefnis, bæði um þráð og
þráðlaust, og hefur meðal annars
kannað mögulegar leiðir fyrir ÍÚ að
hefja breiðbandsþjónustu.
Hvað er breiðband?
„Breiðbandið er meira en margar
rásir,“ segir Hannes. „Breiðband er
Hannes Jóhannsson, Bergþór Halldórsson,
tæknistjóri ÍÚ. framkvæmdastjóri
Fjarskiptanets P&S.
fjölnota þjónusta sem
flutt getur margs kon-
ar gögn, útvarp, sjón-
varp, tölvuboð, Inter-
net og fleira, og er
gagnvirk í báðar átt-
ir.“ Með gagnvirkni er
átt við að notandinn sé
ekki áhrifalaus neyt-
andi, sem einungis
hafi val um rásir eða
að kveikja og slökkva
á tækinu, heldur virk-
ur og geti með beinum
hætti haft áhrif á
sendinguna og brugð-
ist við henni. Að mati
Hannesar stendur
Breiðband P&S því
ekki undir nafni, að
minnsta kosti eins og það hefur ver-
ið kynnt. Dreifa á sama efni til allra,
kerfið er ekki gagnvirkt þannig að
notandinn hefur ekki bein áhrif á
efnisframboðið.
Hannes segir að hægt sé að fara
ýmsar leiðir og misjafnlega kostn-
aðarsamar við að setja upp breið-
band. Hann segir dýrast að dreifa
um kapal líkt og P&S hyggst gera.
Ástæðan er ekki sú að sjálfur þráð-
urinn, ljósleiðari og kóax-þráður, sé
dýr. En það er dýrt að grafa upp
götur og fjárfesta þarf í dýrum bún-
aði, sem í tilviki P&S mun vera hlið-
rænn.
Það er mun ódýrara og fljót-
virkara að byggja upp þráðlaust
dreifikerfi í þéttbýli. Settur er upp
sendir og síðan geta þeir sem hafa
áhuga á að taka við merkinu fengið
sér móttökubúnað. Það er því ekki
lagt í mikinn kostnað við að koma
merkinu til annarra en þeirra sem
kæra sig um. Því er öfugt farið í
kapalkerfum. Hér er breiðbandið
lagt í hvert hús, óháð því hvort allir
kæra sig um að kaupa aðgang að
kerfínu.
Hannes segir að á stórum mark-
aðssvæðum sér ódýrast að dreifa
sjónvarpsefni um gervihnetti.
Landfræðilegar aðstæður geta
einnig gert dreifingu um gervihnött
að fysilegum kosti. „Til dæmis hafa
Norðmenn valið að dreifa norsku
sjónvarpi um gervihnöttinn Thor,
sem sést vel hér á landi,“ sagði
Hannes.
Á minni markaðssvæðum, líkt og
þéttbýlisstöðum hér á landi, telur
Hannes að þráðlaus kerfi séu hag-
kvæmust. Hann segir að vel megi
nota örbylgjusendingar á borð við
þær sem nýttar eru fyrir Fjölvarp
IÚ til breiðbandssendinga. Sú leið
sé miklu ódýrari en að leggja kapal-
kerfi. Staðbundin kerfi hafa einnig
þann kost umfram gervihnetti að
hægt er að senda út staðbundið
efni.
Sóun á almannafé
Hannesi þykir gagnrýnivert að
Póstur og sími hf. skuli nú vera að
setja upp hliðræna dreifingu á sjón-
varpsefni, því það hljóti að vera
skammtímalausn. Þróunin stefni óð-
fluga til stafræns sjónvarps og inn-
an skamms tíma verði að skipta út
hliðrænum búnaði, sem nú er verið
að kaupa. Þarna sé fyrirtæki í eigu
almennings að sóa fjármunum.
Hannes telur að eðlilegra hefði ver-
ið fyrir P&S að bíða með sjónvarps-
þjónustu þar til stafrænir mynd-
lyklar fyrir þráðarkerfi væru til
reiðu. Nú þegar er hægt að fá staf-
ræna myndlykla fyrir þráðlausar
sendingar og sambærilegir þráð-
lyklar á næstu grösum.
Hannes telur að enn séu tvö til
þrjú ár þar til íslenska útvarpsfé-
lagið fer að bjóða stafræna sjón-
varpsþjónustu. Stafrænt sjónvarp
býður upp á meiri gæði en hliðræn-
ar sendingar og ýmsa nýja mögu-
leika, t.d. annað notendaviðmót.
Hægt er að fletta síðum, líkt og
menn þekkja af alneti og í texta-
varpi. Þetta hefur verið nýtt fyrir
sjónvarpsmarkaði og hægt að
kaupa vörur á skjánum.
Til að bjóða upp á stafræna þjón-
ustu þarf ÍÚ að kaupa nýjan búnað
til læsingar á útsendingu og nýja
myndlykla. ÍÚ tók núverandi mynd-
lyklakerfi í notkun fyrir þremur ár-
um og þá var skipt um alla lykla á
skömmum tíma. Hannes segir að
stafræn sjónvarpsþjónusta verði
væntanlega byggð upp smám sam-
an og boðin til hliðar við núverandi
myndlyklakerfi til að byija með.
Hannes segir að fjárfestingin í
myndlyklakerfinu sé ekki búin að
skila sér, slíkt taki 5-7 ár í einka-
geiranum og fyrst að því loknu geti
IÚ hugsað sér til hreyfings.
Póstur og sími stefnir að því að
Breiðbandið nái til 50-60% heimila
víða um land á næstu tveimur til
þremur árum. En kemur til greina
að bjóða Fjölvarpið víðar en við
Faxaflóa?
„Eftirspurnin er ekki það mikil
að við sjáum okkur fært að fara inn
á litla staði með Fjölvarpið,“ sagði
Hannes. „Fjölvarpið skilar ekki
hagnaði í dag og ég skil ekki hvaða
rekstrarkannanir eða viðskiptafor-
sendur liggja að baki þessari
ákvörðun Pósts og síma. Þeir ætla
að vísu að bjóða upp á fleiri rásir en
við erum með nú í Fjölvarpinu, en
fleiri rásir eru ekki endilega það
sem skiptir máli. Það er ekki okkar
reynsla að rásafjöldinn ráði úrslit-
um. Reynsla okkar er sú að það séu
fáeinar rásir sem bera uppi áhorfið
á Fjölvarpið." Fjölvarpið getur flutt
23 sjónvarpsrásir með hefðbundinni
hliðrænni tækni. Með stafrænni
tækni og þjöppun væri hægt að
flytja 6-8 sinnum fleiri sjónvarps-
rásir á sama tíðnibili eða 130-180
rásir.
Netið á breiðbandi
Póstur og sími hyggst bjóða
Internet-þjónustu í gegnum breið-
bandið. Sú boðleið býður upp á
margfalda fiutningsgetu frá net-
þjónustu til notenda á við það sem
kleift er í gegnum venjuleg síma-
mótöld. Hannes segir að það sé til
athugunar hjá ÍÚ að fara út í að
bjóða sambærilega netþjónustu á
tíðnisviði Fjölvarpsins. Sú þjónusta
verði þó ekki endilega gagnvirk,
frekar en hjá Breiðbandi P&S. Not-
andinn verði að nota aðra boðleið til
netþjónustunnar, tii dæmis talsíma-
kerfið. Netþjónustan þekkir leiðina
til tölvu notandans um breiðbandið,
hvort sem er um þráð eða þráð-
laust, og notar þá leið til að flytja
gögn til viðtakandans.
Tölvuboðin eru send í pökkum og
er hver pakki merktur viðtakanda.
Meginmunurinn á flutningsleið
breiðbandsins og símakerfisins er
sá að símakerfið sendir gagnapakk-
ann beint til tölvu notandans en á
breiðbandi fara allir pakkar um allt.
Tölva hvers notanda þekkir þar sína
pakka og tekur þá út úr pakkaflóð-
inu.
Hannes segir að sé sjónvarpsrás
tekin undir slíkan flutning geti hún
annað 1.200 til 1.800 notendum sam-
tímis, eða alls 3.600 til 8.000 áskrif-
endum að netþjónustunni, því ekki
eru allir á netinu í einu.
Komin eru á markað sérstök loft-
net sem gera notandanum kleift að
hafa samband við netþjónustuna um
örbylgjuna og gera kerfið gagn-
virkt. Loftnetið er þá bæði mót-
töku- og sendiloftnet. Þessi loftnet
eru nokkru dýrari en venjulegt
móttökuloftnet. Eins þarf notand-
inn að kaupa sérstakt mótald sem
kostar um 35 þúsund krónur.
Samkeppni kerfanna
Hannes telur að ijósleiðari sé
mjög góður kostur þegar um er að
ræða flutning á milli fastra punkta í
fjarskiptakerfum, svo sem á milli
símstöðva. Það sé hins vegar um-
deilt hversu ljósleiðari eigi að ná
langt í dreifikerfum til notenda.
Hann líkir þeirri stefnu Pósts og
síma, að leggja ljósleiðara sem næst
hverju heimili, við það áð lögð sé
fjögurra akreina braut upp að
hverju húsi. Venjulega séu umferð-
arhnútarnir ekki í húsagötum eða
heimtröðum fólks.
Hannesi þykir einkennilegt að
P&S sé að leggja mikla fjármuni í
að setja upp breiðband sem hljóti að
keppa við stafrænar þjónustur á
borð við háhraðanetið og samnetið
sem hefur verið byggt upp innan
sömu stofnunar. Hann telur að
þessar þjónustur gætu orðið alvöru
gagnvirkar breiðbandsþjónustur,
fengju þær að þróast í þá átt. „Póst-
L
t
i
l
I
!
S
t
I
1
S
'
s
I
s
(
(
(
I
I
I