Morgunblaðið - 01.03.1998, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 1. MARZ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓRUNN KATRÍN
BJÖRNSDÓTTIR
+ Þórunn Katrín
Björnsdóttir var
fædd á Fagurhóli,
Austur-Landeyjum,
17. júní 1913. Hún
lést á Elliheimilinu
Grund 23. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru
Kristín Þórðardóttir
húsfreyja, f. 24. nóv.
1870, d. 2. okt. 1940,
og Björn Einarsson,
^•-bóndi, f. 19. júní
1863, d. 17. apríl
1941. Hún var yngst
sjö systkina, Unnar
hálfsystur í föðurætt og alsystk-
inanna Sigurðar, Kjartans, Guð-
rúnar, Ragnars og Þorbjargar
og lifði þau öll. Katrín ólst upp á
Fagurhóli hjá foreldrum sínum.
Hún fluttist til Reykjavíkur rúm-
lega tvítug og átti heima þar
mestan hiuta ævinnar.
Katrín eignaðist eina dóttur,
Kristínu Ingibjörgu, f. 17. okt.
1938, með sambýlismanni sínum
Hafsteini Björnssyni miðli, sem
fæddist á Syðri-Hofdölum í Við-
víkurhreppi í Skagafírði 30. okt.
5=1914, d. 15. ágúst 1977, og
bjuggu þau saman í fimm ár,
1937-1942. Eiginmaður Kristín-
Mér er efst í huga þakklæti til
forsjónarinnar fyrir að hafa gefið
okkur jafn yndisíega manneskju og
hana Katrínu móðursystur mína,
sem við erum að kveðja í dag. Hún
gegndi stóru hlutverki í æskuheimi
mínum, falleg og geislandi af lífs-
gleði og þrótti. Þegar eitthvað blés
^ móti og ég þurfti huggunar við
var gott að leita til hennar. Tárin
þomuðu á augabragði og fyrr en
varði var ég líka komin í gott skap
og farin að hlæja með henni. Það
má segja að þetta samskipta-
munstur hafi haldist alla tíð síðan
og ég hafi alltaf farið ríkari og
glaðari af hennar fundi. Líf hennar
var fyrst um sinn í líkum farvegi og
líf ungra stúlkna til sveita á fyrri
hluta aldarinnar. Þegar hún óx úr
grasi fór hún á vertíðir í Vest-
mannaeyjum og síðar til Reykja-
víkur og réð sig í vist. Þar kynntist
hún Hafsteini Bjömssyni, sem þá
var að þroska sína sérstöku hæfi-
leika sem miðill. Þau hófu sambúð
•)£g eignuðust eina dóttur, Kristínu
Ingibjörgu, 1938. Þegar sambúð-
inni lauk nokkram áram síðar fór
ar er Svavar Martin
Carlsen, f. 10. apríl
1938, og eiga þau
fimm börn; Kjartan,
f. 1957, kvæntur
Sigríði Björnsdótt-
ur; Hafstein Þór, f.
1958, kvæntur,
Randý Friðjónsdótt-
ur; Önnu Kristínu, f.
1960, gift Jóhanni
Guðmundssyni; Elsu
Ingibjörgu, f. 1961,
og Svavar Martin, f.
1963, d. 1974. Lan-
gömmubörnin eru
15.
Katrín gegndi húsvarðarstöðu
í Kvennaskóla Reykjavíkur frá
1945 og þar til hún veiktist af
mænuveiki 1946, en varð þá að
láta af störfum vegna veikind-
anna. Hún dvaidist á Farsóttar-
húsi Reykjavíkur vegna fötlunar
til ársloka 1949 en flutti þá á
Elliheimilið Grund og bjó þar til
dauðadags. Skömmu eftir komu
sína þangað hóf hún störf á
saumastofu Grundar og starfaði
þar frá 1950-1993.
Útfór Katrínar fer fram frá
Fossvogskirkju mánudaginn 2.
mars og hefst athöfnin klukkan
15.
hún að vinna fyrir sér og dóttur
sinni.
Kristín móðir Köllu veiktist al-
varlega árið 1939. Þá fór Kalla með
dóttur sína heim til foreldra sinna
og annaðist móður sína og hélt bú-
skapnum gangandi ásamt systkin-
unum Þorbjörgu og Ragnari og
Sigríði fóstursystur þeirra. Kristín
lést í október 1940 og Björn í apríl
1941 og þá var heimilið leyst upp.
Árið 1945 gerðist hún húsvörð-
ur við Kvennaskólann í Reykjavík
og fékk íbúð í skólanum. Þangað
flutti líka systir hennar, Guðrún
með dóttur sína Elsu, þá er ritar
þessi orð, og hjálpuðust þær syst-
ur að við þau störf sem sinna
þurfti. Kalla var heima við, vann í
skólanum og sá um Kristínu og
Elsu, en Guðrún var saumakona
og tók að sér ræstingar að loknum
vinnudegi á saumastofunni. Þetta
gekk allt að óskum fyrsta árið.
Það ríkti góður andi hjá þessari
óvenjulegu kjarnafjölskyldu og líf-
ið blasti við þeim systrum eftir
ýmsar þrengingar, sem þær höfðu
gengið í gegnum og dæturnar
+
Ástkær faðir okkar, bróðir, tengdafaðir og afi,
SIGTRYGGUR VIÐAR STEINÞÓRSSON,
Fannborg 1,
Kópavogi,
verður jarðsunginn frá Seljakirkju fimmtu-
daginn 5. mars kl. 13.30.
Þorsteinn Viðar Sigtryggsson, Inga Þórsdóttir,
Stefán Viðar Sigtryggsson,
Gísli Jóhann Sigtryggsson, Janneke Gradstein,
Hjördís Ósk Sigtryggsdóttir,
Erla Björk Steinþórsdóttir, Theódóra Steinþórsdóttir,
Egill Þór Steinþórsson
og barnabörn.
Útför ömmu okkar og langömmu,
INGIBJARGAR TORFADÓTTUR,
Sólheimum 23,
Reykjavik,
fer fram frá Fossvogskapellu mánudaginn 2. mars kl. 13.30.
Ingibjörn Torfadóttir,
Ásgeir Torfason,
Freyja Torfadóttir
og langömmubörn.
vora hæstánægðar með fyrir-
komulagið.
En þá gerðist nokkuð óvænt og
afdrifaríkt. Kalla fékk mænuveik-
ina sem þá geisaði sem faraldur
haustið 1946. Annar fóturinn lam-
aðist og hún var flutt á Farsóttar-
hús Reykjavíkur ásamt mörgum
öðram sem veiktust um svipað
leyti. Kristín fór í fóstur til Þor-
bjargar móðursystur sinnar og eig-
inmanns hennar Ragnars Jónsson-
ar, sem bjuggu að Bollakoti í
Fljótshlíð og dvaldist hjá þeim
næstu tíu árin, Guðrún og Elsa
vora áfram í Kvennaskólanum, en
Kalla dvaldi á Farsótt langa hríð
og hennar beið þrotlaus vinna við
endurhæfingu og að ná aftur sem
mestu af því sem glataðist á einni
nóttu. Þótt mænuveikin lamaði
Köllu megnaði hún ekki að buga
hana. Hún hélt sinni hugarró og
hún átti heilar hendur sem hún
notaði óspart.
Það kom smám saman í ljós að
Kalla myndi ekki geta séð um sig
og sína miðað við þær aðstæður og
þá hjálp sem samfélagið veitti fólki
í hennar sporam á þessum áram.
Það úrræði sem henni bauðst og
hún varð að sætta sig við var að
fara til dvalar á Elliheimilið Grand.
Þangað fór hún í árslok 1949 og bjó
þar til æviloka eða í rúm 48 ár. Eg
ætla að fara fljótt yfir sögu, en
skemmst er frá því að segja að
Kalla gafst ekki upp þótt ekki
væra þetta glæsilegar framtíðar-
horfur. Hún reyndi að gera það
besta úr aðstæðum sínum og
skömmu eftir að hún flutti þangað
fór hún að vinna á saumastofu
Grandar og vann þar hluta úr degi
í 43 ár eða þar til hún varð áttræð.
Hún var því bæði vistmaður og
starfsmaður og eignaðist marga
góða vini í beggja hópi, en oft
þurfti hún að sjá á bak vinum og
félögum eðli málsins samkvæmt.
Gísli Sigurbjömsson, fv. forstjóri
Grandar, og fjölskylda hans lærðu
fljótt að meta handaverkin hennar
og mannkosti og sýndu þau henni
mikla hlýju og lögðu þau og starfs-
fólk Grandar sig fram um að létta
henni lífið eftir því sem kraftar
hennar dvínuðu. Þegar litið er yfir
þennan sérstæða æviferil verður
ekki annað sagt en að Kalla hafi
verið hetja, sem barðist við ofurefli
og hafði sigur.
Eg býst við því að það sem hafi
knúið Köllu áfram og gefið henni
mestan þrótt til að gefast ekki upp
hafi verið Kristín dóttir hennar, en
samband þeirra var ákaflega náið
og rofnaði ekki þrátt fyrir langan
aðskilnað. Þegar Kristín óx úr
grasi flutti hún til Reykjavíkur og
gekk að eiga Svavar Martin Carl-
sen og eignuðust þau fimm mann-
vænleg börn. Tók Kalla virkan þátt
í uppeldi þeirra, gleði og sorgum.
Erfiðast var að sjá á bak Svavari
Martin yngri, sem lést af slysfór-
um 1974. Þá fengum við að sann-
reyna enn einu sinni hver styrkur
hennar var. En framvinda lífsins
hefur sinn gang og senn fóra
langömmuböm að bætast í hópinn
og era þau orðin 15 talsins. Fjórði
ættliðurinn boðar komu sína innan
skamms og er Kalla langkynsælust
afkomenda Fagurhólshjónanna.
Kalla átti fagurt ævikvöld umvafin
ást og umhyggju niðja sinna,
tengdabama og ættingja og vina.
Aldrei heyrði ég hana fyrr né síðar
mæla styggðaryrði í garð nokkurs
manns. Hún var sannur mannvinur
sem gat komið sínu til skila án þess
að hnjóða í aðra.
Að leiðarlokum vil ég þakka
Köllu allt sem hún gaf mér og mín-
um nánustu. Ef líf er að loknu
þessu og fólki er úthlutaður sess
eftir verðleikum eins og sagt er frá
í ýmsum fræðum, þá væsir ekki um
hana Köllu í eilífðinni.
Eg votta ástvinum hennar inni-
lega samúð.
Elsa G. Vilmundardóttir.
Brúna hárið sveiflaðist þegar
hún söng og dansaði af lífsgleði.
Hún var góð, skemmtileg og lagleg
og ég dáði hana.
Kalla var hún kölluð, yngsta
barnið í Fagurhóli, sem var sumar-
heimili mitt í mörg ár. Þar ríkti
menning í orði og verki. Hugir
fólksins vora ekki síður frjóir en
nýherfuðu túnin hans Bjöms; þeir
drakku í sig allt það, sem þeim
fannst áhugavert. Elstu bræðurnir
vora farnir að heiman, en sá yngsti
smíðaði, skar út, bætti gúmmískó
og stígvél og lagaði hlutina. Syst-
umar unnu tóvinnu frá reyfi til
klæða, saumuðu og prjónuðu í
höndum og á vél, hekluðu, ófu og
ræktuðu blóm og grænmeti. Eftir
fyrstu vertíð sína í Vestmannaeyj-
um keypti yngsti sonurinn
grammófón, því öll vora þau söng-
elsk og kunnu ógrynni af söngvum.
Líka vora þau ólöt að segja sögur.
Hjá þessu fólki og dýrunum var
ævintýraheimur fyrir uppeldisdótt-
urina og sumarbömin. Elskulega
húsmóðirin Kristín lét öllum líða
vel í kringum sig.
Snemma á fjórða áratugnum
þegar búið var að brúa Þverá og
Affallið fóra systkinin að leita gæf-
unnar í höfuðstaðnum. Kalla hlakk-
aði til að hitta draumaprinsinn og
til ævintýranna, sem biðu hennar
þar. Ekki leið á löngu áður en
prinsinn birtist. Seinna fóra þau að
búa í lítilli risíbúð við Laugaveginn
þar sem allt var hreint og myndar-
legt og þau eignuðust dótturina
Kristínu Ingibjörgu. A sumrin fór
Kalla með hana austur til foreldra
sinna til að hjálpa þeim við sláttinn
og þegar Kristín móðir hennar
veiktist 1939 fór Kalla að Fagur-
hóli til að annast móður sína í veik-
indum hennar.
Eftir að Kalla var orðin ein með
Kristínu dóttur sína fékk hún starf
sem húsvörður í Kvennaskólanum
1947 og bjó dóttur sinni heimili þar
ásamt Guðrúnu systur sinni og
dóttur hennar og hjálpuðust þær
systur að við að ala upp dætur sín-
ar og allt lék í lyndi. En brátt syrti
að því að Kalla veiktist haustið
1946 af svokallaðri Akureyrarveiki
og lamaðist og var ljóst að hún
gæti ekki sinnt störfum sínum
framar í Kvennaskólanum og það
sem erfiðast var, þær mæðgur
urðu að skilja. Kristín fór í fóstur
til móðursystur sinnar Þorbjargar
og eiginmanns hennar Ragnars
Jónssonar að Bollakoti í Fljótshlíð
og átti heimili þar næstu 10 árin.
En hvað beið ungrar konu, sem
örlögin virtust hafa dæmt úr leik?
Næstu árin dvaldist hún á Farsótt-
arhúsi Reykjavíkur þar sem fórn-
arlömb mænuveikinnar áttu at-
+
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð og vináttu
við andlát og útför elskulegrar systur okkar,
mágkonu og frænku,
GUÐLAUGAR JÓNSDÓTTUR,
Álftamýri 10,
Reykjavík.
Svanborg Jónsdóttir, Guðni Jónsson,
Jón Jónsson,
Rannveig Jónsdóttir, Axel Guðmundsson,
Edda Kristjánsdóttir, Sesselja Gísladóttir
og bræðrabörn.
hvarf og reynt var eftir kunnáttu
og aðstæðum þeirra tíma að þjálfa
fólk og endurhæfa bæði með
sjúkraþjálfun og æfingum í vatni.
Best leið Köllu í sundlauginni. Þar
gat hún hreyft lamaða fótinn sinn
næstum eðlilega og smám saman
styrktist hún og hafði yndi af að
fara í gönguferðir ef einhver fór
með henni. Hún hafði ekki nægan
styrk til að fara ein. En ekki gat
hún verið á Farsótt til frambúðar
og ekki var í mörg hús að venda.
Það varð úr að henni var búinn
staður á Elliheimilinu Grand og
þangað flutti hún í árslok 1949, 36
ára gömul. Fyrst um sinn var hún
á stofu með öðram, þ.á m. Guðnýju
frænku Kjarvals. Hann kom oft í
heimsókn, hressandi og skemmti-
legur. Köllu leið betur eftir að hún
fékk herbergi út af fyrir sig og síð-
ustu árin bjó hún í fallegri íbúð á
Minni Grand.
Þótt ekki virtist bjart framundan
gafst Kalla ekki upp og það kom
sér vel hvað hún var handlagin. I
fjölda ára vann hún á saumastofu
Grandar. Hún saumaði líka og
prjónaði á barnabörnin og
langömmubörnin og vann alls kon-
ar handvinnu aðra, heklaði, saum-
aði út, málaði á tau og fleira og allt
sem hún gerði gaf hún ættingjum
og vinum. Henni féll aldrei verk úr
hendi meðan heilsan entist.
Þegar ég kom í heimsókn til Is-
lands fór ég alltaf til Köllu og við
ræddum saman um gömlu góðu
dagana í Fagurhóli og við hlógum
og skemmtum okkur. Kalla bauð
upp á kaffi og meðlæti og við
gleymdum stund og stað. Ég var
stöðugt undrandi yfir hversu já-
kvæð og æðralaus hún var og
þakklát íyrir sitt líf, gott fólk og
sína mörgu afkomendur sem elsk-
uðu hana og virtu og vildu allt fyrir
hana gera. Árið 1991 fór Elsa, syst-
urdóttir Köllu með okkur í ógleym-
anlegt ferðalag. Veðrið var
himneskt og við komum víða við,
fyrst hjá Sigríði uppeldissystur
hennar í Artúnum. Þaðan fóram
við að Fagurhóli, sem var kominn í
eyði og í dapurlegri umhirðu, en
Vestmannaeyjar verða alltaf falleg-
astar þaðan. Við nutum gestrisni
hjónanna Jónu og Jóns í Hallgeirs-
ey og komum við í Kosskirkju og
kirkjugarðinum og ókum út á
Krosssand. Þar sátum við í sandin-
um og ölduhljóðið heillaði okkur.
Loks fóram við til Þorbjargar syst-
ur hennar, sem sem þá var flutt á
Dvalarheimilið Kirkjuhvol ásamt
Ragnari eiginmanni sínum. Við
gistum á Hvolsvelli en fóram að
Skógafossi næsta dag og þar borð-
uðum við nestið okkar á grasbala í
steikjandi sól. Þarna sátum við í
grasinu og Kalla gældi brosandi
við blómin sem uxu allt í kringum
okkur. Svona vil ég muna hana.
Bara að við hin gætum verið jafn
nægjusöm og hún og góð og um-
hyggjusöm. Hún var uppörvandi
fyrirmynd.
Ég sendi Kristínu, Svavari,
barnabörnunum og fjölskyldum
þeirra innilegar samúðarkveðjur.
Hallfríður G. Schneider.
Elsku amma, nú hefur þú loksins
fengið frið eftir áralöng veikindi,
þetta var búið að vera mjög erfitt
hjá þér í öll þessi ár. Þú sem varst
búin að vera í rám 50 ár á Elli-
heimilinu Grund. En alltaf varst þú
svo dugleg og sterk, alltaf fín og
sæt. Það var svo gott að koma í
heimsókn til þín þegar við voram
litlar, og ef það var gat á sokknum
eða buxunum varstu fljót að stoppa
í það. Og einnig sást þú til þess að
við ættum nóg af vettlingum og
sokkum fyrir veturinn. Þú hugsað-
ir svo vel um okkur. Elsku amma,
það er ekki til það þakklætisorð yf-
ir allt sem þú gerðir fyrir okkur, og
allan áhugann sem þú hafðir á því
sem við tókum okkur fyrir hendur.
Það eru forréttindi að hafa átt
ömmu eins og þig.
Við sem eftir sitjum geymum
minningu þína í hjörtum okkar.
Við kveðjum með söknuði.
Anna og Elsa.