Morgunblaðið - 14.03.1998, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 14.03.1998, Qupperneq 12
12 LAUGARDAGUR 14. MARZ 1998 MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTIR Árni Vilhjálmsson á fundi um samkeppnismál Endurskoða þarf regl- ur um meðferð mála Morgunblaðið/Ásdís FUNDUR Félags viðskipta- og hagfræðinga um hvort Samkeppnisstofnun væri dragbítur eða bjargvættur var vel sóttur. Er Samkeppnisstofnun dragbítur fyrir atvinnu- lífið eða bjargvættur neytandans? var yfir- skrift fundar Félags viðskipta- og hagfræð- inga. Jóhannes Tómas- son fylgdist með erind- um tveggja framsögu- manna um efnið. AKA þarf til endurskoðunar málsmeðferðarþátt sam- keppnislaga að mati Áma Vilhjálmssonar hæstaréttarlög- manns en hann var annar frum- mælenda á morgunverðarfundi Fé- lags viðskipta- og hagfræðinga í fyrradag þar sem spurt var hvort Samkeppnisstofnun væri dragbítur atvinnulífsins eða bjargvættur neytandans. Guðmundur Sigurðs- son, forstöðumaður samkeppnis- sviðs stofnunarinnar, sagði að með ógildingu ráðsins á yfírtöku Myll- unnar á Samsölubakaríi væri ljóst að stofnunin væri bjargvættur at- vinnulífsins sem og neytenda. Ami Vilhjálmsson minnti í upp- hafi erindis síns á að fimm ár væra um þessar mundir liðin frá gildis- töku samkeppnislaga og sagði hann nú ástæðu til að staldra við og at- huga hvort einhver atriði þeirra þörfnuðust ekki endurskoðunar við. Taldi hann einkum nauðsynlegt að endurskoða ákvæði laganna er taka til málsmeðferðar. Spurning væri hins vegar um efnisreglurnar, þær þyrfti að athuga nánar. Hann sagði fyrirtæki ekki sitja við sama borð þegar mál þeirra lentu hjá sam- keppnisráði. Sagði hann þau ekki fá að kynna mál sín fyrir samkeppnis- ráðinu sjálfu heldur starfsmönnum þess og þau hefðu því engan beinan aðgang að ráðinu. Sagði hann þetta gera leikinn ójafnan, nær væri því að flytja ákvörðunarvaldið til emb- ættismannanna, eins og málum væri t.d. háttað í Svíþjóð. Síðan væri hægt að láta pólitískt kjörið ráð fjalla um mál sem væri skotið til þess. Málsaðilar gætu þá kynnt sjónarmið sín fyrir slíku sjálfstæðu samkeppnisráði en ákvörðunum þess mætti síðan skjóta til dómstóla með sama hætti og gert væri í dag með áfrýjunar- nefndinni. Væri þessi skipan mála tekin upp hér yrði áfrýjunarnefnd- in felld út. Vald samkeppnisráðs mikið Arni sagði samkeppnisráði feng- ið mikið vald, m.a. sektarúrræði, sem ekki hefði verið beitt hérlendis ennþá en algengt væri erlendis. Hann sagði markmið laganna að grípa bæri inní þegar fyrirtæki að- hefðust eitthvað sem haft gæti áhrif á að jafnvægi framboðs og eft- irspurnar raskaðist. Gallinn væri sá að misbeitingarreglurnar byggðust um of á huglægu mati; nánast væri sjálfgefið að menn yrðu seint sam- mála um niðurstöður. Hann rifjaði upp ákvarðanir samkeppnisráðs um samrana eða yfirtökur, m.a. kaup Olíufélagsins á hlut í Olíu- verslun Islands, kaup Flugleiða á Ferðaskrifstofu íslands og sam- rana Flugleiða innanlands og Flug- félags Norðurlands. Sagði hann ráðið hafa leyft þessa gjörninga með ákveðnum skilyrðum og mest hefði farið í taugarnar á sér skilyrði um stjórnunarlega íhlutun. Mark- aðist það af því að tilteknum mönn- um sem uppfylltu ákveðin skilyrði væri bannað að sitja í stjórnum hinna yfirteknu eða sameinuðu fyr- irtækja. Árni sagði það skoðun sína að þessi skilyrði byggðust ekki á neinni sjálfstæðri lagaheimild held- ur á huglægu mati og sagði sam- keppnisyfirvöld í öðrum Evrópu- löndum ekki hafa gripið til þvílíkra úiTæða. Islensk samkeppnisyfir- völd hefðu hér farið ótroðnar slóðir. Kvaðst hann oft hafa velt því fyrir sér hvaða tilgangi slíkt bann við stjómarsetu hér og þar þjónaði, spurði hvort menn gætu ekki alltaf haft samráð. Hann sagði kjarnann í meðferð yfirtökumála skilgreininguna á markaðnum. Skilgreiningin út frá samkeppnislagalegu tilliti væri kannski önnur en út frá viðskipta- legum forsendum. Hér stæðu menn frammi fyr- ir því vandamáli að hlut- lægar markaðsrannskn- ir skorti í flestum at- vinnugreinum sem víða væra til erlendis og hægt væri því að meta þar áhrif samrana eða yfirtöku. Til að leysa þetta yrði að efla hér markaðsrannsóknir. Meira frumkvæði og samráð Árni Vilhjálmsson lagði að lok- um til að Samkeppnisstofnun mark- aðssetti sig betur; hún þyrfti að gefa út leiðbeinandi reglur um hvernig standa mætti að málum og hafa frumkvæði að meira samráði við atvinnulífið. Samkeppnisstofn- un á ekki að vera dragbítur at- vinnulífsins, að sögn Árna, hún starfi eftir lögum sem henni hafa verið sett og að sumu leyti væra valdaheimildir hennar of víðtækar sem era vandmeðfarnar, ekki síst þegar dómstólar veigri sér við því að breyta ákvörðunum sem byggj- ast á huglægu mati. Hann sagði stofnunina hafa verið dragbít á mál sem hann hefði rekið fyrir hönd skjólstæðinga sinna og orðið undir með en stundum hafi verið hlustað á sig og þá væri niðurstaðan and- stæð - svarið væri því hvorki né. Þá taldi hann stofnunina ekki bjargvætt neytandans. Markmið samkeppnislaganna væri ekki neyt- endavernd heldur að tryggja sam- keppni í viðskiptum. „Ef neytenda- vemd er að halda vöruverði niðri þá er það alls ekki markmið sam- keppnislaga. Ég held því að Sam- keppnisstofnun sé ekki bjargvætt- ur neytenda því eins og við vitum er 30% dýrara að deyja í Reykjavik heidur en var áður en þeir fóra að skipta sér af málefnum Kirkjugarð- anna því þar nutu menn niður- greiðslna af mörkuðum tekjustofn- un. Þetta hefur nú verið leiðrétt og útfararkostnaður hefur rokið upp um 30%. Þetta er kannski ekki heppilegt tæki til verðstýringar. En hinn pólitíski bakgrannur og trúin á frjálsa samkeppni segir að þegar til lengri tíma er litið eiga neytend- ur að njóta þess. Þannig að hér er svarið líka hvorki né.“ íhlutun vegna markaðs- ráðandi stöðu Guðmundur Sigurðsson gerði einkum að umtalsefni nýlega ógild- ingu samkeppnisráðs á kaupum Myllunnar á Samsölubakaríi. „Hver er tilgangur með samrunaá- kvæðum í samkeppnisreglum? Mér finnst það hafa verið nokkuð á reiki hjá þeim sem hafa verið að tjá sig um svokallað Myllumál. í reglum ESB hefur markmiði samrunaeftir- lits verið lýst svo að með því eigi að viðhalda og efla virka samkeppnis- lega gerð markaðarins í þágu við- skiptavina og neytenda. Þess vegna þurfi að grípa til íhlutunar gegn samrana þegar markaðsráðandi staða myndast eða markaðsráðandi staða eflist, sem leiðir til skaðlegra áhrifa, á þeim markaði sem við á,“ og sagði Guðmundur samrunaeftir- lit þannig ólíkt samkeppniseftirliti. „Með samranaeftirlitinu hafa sam- keppnisyfirvöld eftirlit með eða áhrif á gerð markaðarins. Sam- keppniseftirlit byggist hins vegar á því að samkeppnisyfirvöld hafi eft- irlit með eða áhrif á samkeppnis- hegðun fyrirtækja á markaði," og sagði Guðmundur þetta mikilvægt atriði. „Fullyrðingar um að það sé ekki hlutverk samkeppnisyfirvalda að skipta sér af uppbyggingu og stærð íslenskra fyrirtækja er því röng. Þegar aðstæður verða með þeim hætti að markaðsráðandi staða myndast eða eflist með sam- runa eða yfirtöku sem getur leitt til skaðlegra áhrifa á samkeppni er það beinlínis skylda samkeppnisyf- irvalda að grípa til íhlutunar. Ann- ars ræktu þau hlutverk sitt illa,“ sagði Guðmundur. Guðmundur sagði skýrt að þegar samkeppnislögin hafi verið sett hafí það verið vilji Alþingis að í þeim væri ákvæði sem myndi virka eins og sambærilegt samranaákvæði í lögum þjóða í Vestur-Evrópu sem tekið höfðu upp slík ákvæði. „Síðan íslensku lögin vora sett hefur þeim löndum í Vestur-Evrópu síðan fjölgað sem tekið hafa samrunaeft- irlit í löggjöf sína.“ Hann minntist á þau sjónarmið sem Samtök iðnað- arins settu fram vegna úrskurðar samkeppnisráðs í Myllumálinu þar sem hann sagði að mikið væri úr því gert að íslenskur markaður væri smár, íslenskar að- stæður annars konar en á byggðu bóli. Þetta geri það að verkum að ekki sé ástæða til að hafa sams konar reglur og i öðrum löndum. Samrunareglum erlendis sé t.d. aðeins ætlað að ná til allra stærstu fyrir- tækja í viðkomandi löndum. Enn- fremur sé fullyrt að niðurstaða Myllumálsins geti haft víðtæk áhrif á íslenskan iðnað og hindrað nauð- synlega hagræðingu og samrana hjá fyrirtækjum. „Það er eðlilegt og sjálfsagt að samtök gangi langt í hagsmunagæslu fyrir sína umbjóð- endur. En það liggur við að manni sé misboðið þegar svona lagað er borið á borð,“ sagði Guðmundur. Skilgreina verður markaðinn Guðmundur sagði að við sam- runaeftirlit yrði að byrja á að skil- greina markaðinn áður en lagt væri mat á hvort samruninn væri skað- legur eða ekki. Hann sagði fyrir- tæki geta sameinast eins og þeim sýndist nema tilgangurinn væri sá að setja samkeppninni á viðkom- andi markaði skorður, ef ætlunin væri að ná markaðsráðandi stöðu og með því að hindra samkeppni. „Ef íslensk iðnfyrirtæki eiga í mik- illi samkeppni við innflutning eða þau eru í bullandi samkeppni á al- þjóðlegum mörkuðum þá gera ís- lensk samkeppnisyftrvöld engar at- hugasemdir við það að þau renni saman og stækld svo að þau standi betur að vígi í umræddri sam- keppni. Ef íslensk fyrirtæki hafa hins vegar í hyggju að koma á sam- keppnishindrunum á heimamark- aði, ef hann reynist sérstakur sam- keppnismarkaður, til að tryggja sig betur í sessi í samkeppni á erlendri grand þá fer það óhjákvæmilega gegn markmiðum samkeppn- islaga." Guðmundur rakti síðan hvernig skilgreina þyrfti markað þegar áhrif samruna væru metin, land- fræðilegan markað, hvaða vörur væri um að ræða og margt fleira. Sagði hann samkeppnisyfirvöld m.a. hafa verið gagnrýnd fyrir að meta of þröngt þann markað sem yfirtaka Myllunnar á Samsölubak- aríi hefði áhrif á. Hann sagði liggja ljóst fyrir að umrædd fyrirtæki framleiddu fersk brauð og. kökur sem dreift væri að langmestu leyti til matvöruverslana. Markaðurinn takmarkaðist við Island og ekki væri um erlenda samkeppni að ræða. Hann sagði 98-99% fram- leiðslu fyrirtækjanna hafa verið selda á staði sem væru innan við 200 km fjarlægð frá Reykjavík og mætti kannski helst gagnrýna stofnunina fyrir að hafa þessa landfræðilegu skilgreiningu of rúma. Ekkert kæmi í stað brauðs í augum kaupenda, hvort sem væru endurseljendur eða neytendur, og túlkun þess efnis að morgunkorn og brauð væru á sama markaði fengi ekki staðist. „Allar þær vörur sem matvöraverslanir selja sem tengjast brauðáti eru góð vísbend- ing um það. Eða borðar einhver korafleks með spægipylsu hér?“ spurði Guðmundur á morgunverð- arfundinum. Hann sagði neyslu- og innkaupa- venjur hafa þróast þannig að menn vildu helst gera öll innkaup sín á einum stað, í stórmarkaðnum. Sprottið hefðu upp sérhæfð fyrir- tæki sem sinntu þessum markaði, t.d. verksmiðjur sem framleiddu brauð. Verksmiðjubakarí væri ekki á sama markaði og handverskbak- arinn. Hann sagði Mylluna og Sam- sölubakarí hafa yfir 80% hlutdeild á þessum markaði og gæfi það all- góða vísbendingu um markaðsráð- andi stöðu fyrirtækjanna. Hann sagði ekki til einhlíta viðmiðun um hvað væri markaðsráðandi staða en framkvæmdastjórn ESB hefði sagt að tala mætti um markaðsráðandi stöðu þegar hlutdeildin væri orðin 40-45%. Guðmundur sagði einnig koma til skoðunar stöðu annarra fyrirtækja á sama markaði, stund- um gæti eitt fjárhagslega sterkt fyrirtæki með kannski 30% hlut- deild veitt fyrirtæki með afgang markaðarins næga sam- keppni. Einnig þyrfti að skoða lagalegar og tæknilegar aðgangs- hindranir og fleiri atriði. Hann sagði einnig að engin markmið um hag- ræðingu samrunafyrir- tækja væru talin vega upp á móti þeim skaðlegu áhrifum á markaði sem samrani hefði í för með sér. Guðmundur sagði að markmið Myllunnar með yfirtökunni hefðu ekki verið hagræðing heldur að ná stjórn á samkeppninni á viðkom- andi markaði með því að yfirtaka keppinaut. Ogildingin bjargvættur Lokaorð Guðmundar voru þessi: „Virk samkeppni á að vera drif- kraftur framfara til hagsbóta fyrir alla. Ef samkeppnisyfirvöldum tekst ekki að vinna að því markmiði sem þeim er ætlað þá era þau drag- bítur á neytendur sem og atvinnu- lífið. Takist samkeppnisyfirvöldum að örva samkeppnina og tryggja að hún sé virk þá era þau hins vegar bjargvættur atvinnulífsins og um leið neytenda. Með því að ógilda yf- irtöku Myllunnar á Samsölubakaríi voru samkeppnisyfírvöld að gera hið síðarnefnda.“ Markmið lag- anna að efla virka sam- keppni Efla verður markaðsrann- sóknir hér- lendis
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.