Morgunblaðið - 14.03.1998, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 14. MARZ 1998
MORGUNB LAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁTAKS ER ÞÖRF
BÆTA ÞARF úr skorti á úrræðum til hjálpar ungling-
um í vímuefnavanda með nýjum heimilum, þar sem
heildræn meðferð fer fram. Þetta var niðurstaða ráð-
stefnu, sem hópur foreldra innan samtakanna Vímulaus
æska stóð fyrir sl. fimmtudag. í máli mæðra á ráðstefn-
unni, sem lýstu reynslu sinni af leit að aðstoð fyrir ung-
lingana, kom glögglega fram, að úrræðaleysið er alvar-
legt. í leit sinni gengu þær frá Heródesi til Pílatusar og
komu yfirleitt að tómum kofunum. Víðast var enga hjálp
að fá í kerfinu og í raun var mæðrunum vísað þar á dyr.
Mæðurnar töldu mikla eftirsjá að meðferðarheimilinu
Tindum, sem lagt var niður vegna kostnaðar árið 1994.
„Spyrja má, hvað það má kosta að lina óbærilegar þján-
ingar unglinga og fjölskyldna þeirra,“ spurði ein móðirin
á ráðstefnunni.
Örvænting aðstandenda unglinganna, sem af einhverj-
um ástæðum eiga við vímuefnavanda að stríða, lýsir sér
vel í orðum Þórdísar Sigurðardóttur, sem er móðir
fimmtán ára unglings í vanda: „Ég fór á alla staði og
heimurinn hrundi, þegar sagt var, að barnið yrði að
hjálpa sér sjálft.“ Ástæðuna fyrir því, að ekki var hægt
að lina sársaukann, kvað hún hafa veráð þá, að rétta með-
ferðarúrræðið væri ekki til staðar á Islandi. Þórdís sagði,
að nýtt meðferðarheimili þurfi að koma til, sem geri ráð
fyrir foreldrum í meðferðinni. „Horfum ekki á fleiri börn
ganga í dauðann,“ sagði hún.
Augljóst er af ráðstefnu Vímulausrar æsku og umræðu
síðustu missera, að alvarlegur misbrestur er á aðstoð við
þau ungmenni, sem eiga við vímuefnafíkn að stríða, svo
og fjölskyldur þeirra. Þær meðferðarstofnanir, sem fyrir
eru í landinu, anna ekki álaginu sem á þeim hvílir og það
sýnir m.a., hversu mikill vímuefnavandinn er orðinn.
Heilbrigðis- og félagsmálayfirvöld þurfa að leggja hlustir
við röddum mæðranna, sem í örvæntingu lýstu ástandinu
í þessum efnum. Átaks er greinilega þörf.
AUKIÐ SJÁLFSTRAUST
ÞAÐ ER skammt stórra högga á milli í sókn íslenzks
atvinnulífs á erlendri grund. í kjölfarið á tilkynningu
um að Samskip hefðu keypt þýzkt skipafélag var frá því
skýrt að þrjú íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki, SR-mjöl hf.,
Samherji hf. og Síldarvinnslan hf., hefðu keypt fisk-
vinnslufyrirtæki í Bandaríkjunum, sem hefur sérhæft sig
í frystingu á síld. Áður höfðu þessi þrjú fyrirtæki myndað
með sér félag, sem gekk inn í rekstur, sem Samherji hf.
hafði keypt vestan hafs og byggist á veiðum og vinnslu á
uppsjávarfiski.
Nýjar og nýjar fréttir um fjárfestingar íslenzkra fyrir-
tækja erlendis eru fyrst og fremst til marks um stóraukið
sjálfstraust landsmanna í þessum efnum. Forystumönn-
um í atvinnulífi er orðið ljóst, að við íslendingar getum
ekki síður en aðrir stundað atvinnurekstur í öðrum lönd-
um. Ein ástæðan er sú, að við búum yfir mikilli þekkingu
á ákveðnum sviðum og þá ekki sízt í sjávarútvegi. Raunar
má fullyrða, að fáir séu okkur fremri á því sviði. I annan
stað er á það að líta, að við eigum nú stóran hóp af ungu
fólki, sem stundað hefur nám við erlenda háskóla og aflað
sér menntunar til jafns við æskufólk annarra landa.
Þessir ungu íslendingar kunna allt það sama og jafnaldr-
ar þeirra erlendis og hafa ekki síður en þeir þekkingu til
að bera til að reka atvinnufyrirtæki hvar sem er í heimin-
um.
Þegar saman kemur mikil reynsla af rekstri atvinnu-
fyrirtækja í sjávarútvegi og ný þekking og menntun, sem
aflað hefur verið við fremstu háskóla í heimi verður út-
koman sú, að sókn okkar í atvinnulífi annarra landa verð-
ur stöðugt meira áberandi.
Þetta eru ákveðin tímamót vegna þess, að sú var tíðin,
að fólk hér trúði því, að við gætum almennt ekki tekið
þátt í atvinnurekstri erlendis og sölusamtökin og flug-
rekstur væru undantekning en ekki regla. Fyrir einum
og hálfum áratug flutti Ragnar Kjartansson, fram-
kvæmdastjóri, ræðu á landsfundi Sjálfstæðisflokksins,
sem fjallaði um útrás atvinnulífsins til annarra landa.
Þau sjónarmið, sem lýst var í þeirri ræðu, eru nú að
verða að veruleika.
Síðasti fundur norska gagnnjósnarans me
^flgfclfll Hfl■ . ’- nl
JEVGENÍ Vasílfevítsj Serebrjakov, hinn rússneski tengiliður norska g
við rússneska sendiráðsbústaðinn í gær
„Þú borgar
ekki launin
Háttsettur norskur embættismaður stund-
aði gagnnjósnir fyrir norsku leyniþjón-
ustuna í fjögur ár og kom að endingu upp
um njósnir nokkurra starfsmanna
-------------------------------7----------
rússneska sendiráðsins í Osló.
IFJÖGUR ár „njósnaði“ Svein
Lamark fyrir Rússa en á sama
tíma var hann í stöðugu sam-
bandi við norsku leyniþjónust-
una. Norska dagblaðið Verdens
Gang, sem virðist hafa nokkuð góð-
ar heimildir um njósnastarfsemi
Rússanna, sem nú hefur leitt til
brottvisunar fimm starfsmanna
rússneska sendiráðsins í Ósló, sagði
í gær frá síðasta fundi Lamarks
með rússneska tengiliðnum, Jevgení
Vasílíevítsj Serebrjakov, áður for-
ingja í KGB en nú í SVR, rússnesku
leyniþjónustunni. Þessi fundur átti
sér stað 26. febrúar sl. og að honum
loknum töldu norska leyniþjónustan
og ríkisstjórnin, að nú væri nóg
komið.
Síðla dags, fimmtudaginn 26.
febrúar, lagði Lamark leið sína um
Sporveisgata í Ósló, fór síðan í
gegnum almenningssalernin neðst í
Stensparken og upp að Fagerborg-
kirkju. Þar að kirkjubaki beið rúss-
neski tengiliðurinn eftir honum.
Serebrjakov er 52 ára gamall, rið-
vaxinn og með barta. Hann kom
fyrst til starfa fyrir KGB í Ósló 1977
en frá 1983 til 1985 var hann á Sval-
barða og hét þá aðstoðarræðismað-
ur. Þá var hann orðinn foringi í
KGB og var aftur fluttur til Óslóar
þar sem hann var til 1989. Fór hann
þá til Moskvu en kom síðan til Ósló-
ar í nóvember sl.
Það var heldur stirt á milli þeirra
Lamarks og Serebrjakovs á síðasta
fundi þeirra. Lamark hafði haldið
því fram við Rússana, að hann
njósnaði fyrir þá vegna peninganna
og einskis annars og hann hafði líka
fengið einhverjar greiðslur fyrir en
ekki miklar. Kvartaði hann undan
því sí og æ og sagði að síðustu við
Serebrjakov, að hann væri engu
betri en yfirboðari hans, Borís
Jeltsín, forseti Rússlands. „Þú borg-
ar mér ekki launin mín,“ sagði hann.
Vildi fá upplýsingar
um tölvuskrár
Serebrjakov sagðist vera ánægð-
ur með skjöl og munnlegar upplýs-
ingar, sem hann hefði fengið frá La-
mark, en hann vildi meira. Hann
vildi fá heiti á tölvuskrám til að
rússneska leyniþjónustan gæti brot-
ist inn í tölvukerfi norska ríkisins.
Hann vildi, að Lamark gæfi honum
upp nöfn annarra Norðmanna, sem
hugsanlega vildu njósna fyrir
Rússa, og hann vildi fá leynileg
skjöl um fyrirhugaða heimsókn
Kjell Magne Bondeviks í Moskvu.
Hann hafði líka bitið á agnið, sem
Norðmenn egndu fyrir hann, að
góðar horfur væru á, að Lamark
fengi starf í norsku leyniþjónust-
unni.
Lamark hafði hins vegar allt á
hornum sér. Honum fannst funda-
og öryggiskerfi Rússanna ekki nógu
gott. Hann vildi fá þjálfun í njósna-
aðferðum, fullkomin tæki til að taka
myndir og hafa samband við Rúss-
ana. Hann vildi fá leynileg heimilis-
föng og upplýsingar um svokallaða
„dauða póstkassa". Hann vildi með
öðrum orðum fræðast sem mest um
aðferðir Rússa enda gagnnjósnari,
sem stóð í stykkinu.
Serebrjakov vildi sem sagt fá
meiri upplýsingar og Lamark meiri
peninga og fundinum lauk með því,
að Lamark lét hann fá skjal. Það var
drög að yfirlýsingu Stórþingsins um
Svalbarða. Fyrir það fékk hann ein-
hverja peninga og þeir mæltu sér
aftur mót á sama stað 15. apríl nk.
Nóg komið
Norsku leyniþjónustunni fannst
nú kominn tími til að hætta þessum
leik og yfirmaður hennar, Per
Sefland, hafði samband við ríkis-
stjórnina. Hafði hún fylgst með
þessu máli og einnig fyrri ríkisstjóm
Verkamannaflokksins.
Málið var ekki auðvelt fyrir ríkis-
stjórnina. Til stóð, að Bondevik for-
sætisráðherra færi til Moskvu í
næstu viku í boði Víktors
Tsjernomyrdíns, rússnesks starfs-
bróður síns, og ráðgert hafði verið,
Aðeins Treholt-málið
var umfangsmeira
FRAM hefur komið, að
njósnamálið nú sé það al-
varlegasta, sem komið
hafi upp á í samskiptum
Norðmanna og Rússa
síðan Arne Treholt var
afhjúpaður á síðasta ára-
tug. Var hann dæmdur
1984 í þyngstu refsingu,
20 ára fangelsi, fyrir
njósnir í þágu KGB, sov-
ésku leyniþjónustunnar,
en látinn laus 1992.
Treholt var um tíma
einn helsti aðstoðarmað-
ur Jens Evensens, fyrr-
verandi sjávarútvegsráð-
herra, og höfðu þeir for-
ystu fyrir norsku sendi-
nefndinni, sem samdi um skiptingu
Barentshafsins við Sovétmenn. Voru
þeir samningar mjög
umdeildir og í réttar-
höldunum yfir Treholt
var því haldið fram, að í
raun hefðu Rússar átt
fulltrúa beggja vegna
við borðið. Eftir hrun
Sovétríkjanna staðfestu
nokkrir KGB-menn, að
Treholt hefði verið á
mála hjá þeim og verið
talinn afar mikilvægur.
Treholt var handtek-
inn á Fornebu-flugvelli
í Ósló í janúar 1984 en
þá var hann á leið úr
landi til fundar við
háttsettan KGB-for-
ingja. Var hann með
tösku fulla af skjölum, sem merkt
voru sem ríkisleyndarmál.
Arne Treholt
Seldi Laim
NORSKA ríkisútvarp-
ið sagði í gær, að rík-
isstjórnin hefði ætlað
að bíða með brott-
rekstur rússnesku
sendimannanna fram
yfir fyrirhugaða
Moskvuheimsókn
Kjell Magne
Bondeviks forsætis-
ráðherra í næstu viku.
Þegar hún hafði svo
veður af því, að dag-
blaðið Verdens Gang
væri komið með alla
söguna beint frá sjálf-
um gagnnjósnaranum,
Svein Lamark, neydd-
ist hún til að taka af skarið.
Per Sefland, yfírmaður
norsku leyniþjónustunnar, sagði
í gær, að ljóst væri, að Lamark