Morgunblaðið - 10.06.1998, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Stjórnvöld heimila flutning á háhyrningnum Keiko til landsins
Valið stendur eink-
um milli Eskifjarðar
og Vestmannaeyja
Morgunblaðið/RAX
DAVÍÐ Oddsson, forsætisráðherra og Robert A. Ratcliff, aðstoðarfor-
stjóri Frelsið Willy-Keiko stofnunarinnar, takast í hendur eftir að því
hafði verið lýst yfir að íslensk stjórnvöld veittu leyfi til flutnings á
Keiko til íslands. Á myndinni eru einnig Guðmundur Bjarnason um-
hverfisráðherra, Albert Jónsson í forsætisráðuneytinu og Lenny
Cornell hjá Frelsið Willy-Keiko stofnuninni.
ÍSLENSK sljórnvöld hafa ákveð-
ið að heimila flutning á háhyrn-
ingnum Keiko til Islands en
munu ekki hafa afskipti af stað-
arvalinu. Davíð Oddsson, forsæt-
isráðherra, sagði að yfirdýra-
læknir og dýra-
verndarráð hefðu
farið yfir umsókn-
ina og íslensk
stjórnvöld sæju ekk-
ert því til fyrirstöðu
að veita leyfi til
flutnings á liáhyrn-
ingnum til Islands.
Þó eru gerðir þeir
skilmálar að „Frels-
ið Willy-Keiko stofn-
unin“ taki fulla
ábyrgð á velferð dýrsins við
flutning og eftir að hann er
kominn á sinn stað, beri allan
kostnað af því að koma honum
fyrir og venja hann við og af
lausn hans í íslenskt hafsvæði ef
því kemur.
Forsætisráðherra afhenti full-
trúum Frelsið Willy-Keiko stofn-
unarinnar bréf þar um að við-
stöddum blaðamönnum 1 Ráð-
herrabústaðnum í gær. Robert
A. Ratcliffe, aðstoðarforstjóri
Willy-Keiko stofnunarinnar, af-
henti síðan forsætisráðherra
bréf þar sem stofnunin ábyrgist
velferð háhyrningsins á meðan
hann lifir.
Forsvarsmenn Willy-Keiko
stofnunarinnar inntu forsætis-
og umhverfisráðherra eftir því
hvort þeir hefðu tillögu um stað-
arval. Forsætisráðherra sagði
að ekki hefði verið ákveðið hvar
við landið Keiko verður og að
ákvörðun um það
yrði í höndum stofn-
unarinnar og heima-
manna. Ratcliffe
sagði að valið stæði
milli Eskifjarðar,
Vestmannaeyja en
einnig annarra staða.
Ráðgert væri að
skoða þessa staði lítil-
lega meðan á heim-
sókn forsvarsmanna
stofnunarinnar stend-
ur og myndu þeir leggja fram
tillögu um staðarval og tíma-
setningu flutningsins á fundi
með stjórn sjóðsins snemma í
næstu viku.
Breytt afstaða
stjórnvalda
Forsætisráðherra sagði að
stjórnvöld hefðu breytt um af-
stöðu frá því sem áður hefði ver-
ið. „íslensk stjórnvöld höfðu
hafnað því að hingað mætti
flylja dýrið. Við vitum að það er
áhugi fyrir því víða. Það gæti út
af fyrir sig haft frekar jákvæð
áhrif á nafn og ímynd Islands
fremur en neikvæð. Sumir telja
að þetta muni hafa mikið gildi
sem landkynning. Ef svo er þá
er það ágætt en það er ekki það
sem ræður okkar afstöðu. Við
teljum að samtökin ætli að
standa vel að málinu og þess
vegna teljum við þetta rétt,“
sagði Davíð.
Ratcliffe sagði að kostnaður
við flutninginn á Keiko hingað
til lands næmi um 2,5 milþ'ónum
dollara, um 175 milljónum kr.
Þar af nemur kostnaður við
byggingu sjókvíar og flutningur
á henni um einni milljón dollara.
Ráðgert er að sex til sjö þjálfar-
ar komi með Keiko til landsins
sem annist þjálfun háhyrnings-
ins og veiyi hann við hinar nýju
aðstæður. Stefnt er að því að
Keiko komi hingað í september
en von er á sjókvínni innan
skamms og verður hún strax
flutt á þann stað sem valinn
verður og sett þar saman.
Ratcliffe sagði hugsanlegt að
bíða yrði með flutning á Keiko
fram á næsta vor.
Gífurlegur áhugi á Keiko
Lenny Cornell, hjá Frelsið
Willy-Keiko stofnuninni, segir
að gífurlegur áhugi sé fyrir
Keiko í Bandaríkjunum og vel-
ferð hans og ferðalögum. „Við
fáum gríðarlegan fjölda bréfa
og almenningur er afar áhuga-
samur um alla umfjöllun um
Keiko í fjölmiðlum. Ég held að
íslendingar eigi eftir að verða
varir við gríðarlegan áhuga fjöl-
miðla á landinu þegar Keiko
kemur til landsins," sagði Com-
ell. Hann telur fullvíst að koma
Keiko til íslands eigi eftir að
auka verulega ferðamanna-
straum til landsins.
Hjálmur
bjargaði
TALIÐ er að hjálmur hafi bjargað
lífi sjómanns á Jóni Kjartanssyni
SU 111 frá Eskifirði þegar bóma í
krana með nót féll á manninn. Öx-
ull í vökvatjakki kranans gaf sig
þegar hann var prófaður í fyrsta
sinn eftir gagngerar breytingar
sem gerðar voru á Jóni Kjartans-
syni í Póllandi fyrir skemmstu.
Emil Thorarensen, útgerðar-
stjóri hjá Hraðfrystihúsi Eskifjarð-
ar, sem gerir út Jón Kjartansson,
segir að skipið hafi lagt úr höfn í
fyrrakvöld til veiða úr norsk-ís-
lenska síldarstofninum. Aður en
komið var á miðin var ákveðið að
prófa svokallaðan nótaleggjara
sem leggur nótina ofan í nótakassa
í skipinu. Þetta var byrjunin á ver-
tíðinni því breytingar á Jóni Kjart-
anssyni hafa staðið yfir síðastliðna
níu mánuði.
Helmingur áhafnarinnar
var í nótakassanum
Emil segir að tekið hafi verið
prufukast. Þegar búið var að draga
um helming nótarinnar brotnaði
vökvatjakkur og féll bóman niður í
nótakassann. Þar var helmingur
áhafnarinnar. Einn úr áhöfninni
varð undir nótinni og fékk síðan
bómuna einnig yfir sig. Honum
tókst fljótlega að losa sig. Hjálmur
á höfði hans brotnaði og var það
álit manna að hjálmurinn hefði
jafnvel bjargað lífi mannsins. Hann
skarst á enni og marðist á fæti.
Skipinu var snúið til hafnar og
gekkst maðurinn undir læknis-
rannsókn. Hann hugðist fara aftur
með skipinu út á sjó í nótt sem leið.
Hraðfrystihús Eskifjarðar sendi
flugvél eftir nýjum tjakki til Nor-
egs og var von á honum seint í
gærkvöldi.
Davíð Oddsson birtir bréf
sitt til Sverris Hermanns-
sonar frá 21. febrúar 1996
FORSÆTISRÁÐH ERR A
Svcnir Hennaniuson. banJcastjón
Landabanka ísiands
Austiirstrctí II
101 Reykjavík
Reykjavík, 21. februar 1996.
Sverrir,
Mér finnst þú fara offari. Ég gati beigt núg út og sagt að þesur snillingar (
að vaxtapfna landið. Þeir tzkju ekki eftír því þegar strákur á þeirra snœmm
týndi fyrir þeim 900 míljónum!! - og viðikiptavinum vzri vafningalausl sendur
reikningur. Þetta mun ég eklcj segja, ea ef þið lagið ekld þvæluna, sezn þið
gerðuð í síðasta vaxtaóðagoti, er þaö endanlegt daemi þess að’þíð vitið ekki
hvað þið eruð að gera og þá mun ég sjá tíl þess fyrr en nokkum grunar að
nwm Ifnml að hanlcarmm sem vití hvað þexr eru bö gera. Ég vil fá svar firá þér
- annað en skætíng í fjðlmiöhim - tínx - þvf ég mun cfcki sitja fengsr kyrr.

DAVÍÐ Oddsson, forsætisráð-
herra, hefur óskað eftir því að
Morgunblaðið birti bréf, sem hann
sendi fréttamanni Stöðvar 2 í gær,
en fréttamaðurinn hafði með til-
vísun til upplýsingalaga óskað eft-
ir að fá í hendur bréf það, sem for-
sætisráðherra skrifaði Sverri
Hermannssyni, þáverandi banka-
stjóra Landsbanka Islands hinn
21. febrúar 1996. Bréf forsætis-
ráðherra til fréttamanns Stöðvar
2 fer hér á eftir í heild:
„Hr. Þór Jónsson, fréttamaður
Stöðvar 2 og Bylgjunnar,
Lynghálsi 5,
110 Reykjavík.
Reykjavik, 9. júní 1998.
Vísað er í bréf þitt dagsett 4.
júní, þar sem óskað er birtingar á
tilteknu bréfi með vísan í upplýs-
ingalög. Bréf það sem vitnað var
til var að mati bréfritara einka-
bréf og ekki ætlað til birtingar.
Því var af hans hálfu ekki tekið af-
rit af bréfinu. Móttakandi bréfs-
ins, Sverrir Hermannsson, fv.
bankastjóri Landsbanka Islands,
hefur bersýnilega litið eins á, því
hann fór með bréfið úr bankanum,
sem honum var óheimilt sam-
kvæmt starfsreglum, nema um
ótvírætt einkabréf væri að ræða.
Eftir að Sverrir Hermannsson
birti glefsur úr bréfinu opinber-
lega óskaði forsætisráðherra eftir
því að hann afhenti sér ljósrit af
bréfinu, sem hann gerði.
Þrátt fyrir þennan aðdraganda
og stöðu bréfs þessa sem einka-
bréfs er ákveðið að verða við til-
mælum Stöðvar 2 af tveimur
ástæðum. í fyrsta lagi hefur þegar
verið birtur hluti úr bréfinu úr
tengslum við það efni, sem bréfið
varðaði. I annan stað vill ráðu-
neytið, sem beitti sér fyrir setn-
ingu upplýsingalaga, hafa það svo,
að þar sem um vafa á birtingu sé
að ræða, sé rétt, eins og kostur er,
að túlka hann þröngt.
Ohjákvæmilegt er að skýra að-
draganda þessa bréfs nokkuð.
Fyrri hluta febrúarmánaðar árs-
ins 1996 urðu miklar umræður um
vaxtamál og tregðu bankakerfis-
ins að laga sig að nýjum aðstaeð-
um og lækka vexti. Ríkisstjórn ís-
lands, Seðlabanki Islands, Þjóð-
hagsstofnun og forráðamenn
vinnumarkaðarins töldu að ótví-
ræð skilyrði væru til vaxtalækk-
unar og höfðu þessir aðilar kynnt
þau viðhorf sín. Viðskiptabank-
arnir höfðu þá skömmu áður
hækkað skammtímavexti sína,
þvert ofan í framangreind viðhorf.
„Talsvert uppnám varð um daginn
þegar viðskiptabankar hækkuðu
skammtímavexti. Samtök atvinnu-
rekenda og launamanna mót-
mæltu kröftuglega. Seðlabankan-
um var borið á brýn að hafa stuðl-
að að vaxtahækkun. Forsætisráð-
herra og viðskiptaráðherra voru
lítt hrifnir og seðlabankastjóri
taldi vaxtahækkun bankanna of
seint á ferðinni. Ekki væru lengur
forsendur til að hækka vexti enda
verðbólga minni en ætlað var.“
(Kvöldfréttir ríkisútvarps 16.
febrúar 1996.)
Þann 17. febrúar voru viðbrögð
Landsbankans við tilmælum ríkis-
stjórnar og framangreindra aðila
kjmnt. Þar var Sverrir Hermanns-
son í fyrirsvari, eins og kemur
fram í fréttaírásögnum: „Kristján
Már Unnarsson: „Eiga þeir [póli-
tíkusamir] að líta í eigin barm?“
Sverrir Hermannsson: „Já það er
alveg lífsnauðsynlegt ef það á að
ná verulegri vaxtalækkun þá má
ekki ríkið vera eins og hungraður
úlfur eftir sparifé og fjármagninu
í landinu og bjóða upp það.“ Krist-
ján Már Unnarsson: „Forsætis-
ráðherra taldi í gær víst að vextir
myndu lækka.“ Sverrir Her-
mannsson: „Forsætisráðherra veit
þetta ekki og allra síst Finnur
Ingólfsson sem hefur Steingrím
Hermannsson að leiðtoga lífsins í
vaxtamálum. Þeir eru á gömlu að-
ferðinni handaflsbeitingunni, það
eru þeirra ær og kýr.““
Daginn eftir, þann 18. febrúar,
lækkaði íslandsbanki hins vegar
vexti sína um 0,5%. Sverrir Her-
mannsson var í framhaldinu
spurður hvort Landsbanki ís-
lands myndi fylgja fordæmi ís-
landsbanka og lækka vexti sína.
Bankastjórinn aftók það með öllu
og sagði „það vera eins og að éta
óðs manns skít“ að fylgja því for-
dæmi.
Þá skrifaði forsætisráðherra
Sverri Hermannssyni bréf, sem er
meðfylgjandi og hljóðar svo:
„Sverrir,
Mér finnst þú fara offari. Ég
gæti belgt mig út og sagt að þess-
ir snillingar í Landsbankanum
hafi tapað 11 þúsund milljónum á
síðustu árum og þyrftu því að
vaxtapína landið. Þeir tækju ekki
eftir því þegar strákur á þeirra
snærum týndi fyrir þeim 900
milljónum!! - og viðskiptavinum
væri vafningalaust sendur reikn-
ingur. Þetta mun ég ekki segja, en
ef þið lagið ekki þvæluna, sem þið
gerðuð í síðasta vaxtaóðagoti, er
það endanlegt dæmi þess að þið
vitið ekki hvað þið eruð að gera og
þá mun ég sjá til þess fyrr en
nokkurn grunar að menn komi að
bankanum sem viti hvað þeir eru
að gera. Ég vil fá svar frá þér -
annað en skæting í fjölmiðlum -
strax - því ég mun ekki sitja leng-
ur kyrr.“
Daginn eftir að þetta bréf var
sent, lækkaði Landsbanki íslands
vexti sína, þótt þá væri ekki
reglubundinn vaxtaákvörðunar-
dagur. Kemur þetta glöggt fram í
frétt ríkissjónvarpsins þann 22.
febrúar 1996. „Bankastjórn
Landsbanka íslands hefur ákveð-
ið að óverðtryggðir vextir bank-
ans verði lækkaðir frá og með 1.
mars. íslandsbanki tilkynnti
vaxtalækkun á sunnudag sem tók
gildi nú á miðvikudag. Þann dag
var það haft eftir Sverri Her-
mannssyni, bankastjóra Lands-
bankans, að bankinn myndi ekki
hreyfa sig. „Við förum ekki að elta
íslandsbanka, það væri eins og
éta óðs manns skít“, var orðrétt
haft eftir bankastjóranum í Al-
þýðublaðinu. í dag tilkynnti svo
Landsbankinn að bankastjómin
hefði ákveðið lækkun vaxta frá og
með næsta vaxtabreytingardegi
sem er 1. mars eða eftir rétta
viku.““