Morgunblaðið - 10.06.1998, Page 24

24 MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
____________LISTIR___________
VOR SKÁLDSKAPARINS í LITHÁEN
SKÁLDIÐ Alisanka og Rasa Ruseckiene þýðandi og kenn-
ari í Háskólagarðinum í Vilnius að lokinni ljóðahátíð.
LJÓÐALESTUR og gleði í listamannahverfinu í Vilnius: Kornelijus
Platelis, skáld og menntamálaráðherra, Eugenijus Alisanka, Jóhann
Hjálmarsson, Rasa Ruseckiene og Knut Odegárd.
Morgunblaðið/Jóhann Hjálmarsson
MINNINGARGRAFREITUR um myrta og
brottflutta Litháa á sovéttímanum.
Seiður
lands og
þjóðar
Þegar vorar í Litháen snýst allt um skáld-
skap og ljóð. Alþjóðleg ljóðahátíð er til
marks um almennan ljóðaáhuga og að það
er hlustað á skáld. Jóhanni Hjálmarssyni
kom á óvart hve ljóðlistin er stór hluti
þjóðlífsins og má nefna að menntamálaráð-
herrann er eitt helsta skáld landsins.
LANDSBERGIS kom líka til að
hlusta á ljóð.
SÍÐDEGIS í Vilnius í lok
maí hittast nokkur er-
lend skáld ásamt lit-
háískum skáldum og
bókmenntafólki og fjölmiðla-
mönnum til að ræða bókmennt-
ir og gagnrýni. Fundurinn er
hluti alþjóðlegu ljóðahátíðar-
innar, Vors skáldskaparins, ár-
legum viðburði. Að þessu sinni
eru erlendu skáldin sjö en fjöl-
mörg litháísk skáld taka þátt. í
tilefni hátíðarinnar er komin út
bók sem heitir eftir henni, yfir
300 síður, og sum erlendu
skáldanna eru kynnt þar. Það
vekur athygli hve bókin er fal-
leg en við sem komum frá út-
löndum erum ólæsir á hana. Af
viðtökum Litháa að dæma er
þetta afar merk bók og margir
hafa á orði að þýðingar Rösu
Ruseckiene á þrettán ljóðum ís-
lenska fulltrúans á hátíðinni séu
afbragð.
Sannleikur hins mannlega
Velska skáldið John Freeman
fær orðið eftir að varaformaður Rit-
höfundasambands Litháa, skáldið
Eugenijus Alisanka, hefur boðið
fólk velkomið og skýrt frá umræðu-
efninu. Allir höfðu það ekki á
hreinu, héldu kannski að þeir ættu
að tala um sjálfa sig. Meðal þeirra
er undirritaður sem vill heldur vera
í hlutverki skáldsins en gagnrýn-
andans. John Freeman er galvaskur
maður og brosmildur, drekkur safa
að læknisráði eins og hann orðar
það við mig. Kannski er það ráðleg-
ast í því bjór- og vínflóði ásamt
vodka sem á eftir að dynja á þátt-
takendum og þeir þola misjafnlega.
John Freeman segir um skáld-
skapinn að hann sé sannleikur hug-
ans: „Sannleikur skáldskaparins er
sannleikur þess að vera mannlegur."
Skáldskapurinn standi að þessu
leyti nær en gagnrýnin. Irinn
Desmond O’Grady segir: „Skáld og
gagnrýnendur sofa ekki saman.
Versta gagnrýni sem til er er rit-
skoðunin." Lauri Otonkoski frá
Finnlandi heldur því fram að gagn-
rýnin sé að hluta til þrýstingur.
Þrýstingurinn kemur frá fjölmiðla-
veldinu að hans dómi. Norðmaður-
HJÁ öldnuni konungi: Skáldin Friedrich G. Paff, Lauri Otonoski, Magnus-William Olsson, Desmond O’Grady,
Jóhann Hjálmarsson, Eugenijus Alisanka og skáld frá Póllandi. Myndina tók velska skáldið John Freeman.
TEKIÐ á móti skáldum í litháískri borg.
inn Knut Odegárd segir: „Ljóðið
breytir gagnrýninni.” Magnus Willi-
am-Olsson frá Svíþjóð lýsir þeirri
skoðun að gagnrýnin snúist um að
velja, kjósa. Þjóðverjinn Friedrich
G. Paff segir að fyrst sé að yrkja
ljóð, síðan gagnrýna. Röðin er eftir-
farandi: Skáld, ljóð, gagnrýni.
Undirritaður andmælti O’Grady
með því að segja að gagnrýnendur
mættu og yrðu að sofa saman. Bilið
væri ekki breitt milli góðs gagnrýn-
anda og góðs skálds. Skáldskapur-
inn væri líka eins konar gagnrýni,
uppreisn, ekki endilega gagnrýni á
samfélagið heldur skáldskapinn
sjálfan. Þannig væri skáldið gagn-
rýnandi, ekki síst þegar það væri í
andstöðu við * meginstrauma, orti
öðruvísi en allir aðrir gerðu. Stund-
um væri þetta fólgið í uppreisn gegn
hefðinni, stundum uppreisn gen nýj-
ung sem væri orðin hefð. Þetta
hljómaði einhvern veginn svona:
Gagnrýnin er m.a. leið til að neyða
mig til að lesa. Við getum sagt að
hlutverk skáldskapar sé að spyrja:
Hvers vegna skáldskapur? og taka
afstöðu til þess skáldskapar sem
hefur verið skrifaður. Það er líka
gagnrýni. Ég byrjaði að yrkja vegna
þess að ljóð eldri skálda höfðuðu
ekki til mín, allra síst nítjánda öldin.
Litháískur blaðamaður og gagn-
rýnandi talaði um togstreitu milli
skálds og gagnrýnanda. Hann sagði
að nýr skáldskapur sótti í arfinn, lit-
háísku skáldin í arf og menningu
Litháen.
Skáld seiðsins
Að því var styrkur að eitt helsta
skáld Litháa, Sigitas Geda, fylgdist
með umræðunni og ávarpaði sam-
komuna. Geda er auk þess ritgerð-
arhöfundur og gagnrýnandi og
hann sagði að ritgerðir og gagrýni
færu saman. Þýðingar hans á verk-
um Rainers Maria Rilkes eru róm-
aðar. Hann hefur þýtt Ijóð eftir
nokkur íslensk skáld (Stein Stein-
arr, Ingimar Erlend Sigurðsson,
Ara Jósefsson, Jóhann Hjálmars-
son, Gyrði Elíasson og Lánas Má
Björnsson) með aðstoð Rösu Ru-
seckiene og Jurgitu Abraityte og
hefur mikinn áhuga á gagnkvæm-
um samskiptum íslendinga og Lit-
háa á bókmenntasviðinu.
Geda er í lægra meðallagi, dökk-
ur yfirlitum og fremur sérkennileg-
ur útlits. Hann lítur ekki oft upp, en
geri hann það sér maður brún augu
bak við gleraugun. Hann er svart-
hærður og svartskeggjaður, skegg-
ið tekið að grána.
Á aðaldagskrá ljóðahátíðarinnar í
Háskólagarðinum talaði hann um
sjálfstæðisbaráttuna, hreyfingu
sem stofnuð var fyrir tíu árum og
átti afmæli þann dag. Hann talaði
um vandamál nútimans í Litháen og
breytingar síðustu ára. Ræðan var
að hluta til ljóðræn. Síðan fór hann
með ljóð eftir sig.
Ljóð Geda eru seiðmögnuð. Hann
sækir mikið til þjóðkvæða og dulúð-
ar. Mér var sagt að skáldið hefði
áhuga á ásatrú, hann væri reyndar
heiðinn.
Kveðið á trépalli
Menntamálaráðherra Litháen,
Kornelijus Platelis, er með helstu
skáldum þar í landi. Hann er alþjóð-
legur í skáldskap sínum, hefur þýtt
T. S. Eliot og Ezra Pound. Áhugi
hans á ljóðahátiðinni var slíkur að
hann sat löngum með skáldunum og
ræddi við þau. Mér heyrðist hann
ýja að því að hann liti fyrst og
fremst á sig sem skáld.
Platelis las við ýmis tækifæri í
Vilnius, m.a. á veitingahúsi í gamla
bænum sem er að hluta á trépöllum
úti í á. Þar var gífurleg stemmning
I
:
i

i
t
i
i
t
i
f
[
i
!
I
■
I
I
t
8
I
í
!
I