Morgunblaðið - 10.06.1998, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Almenningur
og pólitíkin
„Spurningin er hvort pólitíkusarnir
verba ab leggja afþab meginklutverk
sitt ab vera eins konar„reddarar“fyrir
Pétur og Pál á milli kosninga og taka
upp svo langsóttar abferbir ab standa
vib orb sín í tíma og ótíma. “
Hið daglega líf fjöl-
skyldufólks er
sjaldan gert að op-
inberu umtalsefni
nema þá helst fyr-
ir kosningar, eins og þær sem
nú er nýafstaðnar. Reyndar
urðu tilflnninganæmar og fjöl-
skylduvænar ræður borgar-
stjórnarpólitíkusana færri og
styttri fyrir þessar kosningar en
oftast áður, vegna alls þess
spillingar- og fjármálavafsturs-
fárviðris sem geisað hefur í
landinu frá því á páskum. Al-
menningur og ég vorum vonum
framar fullir skilnings á þeirri
ræðufræðilegu
VIÐHORF kreppusem
______ frambjoðend-
Eftir Hávar urnir stóðu
Sigurjónsson frammi fyrir;
það er auðvit-
að snúið að svara í öðru orðinu
fyrir spillingu, brask og skatt-
svik, undirróðurstarfsemi, róg-
burð og slúður og herða síðan
fagmannlega á bindishnútnum
og bæta við eins og ekkert sé:
„Auk þess legg ég til að dag-
vistarplássum verði fjölgað, al-
menningssamgöngur bættar og
líf fólks í borginni almennt gert
auðveldara, fegurra og jákvæð-
ara.“
Þá eru ónefnd eftirsóknar-
verð lífsgildi eins og heiðarleiki
og réttsýni, sanngirni og trú-
mennska sem hamrað hefur
verið á samhliða spillingarum-
ræðunni, og pólitíkusamir
reyndu hver um annan þveran
að kaupa áskrift að í vor hjá
okkur almenningi. Við almenn-
ingur sýndum framúrskarandi
þroska og ógnvænlegt umburð-
arlyndi þegar við mættum engu
að síður á kjörstað og skiptum
atkvæðunum okkar svo gott
sem til helminga þó að stærri
helmingurinn hafí auðvitað lent
öðrum megin. Pólitíkusunum
tókst semsagt að hafa sitt í
gegn og teyma okkur til kosn-
inga eina ferðina enn, þrátt fyr-
ir að snúið hafi verið óþyrmileg-
ar en oft áður upp á trýnið á
pólitíkinni í vor og hún neydd til
að snúa upp kaunum settum
kviðnum. Við almenningur lét-
um gott heita, klóruðum pólitík-
inni svolítið á bak við eyrun,
klöppuðum henni svo góðlátlega
á bakið og hvöttum hana nánast
til þess að leggjast aftur og
snúa upp betri hliðinni að nýju.
Ef ekki sín vegna, þá velsæmis-
ins vegna. Nú reynir greyið að
láta fara vel um sig á nýjan leik
þó rifnað hafi ofan af verstu
hrúðurkörlunum. Sjaldan hefur
okkur almenningi boðist jafn
greinileg sýn framan í hið rétta
andlit pólitíkurinnar og í vor, og
sjaldan hefur verið jafn dagljóst
að pólitíkin snýst fyrst og síðast
um hagsmuni og hagsmuna-
gæslu einstaklinga og sértækra
þjóífélagshópa. Hér er ekki átt
við upphlaupið fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar heldur
hvernig flest hefur ofan því
hvar hinir pólitísku þræðir
liggja. Auðvitað þar sem vitað
var að þeir lægju, meðal fjár-
magnseigendanna og í peninga-
stofnunum þjóðarinnar. Þetta
eru svo sannarlega engin ný
sannindi og ekki laust við að til-
finning vonleysis geri vart við
sig þegar orð er lagt í þennan
margþvælda belg.
Oft er talað um gjá, raun-
verulega eða ímyndaða, milli
stjórnmálamannanna og fólks-
ins í landinu. Raunverulega, í
þeim skilningi að forréttindi og
fríðindi alls konar, sem greini-
lega fylgja pólitískum frama,
fjarlægja pólitíkusana frá þeim
daglega veruleika sem almenn-
ingur er að klást við. Fjarlægð-
in felst í dofnandi tilfinningu
fyrir þeirri fyrirhöfn sem við al-
menningur megum hafa af því
að eiga sæmilega til hnífs og
skeiðar. „Af hverju borðar fólk-
ið þá ekki bara kökur,“ gæti
sem best verið íyrirspurn úr
einhverjum ríkisbankanum til
þjóðarinnar.
Gagnvart okkur almenningi
snýst pólitíkin um hversu vel
pólitíkusunum tekst að sann-
færa okkur um þeir hafi skiln-
ing á kjörum okkar. Ekki er þar
með sagt að til standi að bæta
þau eða breyta þeim, lykilatrið-
ið er að við trúum því að skiln-
ingurinn sé fyrir hendi og að við
njótum samkenndar stjórnmála-
mannsins. Stysta leiðin að at-
kvæði kjósandans íslenska hef-
ur enda oftast legið um fyrir-
greiðslulendurnar í bönkum og
opinberum stofnunum, þó nú
bendi flest til þess að taka verði
upp aðrar aðferðir við að vinna
atkvæðin. Spurningin er hvort
pólitíkusarnir verða að leggja af
það meginhlutverk sitt að vera
eins konar „reddarar" fyrir Pét-
ur og Pál á milli kosninga og
taka upp svo langsóttar aðferðir
að standa við orð sín í tíma og
ótíma. Segja það sem þeir
meina og standa svo við það.
Þetta hljómar eins og hreinasti
bai-naskapur og sýnir einfald-
lega hvað undirritaður hefur
sorglega lítið vit á pólitík. Að
láta sér detta í hug að heilleg
hugtök á borð við heiðarleika og
réttsýni, sanngirni og trú-
mennsku séu nothæf í „orrahríð
stjórnmálanna". Merking orðs-
ins sjálfs „pólitíkus“ bendir í allt
aðra átt og hefur gagngert verið
notað í þessum pistli til þess að
undirstrika þann skilning á orð-
inu. Það er langur vegur frá að
allir pólitíkusar íslenskir í dag
verðskuldi að vera kallaðir
stjói-nmálamenn. Slík nafnbót
er ekki sjálftekin heldur viður-
kenning á verðleikum. Þessi
túlkun mun standa óbreytt í
huga undirritaðs á meðan ásýnd
íslenskrar pólitíkur er slík að
hún nýtist best sem andstæða
til samanburðar við hið per-
sónulega siðferði sem við al-
menningur reynum daglega að
innræta börnum okkar.
FLESTIR sem eit-
hvað þekkja til
ginsengs vita að verð-
mætasti hluti ginseng-
jurtarinnar er rótin
sjálf, en ekki blóm,
blöð, stöngull eða rót-
arendar. En vegna
þess hve rótin er dýr
kemur fyrir að hún er
drýgð með öðrum og
ódýrari jurtahlutum.
Þess vegna kjósa
margir Asíubúar að
borða rætumar sjálf-
ar, því það er auðvelt
að setja hvað sem er í
hylki. Frá fornu fari
hafa grasalæknar í
Kína og Kóreu eingöngu notað rót-
ina sjálfa en alls ekki rótarendana,
sem hafa verið skornir frá og hent.
Vitað er að í rótinni sjálfri eru 7
flokkar virkra efna. Einna merki-
legust eru fituleysanlegu sambönd-
in sem talin eru hafa æxlishemj-
andi áhrif. Sum þessara efna finn-
ast ekki í öðrum plöntuhlutum en
aðalrótinni.
Meðal vatnsleysanlegra virkra
efna í rótinni eru svonefndir gin-
senósíðar, en það er sá efnaflokkur
sem fyrst var uppgötvaður: I
ósvikinni rauðri kóreskri ginseng-
rót eru 30 tegundir ginsenósíða.
Frá upphafi hefur verið vitað að í
rótarendunum er ríflega tvöfalt
heildarmagn ginsenósíða saman-
borið við rótina en færri tegundir
og samsetning þeima er önnur og
verri en í rótinni sjálfri, þess vegna
eru rótarendar margfalt ódýrara
efni en sjálf rótin. Um aldir var
þekkingin um gildi rótarinnar al-
þýðuvísindi en árið 1988 lögðu þrír
meðal fæmstu vísindamanna
Kóreu á þessu sviði, undir forystu
Dr. Hoon Park, fram rannsókn,
sem staðfesti það sem löngum var
vitað, að gæði rótarinnar má meta
eftir aldri og lögun,
þannig að því eldri
sem rótin er því betri
er hún að minnsta
kosti að 6 ára aldri.
Hægt var að sýna
fram á að því þykkari
sem rótin var því verð-
mætari var hún vegna
hagstæðari dreifingar
virkra efna. Þeir bentu
á að tegund og sam-
setning virkra efna
skipti meira máli en
magn. Þannig komust
þeir að því að hlutfall
virkra efna væri best í
miðju rótarinnar en
versnaði eftir því sem
fjær drægi frá bolnum. Þetta er
ástæða þess að kóreska rauða gins-
engið, sem Kóreubúar telja vera
besta ginseng sem völ er á, er
framleitt úr sérvöldum 6 ára rótum
besta gæðaflokks og að sjálfsögðu
er bannað að blanda það með rót-
arendum. Þetta fornfræga rauða
ginseng, sem framleitt er af s-
kóreska ríkinu, hefur fengist hér á
landi í um tíu ár og hefur frá upp-
hafi verið markaðssett undir nafn-
inu Rautt eðal ginseng.
Vörufölsun og slæmir
viðskiptahættir
Nýlega hóf Lyfja markaðssetn-
ingu með miklu brambolti á rótar-
endum, sem að öllum líkindum eru
keyptir á uppboðsmarkaði í Hong
Kong fyrir sjötta hluta hráefnis-
verðs ósvikins kóresks rauðs
ginsengs. Það er því varla nein til-
viljun að þeir Lyfjumenn reyni að
gefa villandi upplýsingar um vör-
una með því að markaðssetja hana
undir nafninu „Rautt eðal ginseng"
og nýta sér þannig með ódrengi-
legum hætti það góða orðspor sem
fer af annarri og ósvikinni vöru. I
kaupbæti er varan auglýst sem
þrisvar sinnum sterkari. Þessari
auglýsingaherferð virðist vera
hrandið af stað í þeirri von að hægt
sé að narra almenning, sem veit
mismikið um ginseng til að ímynda
sér að inntaka á einu hylki af rótar-
endum svari til inntöku þriggja
hylkja úr óblandaðri rót. Þessi full-
yrðing er auðvitað skrum, því með
þessu er verið að segja að engu
máli skipti hvaða virk efni sé verið
að taka inn og í hvaða hlutföllum,
aðalatriðið sé að taka inn einhverja
summu af virkum efnum sama
hver þau eru og hvað þau gera.
Sumir gingsenósíðar eru róandi,
aðrir eru örvandi, sumir hafa sam-
verkandi áhrif en aðrir upphefja
hverjir aðra. í síðastnefnda tilvik-
inu yrði efnið virkara (sterkara) ef
Það er langt síðan
menn vissu, segir Sig-
urður Þdrðarson, að
það er ríflega tvisvar
sinnum meira magn
ginsenosíða í rótarend-
um en í sjálfri
ginsengrótinni.
mótverkandi efnið yrði tekið úr
blöndunni þó magn virkra efna sé
minna.
Sjónarspil
Laugardaginn 30. maí birtist
innrömmuð frétt í Morgunblaðinu
þess efnis að vegna þess að Sigurð-
ur Þórðarson hjá Eðalvörum hafi
dregið í efa að varan væri þrisvar
sinnum sterkari hefði verið ákveðið
að senda sýni af báðum vörum til
greiningar hjá Háskóla íslands.
Þar yrði skorið úr um það með svo-
kallaðri HPLC greiningu hvort
magn virkra efna svokallaðra gin-
senosíða (eins og það séu einu
virku efnin, aths. S.Þ.) sé þrisvar
sinnum meira í rótarendunum en í
Rauða eðal ginsenginu. Auðvitað
hefði ég aldrei mótmælt þessari
fullyrðingu, þó ég vissi að hún væri
röng, því með því væri ég kominn
niður á sama plan og Lyfja. Hið
rétta var að ég sagði við blaða-
manninn að þarna væri verið að
Blekkingar-
leikur Lyiju
Rótarendar seldir sem rautt ginseng
Sigurður
Þórðarson
Halla og Eyvindur
ÉG VAR mjög glöð
við að frétta að það
ætti að reisa þeim
Höllu og Fjalla-Ey-
vindi minnisvarða á
Hveravöllum en gleðin
hvarf úr hjarta mínu
þegar ég sá á mynd þá
tillögu af svokölluðu
minnismerki sem reisa
á. Þar er aðaláherslan
lögð á, að mér sýnist,
fangelsisrimla og inn-
an þeirra tvö stein-
hjörtu, annað mun
verða sótt til Súðavík-
ur í fæðingarsveit
Höllu, hitt að Hlíð í
Hrunamannahreppi á
fæðingarstað Eyvindar; verkið á að
heita „Fangar frelsisins".
Mín upplifun er sú að Halla og
Eyvindur hafi verið mun frjálsari
en margur sá íslendingur sem uppi
var á þessum tíma. Sök þeirra um
þjófnað var aldrei sönnuð, því
finnst mér að með því minnismerki
sem nú á að rísa sé endanlega búið
að koma hjörtum þeirra bak við lás
og slá án þess að nokkur réttarhöld
hafi farið fram.
Nafninu „Fangar frelsisins“ hef
ég velt fyrir mér. Ég hef alltaf
haldið að annaðhvort væru menn
fangar eða frjálsir, menn geta að
vísu verið fangar ákveðinna að-
stæðna en síst af öllu frelsisins. Ég
kom fram með þá tillögu bæði í við-
ræðum mínum við Hjálmar Jóns-
son alþingismann, svo
og í skrifum í Velvak-
anda að ef ekki væri
hægt að breyta minn-
ismerkinu þá væri
a.m.k. hægt að brjóta
niður rimlana að ein-
hverjum hluta. Ekki
hafði ég hugsað mér
að skipta mér meira af
þessu, en eftir að ég
var búin að lesa grein,
skrifaða af Guðna
Agústssyni alþingis-
manni og formanni
Fjalla- Eyvindarfé-
lagsins, í Morgunblað-
inu miðvikudaginn 3.
júní, kom upp löngun
til að tjá mig meira um þetta mál.
Guðni segir þar frá tildrögum þess
að menn réðust í þetta verkefni og
Eg velti fyrir mér, seg-
ir Gyða Ölvisddttir,
hvers vegna ekki var
efnt til samkeppni um
minnismerkið.
mun hann sjálfur persónulega hafa
lofað öldruðum bónda að reisa
minnisvarðann þegar hann væri
orðinn alþingismaður en hann hef-
ur nú setið á Alþingi í nokkur ár.
Guðni talar jafnframt um ávísana-
reikning þar sem fólki er bent á að
þeir sem leggi inn á sjóðinn, stórt
eða smátt, séu skráðir félagsmenn
eða styrktaraðilar verksins. Hann
segir jafnframt frá hvernig fenginn
var einn ákveðinn listamaður til að
vinna verkið og hafði sá frjálsar
hendur þar um. Ekki kemur mér
annað í hug en að viðkomandi sé
bæði þekktur og snjall, eins og
Guðni segir, en ég velti fyrir mér af
hverju var ekki efnt til samkeppni
um gerð minnismerkisins? Ég er
viss um að þar hefðu komið fram
margar skemmtilegar hugmyndir,
því við eigum marga hugmynda-
ríka og góða listamenn eða samið
við þennan ákveðna listamann um
að skila nokkrum tillögum til að
velja úr.
Listamenn verða vissulega að
hafa frelsi til að túlka og segja
sögu, eins og Guðni segir, en al-
menningur hefur líka frelsi og rétt
til að tjá sig og lýsa skoðun sinni á
listaverkum og sögu. Þeir eiga ekki
bara að borga.
Grein Þóris Sigurðssonar, fyrr-
verandi námsstjóra, sem skrifuð
var í Morgunblaðið miðvikudaginn
1. apríl um þetta efni, er mjög góð.
Ég vil líka taka undir orð Illuga
Jökulssonar í útvarpsþætti nýverið
er hann talaði um þennan minnis-
varða sem umhverfisslys í
óbreyttri mynd. Megi Halla og
Fjalla-Eyvindur hvíla í friði.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Gyða
Ölvisdóttir