Morgunblaðið - 12.06.1998, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Vor skáldskaparins í Litháen
AÐ LIFA
ER STORMUR
MYLLAN á Barði eftir Kazys
Boruta (1905-1965) er kunnasta
skáldverk Litháens og eina verkið
þaðan sem til er í íslenskri þýðingu í
heild. Bókina sem heitir réttilega því
langa nafni Myllan á Barði eða und-
arlegir atburðir sem urðu hér um
árið í Otravatnshéraði þýddi
Jörundur Hilmarsson, einn hinna
fáu Islendinga sem lært hafa lit-
háísku. Hann féll því miður frá fyrir
aldur fram svo að ekki varð af fleiri
þýðingum. Jörundur var fyrst og
fremst málvísindamaður.
Kazys Boruta lifði að sögn
þýðandans stormasömu lífi, var upp-
reisnarmaður: „Boruta var lifandi
og uppstökkur að eðlisfari, fullur af
óró, eirðarleysi og óánægju með það
sem almennt var álitið rétt og vana-
legt.“ Eftir honum er haft: „Að lifa,
það finnst mér vera eins og stormur,
að æða og brjóta sér braut til þess
sem maður þarfnast."
Sagan lýsir átökum milli hins illa
púka Mýramóra og malarans Barð-
Helga, á rætur í alþýðumenningu,
heiðnum áhrifum eða náttúrutrú,
ljóðrænu og kímni. Ljóðið hefur
löngum verið áhrifamikið í bók-
menntum Litháa og er það enn.
Skáldin eru leiðandi í list og frels-
isbaráttu, enda var að þeim veist á
Sovéttímabilinu. Eitt helsta ljóð-
skáld Litháa nú, Vytautas Bloze, var
dæmdur til Síberíuvistar og bækur
hans bannaðar. Nafn hans var strik-
að út úr bókum og blöðum, hann átti
ekki að vera til. Eftir að Litháen
fékk sjálfstæði 1991 var hann fyrsta
skáldið sem hlaut Þjóðarverðlaunin.
Mér var sagt hann væri besta
skáld Litháa nú, jafnvel fremri Sig-
itas Geda.Myllan á Barði er þjóðar-
gersemi og Litháar fagna því að út-
lendingar þekki hana. Það var þeim
sérstakt gleðiefni að frétta um
þýðingu hennar á íslensku og það að
íslenskir rithöfundar og lesendur
sæktu í hana kraft.
Því miður er lítið til af þýðingum
úr litháísku. Auk Myllunnar hef ég
rekist á eitt kvæði eftir Sirijos Gira,
Vilna, sem Magnús Asgeirsson
þýddi. Einnig hefur Lárus Már
Bjömsson birt nokkrar þýðingar á
ljóðum litháískra skálda og skrifað
um litháískar bókmenntir.
Litháar hafa mildnn áhuga á að að
út komi sýnisbók litháískrar ljóðlist-
ar á íslandi og standa vonir til þess
að úr muni rætast.
Útlagaskáld og áhugi
á íslensku
Mikill fjöldi litháískra rithöfunda
býr erlendis og skrifa á öðrum tung-
umálum en líka móðurmálinu. 50.000
Litháar flýðu á stríðsárunum. Sumir
rithöfundanna koma til gamla Iands-
HÚSAKYNNI Rithöfundasam-
bandsins í Litháen, en þar er
veitingastaðurinn Samsærið.
ins og meðal skálda sem ég hitti á
ljóðahátíðinni í sl. mánuði er fólk
sem er mjög umhugað um landið og
menningu þess og áberandi er hve
mikla áherslu það leggur á að Lit-
háen sé ekki með neinum hætti ein-
angrað land heldur taki þátt í hvers
kyns alþjóðasamstarfi, ekki síst á
sviði skáldskaparins.
Dæmi um þessa „alþjóðavæðingu“
er leikstjóri eins og Rimas Tuminas
sem sett hefur upp m. a. verk
Tsékovs hér á landi. Nú er hann
með hugann við Mozart og sem
aðdáandi Halldórs Laxness vill hann
setja eitthvað upp eftir hann í Lit-
háen. Eg hitti hann fyrir tilviljun á
kaffihúsi. Hann kvaðst hafa áhuga á
íslandsklukku Laxness, mér skildist
sögunni, held að hann viti ekki af
leikgerðinni. Rimas er líka meðal
fjölmargra aðdáenda Engla alheims-
ins eftir Einar Má Guðmundsson
sem komið hafa út í Litháen í
þýðingu Rösu Ruseckiene og var
bókin rifin út.
Jóhann Hjálmarsson
DÓMKÓRINN í Reykjavík.
Dómkórinn heldur
tónleika á Hofsósi
DÓMKÓRINN í Reykjavík syng-
ur í félagsheimilinu á Hofsósi,
laugardagskvöldið 13. júní. Er
þetta í fyrsta sinn sem Dómkór-
inn heidur tónleika á Hofsósi. I
kórnum eru hátt í fimmtíu
söngvarar. Sljórnandi er Mart-
einn H. Friðriksson.
Á efnisskrá eru útsetningar á
þjóðlögum, lög við kvæði eftir
Halldór Kiljan Laxness, ástar-
Iög frá 16. öld og kórlög eftir
Brahms. Tónleikarnir í félags-
heimilinu hefjast kl. 21 og er
aðgangur ókeypis.
Sunnudaginn 14. júní syngur
Dómkórinn einnig við messu í
Hóladómkirkju. Prestur verður
hr. Bolli Gústavsson vígslu-
biskup.
„Milli tveggja lindaa
GUÐMUNDUR W.
Vilhjálmsson opnar
sýningu á um þrjátíu
vatnslitamyndum í
Gallerí Stöðlakoti á
morgun, laugardag,
kl. 14. Þetta er fjórða
einkasýning Guð-
mundar og eru verkin
að mestu leyti unnin á
síðustu sjö mánuðum.
Guðmundur er fædd-
ur 1928.
Guðmundur kveðst
liafa haft áliuga á
myndlist og málverk-
um frá því hann var
unglingur. Á þeim
tíma var lítið um sýn-
ingar hér á landi en
bækur um „hina
miklu meistara"
veittu honum ómæld-
ar gleðistundir. Um
tíma lagði Guðmund-
ur stund á ljósmynd-
un en hóf að mála
með markvissum hætti í Mynd-
listarklúbbi Flugleiða. Fyrstu
einkasýningu sína hélt hann árið
1982.
_ „Eg sit á milli tveggja linda.
Úr annarri sprettur fram tónlist-
in, drottning listanna, og hennar
GUÐMUNDUR W. Vilhjálmsson:
Bjartur á tarfinum.
nýt ég án þess að hafast að. I
hinni glitrar myndlist mannsins,
og til hennar sækir þessi sýning
styrk sinn, en eflaust á tónlistin
fáeina drætti."
Sýningu Guðmundar lýkur 28.
júni næstkomandi.
Af hermdar-
verkamönnum
KVIKMYIVÐIR
Rcgnboginn
A FURTHER GESTURE
★★
Leikstjóri: Robert Dorhelm. Hand-
ritshöfundur: Ronan Bennet eflr hug-
mynd Stephens Rea. Aðalhlutverk:
Stephen Rca, Rosana Pastor og Al-
fred Molina. Channel 4 Film 1997.
ÍRINN Sean Dowd flýr til New
York þegar hann strýkur úr fangelsi
þar sem hann sat inni eftir að hafa
unnið hermdarverk fyrir IRA. Hann
eignast kunningja frá Guatemala í
vinnunni og kemst að því að þau
ætla sér að drepa fóðurlandssvikara
frá heimalandinu. Þar sem hann er
öllum hnútum kunnugur á því sviði
leggur hann vinum sínum lið.
Eg skil ekki alveg hvað er verið
að reyna að segja með þessari
mynd. Það kemur út eins og IRA
menn séu voðalega klárir en fólk frá
S-Ameríku ekki. Um það verður
hver að dæma fyrir sig. Annars er
verið að fjalla um hluti sem eru
manni ókunnugir og ættu að geta
verið áhugaverðir fyrir framandi
sakir. Hugmyndin er ágæt en tökin
eru alls ekki nógu frumleg; brotist
út úr fangelsi, ástarævintýri, elting-
ur við lögregluna, morðið og flótti.
Þennan efnivið er hægt að setja inn í
hvaða umhverfi sem er og hann
verður áhorfendunum of kunnugleg-
ur og er það málið hér.
Stephen Rea í hlutverki Sean
Dowd á að vera töffari en hann pass-
ar alls ekki í þannig hlutverk. Hann
skiptir ekki um svip alla myndina og
hefur alls ekki þá útgeislun sem þarf
til að meðhöndla af sannfæringu ást-
konurnar og háðska húmorinn sem
hann slær um sig með. Þannig verð-
ur rómantíska hliðin á myndinni
svolítið hallærisleg. Handritið er
lítillega gallað; lausir endar og rök-
leysa, en það hefur líka marga
skemmtilega punkta eins og ýmis-
legt sem gerist á hótelinu. Hápunkt-
ur myndarinnar á að vera spennan í
kringum morðið, en það virkar ekki
nógu vel. Við kynnumst Dowd og
félaga hans í mjög sterku og vel
gerðu upphafsatriði sem flóttafanga,
en svo er stokkið yfir í allt aðra
sálma. Vinir hans frá Guatemala
ætla að drepa fóðurlandssvikara, en
við höfum ekki fengið að sjá hryll-
inginn sem hann hefur leitt af sér,
gamla konan á dansklúbbnum sem
grætur syni sína og eiginmann er
ekki sérlega átakanleg og við finn-
um ekki það mikið til með vinum
hans að við viljum mann dauðan sem
við höfum ekki einu sinni séð.
Leikstjómin er ágæt og leikara-
hópurinn skemmtilegur nema það
að Rea, sem annars er ágætur leik-
ari, passar alls ekki í hlutverkið.
Þarna glittir í þekkta leikara úr
óháða geiranum eins og Pruitt
Taylor Vince og Spánverjann Jorge
Sanz. Stíllinn er raunsær og fínn, en
því miður smella hlutirnir ekki nógu
vel saman.
Hildur Loftsdóttir
Islensk
ljóðá
samísku
LJÓÐADAGSKRÁ verður í
Norræna húsinu laugardag-
inn 13. júní kl. 16.00. Tilefnið
er að samíska ljóðskáldið
Rauni-Magga Lukkari hefur
að undanfömu þýtt mörg
ljóða Einars Braga yfir á
samísku. Ljóðasafnið heitir á
samísku «Vaikke jiehkki
jávkkodivööii», og kemur út
hjá bókaútgáfunni Dawi
Girji, sem gefur út samískar
bólanenntir. Ljóðin hafa birst
í sjö ljóðabókum Einars
Braga og em þau þýdd á
samísku ýmist úr finnsku,
sænsku eða norsku. Rauni-
Magga Lukkari les úr þýðing-
um sínum og Einar Bragi les
ljóð sín á íslensku.
Rauni-Magga Lukkari er
fædd 1943 af samísku foreldri
(faðirinn finnskur, móðirin
norsk). Hún hefur verið bú-
sett í Tromsp í tæp 20 ár og er
nú norskur ríkisborgari.
Rauni-Magga Lukkari er eitt
fremsta ljóðskáld Sama og
hefur sent frá sér margar
ljóðabækur. Losses beaiveg-
irji (á norsku Mprk dagbok)
kom út 1986 og var tilnefnd af
hálfu Sama til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs
1987.
Aðgangur er ókeypis.
Myndlistarsýn-
ing í Skemmti-
húsinu
MYNDLISTARSÝNING
verður opnuð í dag, föstudag,
kl: 17.00 á neðri hæð
Skemmtihússins, Laufásvegi
22, en þar standa jafnframt
yfir sýningar á einleiknum
Ferðir Guðríðar. Yfirskrift
sýningarinnar er glósumynd-
list/myndlist er allstaðar:
Unnið er með gamlar glósu-
teikningar og þær gerðar að
„listaverkum".
Um er að ræða samsýningu
nokkurra ungmenna og eru
flestar aðferðir notaðar til
vinnslu verkanna.
Sumarsýning
Minjasafns
Austurlands
SÝNINGIN „Geirsstaðir í
Hróarstungu - stórbýli á
landnáms- og söguöld" verður
opnuð laugardaginn 13.6. kl.
14 í kjallara Safnahússins,
Egilsstöðum.
Sýningin fjallar um fom-
leifarannsókn sem Steinunn
Kristjánsdóttir, fomleifa-
fræðingur vann undir merkj-
um Minjasafns Austurlands
sumarið 1997. Rannsóknin var
styrkt af Rannsóknarráði ís-
lands. Við opnunina sýnir
Steinunn litskyggnur og
greinir frá framvindu upp-
graftarins. Flutt verður stutt
ávarp og boðið uppá tónlist.
Sýningu lýkur
Forsetastofa
NÚ ER síðasta sýningarhelgi
á portrettmyndum Ara Alex-
anders Ergils Magnússonar í
Forsetastofu Herrafataversl-
unar Kormáks & Skjaldar
Verldn sem Ari Alexander
sýnir em portrettmyndir af
ýmsum mektarmönnum sem
sitja í forsæti og forsvari í
samfélagi okkar.