Morgunblaðið - 29.12.1998, Qupperneq 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Búið að aldamótavæða stóran hluta
kerfa Reiknistofu bankanna
Yfirfara þarf
kerfí sem vinna
fram í tímann
Morgunblaðið/Kristinn
TIU daga hungurvöku þeirra Guðrúnar Evu Mínervudóttur og Elínar Öglu Briem til að vekja
athygli á málefnum hálendisins lauk annan í jólum,
Tíu daga föstu til varnar hálendinu lokið
,, Vanmáttarkenndin
rak okkur áframu
„ÞAÐ var rosalega gott að
borða þegar við komum aftur
heim annan í jólum,“ sagði Elín
Agla Briem eftir að hafa fastað
í tíu daga ásamt Guðrúnu Evu
Mínervudóttur til þess að vekja
athygli á málefnum miðhálend-
isins. Samhliða föstunni stóðu
stöllurnar fyrir málþingi undir
yfírskriftinni „Hvers virði er
hálendið?" þar sem fjöldi sér-
fræðinga fjallaði um málið út
frá ýmsum forsendum.
Aðdragandann að hungur-
vökunni má rekja til þarfar-
innar að láta rödd sína heyr-
ast, segja þær Agla og Guðrún
Eva. „Það hefur verið mikið
fjallað um málefni hálendisins
í fjölmiðlum undanfarið og við
höfum myndað okkur ákveðna
skoðun á þessu máli, eftir að
hafa kynnt okkur sem flestar
hliðar. En þegar við upplifðum
að við værum algerlega magn-
vana og hefðum engin áhrif á
hvað yrði gert fórum við að
velta ýmsum lausnum fyrir
okkur. Því það er sama hvað
okkur fínnst, tveimur stelpum
úti í bæ, stjórnmálamenn
munu taka ákvörðun um hvað
verður gert við hálendið. Það
var þessi sterka vanmáttartil-
fínning sem kveikti hugmynd-
ina að því að gera eitthvað rót-
tækt til að láta sína rödd heyr-
ast,“ sögðu Elín Agla og Guð-
rún.
Að sögn stúlknanna vakti
hungurvakan tilætlaða athygli,
en markmiðið með henni var að
vekja hinn almenna Islending
til umhugsunar um málefni há-
lendisins og áætlanir um virkj-
anir.
„Þetta vakti alla þá athygli
sem við vildum og í raun meiri
en við þorðum að vona. Þetta
gekk einnig betur en við bjugg-
umst við, en við héldum að við
inyndum heyra meira af nei-
kvæðum röddum. Við urðum
hins vegar eingöngu varar við
jákvæð viðbrögð, þar sem fólk
hvatti okkur og studdi,“ sagði
Elín Agla.
Að sögn Elínar var fastan
sjálf ekki erfið, en hins vegar
fylgdu því nokkur átök að
ákveða að fasta þennan tíma.
„Það var erfiðast að ákveða að
fara þessa leið, en fastan hefði
örugglega verið erfíðari ef við
hefðum verið í heimahúsi, þá
hefði matarlyktin óneitanlega
freistað," sagði Elín Agla, en
þær dvöldu í húsnæði Háskóla
Islands á meðan á föstunni stóð,
þar sem ekkert var um elda-
mennsku.
Elín Agla segist vona að
framtak þeirra verði hvatning
til ungs fólks um að láta til sín
taka. „Maður þarf ekki að sitja
í stjórnmálaflokki til þess að
láta rödd sína heyrast því það
eru til aðrar leiðir. Ég vona að
fólk fari að láta skoðanir sínar
á pólitískum málum í ljós en
það virðist eins og það þyki
hallærislegt í dag. Það er mik-
ið af stórum pólitískum málum
í gangi núna og þau koma okk-
ur öllum við. í lýðræðislegu
samfélagi á maður að geta lát-
ið í sér heyra og vonandi tekur
ungt fólk okkar framtak til at-
hugunar," sagði Elín Agla að
lokum.
REIKNISTOFA bankanna hefur nú
breytt og yfírfarið um 70% af þeim
hugbúnaðarkerfum sem stofnunin
hefur umsjón með í því skyni að
koma í veg fyrir aldamótavandann
og höfðu þau kerfi forgang sem
vinna með dagsetningar fram í tím-
ann. Guðmundur Guðmundsson,
gagnastjóri Reiknistofu bankanna,
segir að ef ekki hefði verið búið að
breyta síðarnefndu kerfunum fyrir
þessi áramót hefði verið hætta á al-
varlegum bilunum í viðkomandi
kerfum.
„Við erum búnir að aldamótavæða
hluta af okkar kerfum. Þetta er mjög
viðamikið starf sem snýr bæði að
vélbúnaði og kerfishugbúnaði, en
einnig hugbúnaðarkerfum sem sýsla
með víxla, skuldabréf og aðra hefð-
bundna þætti bankastarfsemi. Við
erum þó fráleitt búnir og áætlum að
vinnan sem bíður okkar nemi níu
mannárum," segir Guðmundur.
Hætta á erfíðleikum
án aðgerða
Mörg hugbúnaðarkerfi, sérstak-
lega eldri kerfi, geyma í gagnaskrám
dagsetningar sem eru upp á sex
stafi. Þetta þýðir að öldin er ekki
geymd sem hluti af dagsetningu.
Þegar kemur að árinu 2000 skrá
þessi kerfi það sem tvöfalt núll og
áætla að um árið 1900 sé að ræða.
Þetta veldur því að útreikningar og
viðmiðanir kerfanna verða röng, og í
mörgum tilvikum stöðvast kerfin,
verði ekki gripið til nauðsynlegra
ráðstafana. Sama máli gegnir um
stýrikerfi.
„Sum kerfi vinna ár fram í tímann
þannig að þau eru komin að árinu
2000 í sinni vinnslu og strax núna
byrjar að reyna á þau. Önnur kerfi
vinna sex mánuði fram í tímann og
þurfa því að vera tilbúin ekki seinna
en um mitt næsta ár.
Við þurftum að þessu sinni að
skipta út kerfum sem allir bankarn-
ir nota, t.d. víxlakerfi og skulda-
bréfakerfi, og höfum lokið við alda-
mótavæðingu þeirra. Ef við hefðum
ekki gi'ipið til þessara ráðstafana,
væri viðbúið að ákveðin hugbúnað-
arkerfi sem vinna fram í tímann
hefðu lent í erfiðleikum. Vandinn
hefur verið kortlagður hjá okkur og
þessi kerfi sem vinna fram í tímann
höfðu forgang hjá okkur,“ segir
Guðmundur.
Hann kveðst gera ráð fyrir að tals-
vert mörg kerfi vinni fram í tímann
með þessum hætti og nefnir t.d.
kerfi krítarkortafyrirtækja enda sé
gildistími krítarkorta og debetkorta
yfirleitt tvö ár fram í tímann, vixla-
kerfi sem miðuð eru við ár fram í
tímann, kerfi sem fást við heimildir á
ávísanareikningum og trygginga-
kerfi sem glíma við tryggingar sem
endurnýjast ár eða tvö fram í tím-
ann.
Möguleiki á hliðarverkunum
Hann nefnir einnig að þegai'
geyma átti gagnaskrár til langframa
hafi verið gefin skipun um að geyma
þær til ársins 1999, enda ekki hægt
að komast lengra. Hugsanlegt sé að
þeir sem ekki hafi yfirfarið gildis-
tíma gagnaskráa sinna, þurfi á nýju
ári að horfast í augu við að tölvurnar
byrji að yfirskrifa þær. Mestu lík-
urnar séu þó á að þetta byrji undh'
lok næsta árs. Guðmundur segir að
áætlað sé að búið verði að aldamóta-
væða allan tölvutengdan búnað
Reiknistofa bankanna fyrir 1. júní
1999.
Haukur Ingibergsson, formaður
nefndar um 2000 vandann, segir
nefndina ekki telja að mikill vandi
skapist um þessi áramót, en í ein-
hverjum tilvikum geti einstaka for-
rit haft innbyggðar dagsetningar
sem hafi hliðarverkanir í för með
sér.
„Menn hafa almennt ekki miklar
áhyggjur af áramótunum nú en það
getur þó verið að á sumum sviðum sé
vandinn fyrir hendi,“ segir Haukur.
Ingunn S. Þorsteinsdóttir, sem á
sæti í nefndinni um 2000 vandann,
segir að fregnir hafi borist erlendis
frá um að tölvukerfi hafi orðið fyrir
erfiðleikum vegna þess að þau hafi
fengist við að reikna út fram í tím-
ann. Meðal annars hafi verið um að
ræða bókunarkerfi flugfélaga.
„Ég held að búið sé að leysa úr
flestum vandamálum sem blasað
hafa við hérlendis um áramót, að
minnsta kosti er óskandi að svo sé,“
segir hún.
Ingunn segir að erfitt sé að benda
á tiltekin fyrirtæki eða stofnanir sem
hafi átt þennan vanda yfir höfði sér,
auk þess sem fyrirtæki og stofnanir
séu viðkvæm fyrir upplýsingagjöf í
þessu sambandi af samkeppnisá-
stæðum.
Utanríkisráðuneytið gerði ekki athugasemdir við að sending Friðar 2000 færi úr landi
Skilyrði að farmurinn
væri tollafgreiddur
AF HÁLFU utanríkisráðuneytis-
ins voru ekki gerðar athugasemd-
ir við að sending samtakanna
Friður 2000 færi úr landi á að-
fangadag, enda væri sendingin
tollskoðuð og afgreidd. Hins veg-
ar kom aldrei til greina að toll-
gæslan heimilaði fíutning á farmi
sem ekki hafði verið afgreiddur á
löglegan hátt, að því er fram kem-
ur í yfirlýsingu sem embætti
sýslumanns á Keflavíkurflugvelli
sendi frá sér í gær.
„Tollgæsla á Keflavíkurflugvelli
eins og annars staðar á landinu er
undir ströngum fyrirmælum um að
sýna ítrustu varkámi og aðgæslu í
störfum sínum við tollafgreiðslu
inn og út úr landinu, og geta vænt-
anlega flestir tekið undir að þess sé
full þörf,“ segir í yflrlýsingu emb-
ættisins.
Kom ekki á umsömdum tíma
„Fyrir kemur að farþegar, far-
angur og flutningur tefst vegna
nauðsynlegs eftirlits. Um borð í vél
FI-452 fór sending frá Friði 2000
sem hvorki hafði verið tollskoðuð
né tollafgreidd. Aldrei kemur til
álita að tollgæsla heimili flutning á
farmi, sem ekki hefur verið af-
greiddur á löglegan hátt. Sýslu-
maður óskaði eftir að vélin biði til
að tollskoðun gæti farið fram.
Það var ákvörðun flutningsaðil-
ans að taka sendinguna úr vélinni,
þar sem seinkun var orðin á flugi
FI-452. Plögg sem lögð voru fram
af Friði 2000 voru ekki þess eðlis
að af þeim mætti ráða að heimild
væri til þessa flutnings. Haft var
samband við utanríkisráðuneytið
kl. 09.30 og voru af þess hálfu ekki
gerðar athugasemdir við að þessi
sending færi úr landi, enda væri
sendingin tollskoðuð og afgreidd.
Alls liðu því um tvær klukkustund-
ir frá því að Ástþór Magnússon
fyrst birtist um morguninn, þangað
til sendingin var fullafgreidd. Þætti
það víða sæmilegur vinnuhraði við
tollafgreiðslu. Líklegt er að hjá
þessum töfum hefði mátt komast,
ef farið hefði verið eftir tilmælum
tollgæslu og forsvarsmenn Friðar
2000 komið á umsömdum tíma.“
Jafnframt yfírlýsingunni sendi
embætti sýslumanns á Keflavíkur-
flugvelli frá sér skýrslu tollfulltrúa,
deildarstjóra tollgæslu og aðal-
deildarstjóra um samskipti þeirra
við Ástþór Magnússon umræddan
dag.
I greinargerð sýslumanns segir
m.a.: ,Ástþór Magnússon, sem
kom fram fyrir hönd útflytjanda,
mætti mjög seint á tollskrifstofu
með útflutningsgögn, og var þá í
raun búið að loka fluginu. Var á
þeim tíma ekki til þess vitað, að
nokkur undanþága væri fyrir hendi
frá íslenskum stjórnvöldum vegna
viðskiptabanns við Irak, samanber
ákvæði 2. töluliðs auglýsingar
númer 470 frá 8. júlí 1998.
Vísvitandi rangar upplýsingar
Þegar Ástþór lagði fram út-
flutningsskýrslu vegna sendingar-
innar, var skráður móttakandi á
útflutningsskýrslu Rauði krossinn
í Bagdad. Jafnframt lagði hann
fram ljósrit af tveimur símbréfum
frá „The Permanent Mission of
the republic of Cyprus to the
United Nations" þar sem fram
komu „umbeðnar viðbótarupplýs-
ingar varðandi jólaflug Friðar
2000 til írak“. Hélt hann því fram,
að þetta væri staðfesting þess, að
hann hefði fengið leyfi til flutn-
ingsins. Ekki var hægt að ráða af
gögnum þessum að þetta varðaði á
nokkurn hátt hina umræddu send-
ingu, og þótt svo hefði verið, getur
tollgæslan ekki tekið við fyrirmæl-
um frá erlendum stofnunum án
þess að íslensk stjórnvöld komi
þar nærri.
Þegar Ástþóri var gerð grein
fyi-ir því, að ekki væri unnt að toll-
afgreiða sendinguna nema að höfðu
samráði við yfirstjórn embættisins,
strikaði hann yfir nafn áður skráðs
móttakanda, og ritaði þess í stað
nafn Aircraft Elcar í Aþenu. Þá
þegar þótti ljóst að útflytjandinn
var vísvitandi að gefa rangar upp-
lýsingar, en samkvæmt 2. máls-
grein 16. greinar tollalaga nr.
55/1987 , samanber 2. málslið 1.
málsgreinar 121. gr. sömu laga, ber
sá sem kemur fram fyrir hönd út-
flytjanda gagnvart tollstjóra,
ábyrgð á því, að upplýsingar sem
gefnar eru í útflutningsskýrslu, séu
réttar.“