Morgunblaðið - 29.12.1998, Qupperneq 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1998
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
Stiklað á stóru í heimi hestamennskunnar
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
HÓPREIÐ hestamanna á landsmótinu á Melgerðismelum var aldrei þessu vant einn af hápunktum mótsins, þar sem riddarar
fóru á glæstum gæðingum í fallegri kvöldbirtunni undir fánaborg.
Súrsætt ár
senn að lok-
um komið
A enda er runnið viðburðaríkt ár í hesta-
/ /
mennskunni á Islandi. Ar sem helst verður
í minnum haft fyrir glæsilegt landsmót,
hitasóttarfaraldur í hrossum og afdrifarík
átök á vettvangi hrossaræktar. Valdimar
Kristinsson rifjar hér upp það helsta af
vettvangi hestamennskunnar á árinu sem
senn er á enda runnið.
HESTAMENN tóku hross
sín á hús á framanverðum
síðasta vetri í þeirri góðu
trú að framundan væru
spennandi tímar þar sem undirbún-
ingur fyrir landsmót setti mark sitt á
hestamennskuna öðru fremur. Um
miðjan febrúar voru fyrstu vetrar-
mótin haldin og allt með eðlilegum
hætti en skömmu síðar er greind
smitandi hitasótt í hrossum á höfuð-
borgarsvæðinu og fljótlega upp úr
því eru settar á hömlur um samgang
hesta og hestamanna. Öll starfsemi
tamninga og járningamanna á svæð-
inu Iamast og sömuleiðis verða
hrossaflutningabílstjórar að hafa
hægt um sig og útflutningur stöðv-
aðist.
Fyrstu viðbrögð yfirvalda voru að
reyna að einangra þau svæði sem
sóttin geisaði á í upphafi. Fljótlega
breiddist sóttin þó austur fyrir fjall
og um það bil hálfum mánuði eftir að
ljóst var að um smitandi sjúkdóm
væri að ræða var ljóst að lítið eða
ekki réðst við útbreiðsluna á Suður-
landi.
Sú ákvörðun var tekin að reynt
yrði að hamla útbreiðslu til annarra
landssvæða en sóttin varð ekki ham-
in og á tímabili var fyrirhugað lands-
mót í Eyjafirði í uppnámi og mörg-
um spurningum velt upp í umræðu
um hitasóttina sem ekki varð svarað.
Mikil óvissa ríkti að heita má allan
marsmánuð og lengi vel vai’ ekki
Ijóst hvort landsmótið yrði haldið
eða ekki. Öll hestamót önnur voru
meira og minna í uppnámi. Ekki
tókst að greina veiruna fyrr en langt
var liðið á sumar og tafði það fyrir að
leyfður yrði útflutningur á nýjan
leik.
Víðtæk áhrif hitasóttar
Nú þegar hitasóttin er að mestu um
garð gengin er fróðlegt að líta til
baka og velta fyrir sér áhrif'um henn-
ar. í fyrsta lagi olli hitasóttin veru-
legu fjárhagstjóni hjá fjölda manna.
Sala á hrossum bæði innan og sér-
staklega til útlanda dróst saman. A
meðan sóttin geysaði sunnan og
vestanlands má segja að sala hrossa
innanlands hafi verið í algjöru lág-
marki. Útflutningsbann var í gildi
frá því seinni partinn í febrúar og al-
veg fram á mitt sumar. Þá setti sótt-
in mark sitt á samskipti hestamanna
landshluta á milli. Ótal samkomum
hestamanna var frestað eða þeim af-
lýst og upp komu atvik þar sem
skarst í odda milli manna. Taugatitr-
ings gætti í yfirlýsingum og ákveðið
mynstur mátti greina í viðbrögðum
og skoðunum hestamanna eftir því
hvoru megin hryggjar þeir lágu. I
stuttu máli sagt voru menn ákveðnir
og herskáir í baráttunni gegn sótt-
inni þegar þeir voru á ósýktum
svæðum en rólegri og yfirvegaðri
þegar þeir höfðu upplifað gang sótt-
arinnar. Sóttin reyndist ekki bráð-
drepandi og flestir sluppu vel frá
henni. Þeir sem hinsvegar lentu í því
að missa hross fannst mörgum
hverjum of lítið gert úr skaðsemi
sóttarinnar. Sóttin tók því á taugar
hestamanna, reyndi nokkuð á þolrif
þeirra og spilaði sterkt á tilfmningar.
Ef finna á eitthvað jákvætt við
komu hitasóttarinnar þá er það helst
að talið er að íslensk hross séu nú
sterkari á svellinu hvað veikindum
viðkemur þegar þau eru flutt úr
landi. Algengt hefur verið að hross
héðan veikist flest hver fljótlega eftir
að þau koma á erlenda grund en nú
er von að minna verði um slíkt. Þá er
hægt að líta á þennan faraldur sem
alvarlega og dýrkeypta viðvörun og
góða æfíngu fyrir hestamenn. Það er
lán í óláni að ekki skuli hafa verið al-
varlegri sjúkdómur á ferðinni en
raun varð á. Hestamenn og aðrir að-
ilar verið vaktir til meðvitundar um
að hættan á að alvarlegir smitsjúk-
dómar geta borist til landsins er svo
sannarlega fyrir hendi. Ætla má að
íslenski hrossastofninn hafi nú
myndað ónæmi fyrir þessari sótt en
vert er að muna að stofninn er enn
berskjaldaður fyrir öðrum smitsjúk-
dómum.
Gott landsmót þrátt
fyrir ýmsar raunir
Landsmótið var haldið á Melgerð-
ismelum eftir langa þrautagöngu
sem seint virtist ætla að taka enda.
Ekki skal hér rakin þrautasaga Ey-
firðinga til að fá landsmótið en hita-
sóttin setti allt í uppnám en forráða-
menn mótsins sýndu einstakan styrk
og héldu ótrauðir áfram þrátt fyrir
óvissuna. Talið er að hitsóttin hafi
eitthvað dregið úr aðsókn erlendra
gesta. Næsta áfallið var þegar eig-
endur Orra frá Þúfu ákváðu að sýna
hann ekki með afkvæmum til heið-
ursverðlauna á Melgerðismelum.
Þarna var í raun um að ræða fyrstu
áhrif þess að ákveðið hafði verið að
landsmót skyldu haldin á tveggja ára
fresti. Ef næsta landsmót yrði haldið
2002 í stað 2000 má ætla að Orri
hefði komið fram með afkvæmum í
sumar. Nú hafa kynbótahrossaeig-
endur valkost um á hvaða landsmóti
þeir kjósa að sýna hross sín.
Þriðja áfallið kom svo síðustu daga
fyrir mótið þegar aftakaveður gerði
á Norðurlandi daginn áður en mótið
átti að hefjast. Fyrstu daga mótsins
slapp fyrir horn með veðrið og fór
heldur batnandi. Þessi hvellur dró úr
aðsókn að mótinu sem þó reyndist
þegar upp var staðið nokkuð í sam-
ræmi við raunhæfar vonir aðstand-
enda mótsins.
Mótið sjálft tókst ágætlega, hesta-
kostur prýðilegur og framkvæmd og
umgjörð mótsins fengu góða dóma
víðast hvar. Skipulag valla og kyn-
bótasýningar var gagnrýnt réttilega
enda virðist þáttur kynbótahrossa í
mótinu hafa farið meira og minna
fyrir ofan garð og neðan hjá móts-
gestum. Þrátt fyrir að mótið hafi í
heild sinni tekist vel hefur það ekki
fengið þann dóm að vera besta
landsmótið sem haldið hefur verið til
þessa eins og verið hefur hlutskipti
að öllum líkindum allra landsmóta til
þessa. Ekki er hægt að skilja við
landsmótið án þess að minnast á
hópreið mótsins sem fram fór á laug-
ardagskvöldi í stað sunnudagsmorg-
uns. Þarna hittu forráðamenn móts-
ins naglann svo sannai’lega á höfuð-
ið. Hópreiðin hlaut verðskuldaða at-
hygli fullskipaðrar brekkunnar sem
var nýmæli. Líklegt þykir að þessi
háttur verði hafður á með hópreiðir
framtíðarinnar.
Mótahald með blóma
íslandsmótið var haldið á Skag-
anum þar sem Dreyramenn stóðu
vel að málum og uppskáru glæsilegt
mót. Allt virtist þar með hefðbundn-
um hætti að öðru leyti en því að tölt-
bikarinn eftirsótti fór 1 fyrsta sinn
austur á firði þar sem Hans Kjerúlf
og hestur hans Laufi frá Kollaleiru
höfðu sigur í töltinu. Mótið var
sterkt hvað hestakost og knapa varð-
ar og ljóst að mikil gróska er í þess-
um þætti hestamennskunnar varðar.
Þeir Dreyramenn létu ekki þar við
sitja heldur héldu einnig hið árlega
Islandsbankamót í ágúst sem tókst
ágætlega.
Islendingar sendu sveit manna og
kvenna á Norðurlandamótt í Dan-
mörku þar sem árangurinn slapp
þokkalega fyrir horn, sérstaklega
fyrir góða frammistöðu Huldu
Gústafsdóttur og Hugins frá Kjart-
ansstöðum sem vann tvo titla. Þá
sigraði Sigurður S. Pálsson í tölti
unglinga á Ivani frá Hæringsstöðum
og þótti það ekki síður góð frammi-
staða.
Að öðru leyti var mótahald ársins í
nokkuð svipuðum skorðum og verið
hefur. Murneyramótið var nú haldið
seinni partinn í júní í stað júlí og
virtust menn nokkuð ánægðir með
breytinguna og bendir allt til að mót-
inu verði valinn staður á þessum
tíma í framtíðinni. Vinsældir síðsum-
armótanna minnka ekki og keppnis^
tímabilið heldur áfram að lengjast
fram á haustið. Mótið á Andvaravöll-
um var að þessu sinni haldið í ein-
stakri haustblíðu og þai’ var sett met
sem hefur ekki ennþá hlotið staðfest-
ingu. Það er örlítið fyndið að nú loks-
ins þegar haustmótið á Andvaravöll-
um er ekki kallað Metamót eins og
gert hefur verið frá upphafi skuli í
fyrsta sinn sett met þar.
Fáksmenn stóðu myndarlega að
endurreisn kappreiðanna með sex
bikarmótum en eitt þeirra var haldið
á landsmótinu. Hin mótin voru hald-
in á Víðivöllum félagsvelli þeiiTa
Fáksmanna. Tókst þetta með mikl-
um ágætum en þrátt fyrir það er
hinni eiginlegu endurreisn ekki lok-
ið. Verður væntanlega framhald á
næsta ári og því má gera ráð fyrir að
margir munu vera á höttunum eftir
spretthörðum stökkhestum í vetur
og þjálfa þá sem slíka. Á einu þess-
ara móta náðist tími undir gildandi
meti í 150 metra skeiði en hann fæst
ekki staðfestur þar sem ekki var
vindmælir á staðnum!
Útflutningur hrossa var að vonum
talsvert minni en verið hefur undan-
farin ár vegna hitasóttarinnar en á
árinu fóru utan 1995 hross sem er
ríflega 800 færri hross en árið 1997.
Miðað við aðstæður þykii- þetta mjög
viðunandi en almennt hafði verið
reiknað með nýju meti í hrossaút-
flutningi. Ýmsar blikur eru á lofti í
markaðsmálum og beinast augu
manna helst að Þýskalandsmarkaði
sem virðist vera að hrynja. Þjóðverj-
ar hafa sem kunnugt er keypt um
helming þeiira hrossa sem seld hafa
verið úr landi en nú er orðin breyt-
ing þar á. Spurningin snýst um það
hvort hér sé varanleg breyting á
ferðinni eða hitt hvort hægt sé að
klóra í bakkann og auka söluna á
nýjan leik. SeJjendur líta í auknum
mæli til Bandaríkjanna og virðist
það skoðun margra að þar liggi
möguleikar framtíðarinnar. Einnig
er talið að möguleikar í öðrum Evr-
ópulöndum séu ekki fullreyndir og
er þá verið að tala um Frakkland,
Ítalíu og Bretlandseyjar.
Sameinaðir
hestamenn
Landsamband hestamannafélaga
lauk á árinu sínu fyrsta starfsári sem
sameinuð samtök hestamanna og
virðist sem hestamenn séu yfir höfuð
ánægðir með breytingarnar. Sam-
tökin fengu nýtt húsnæði í Iþrótta-
miðstöðinni í Laugardal sem þykh’
rúm og góð og nýtt starfsfólk var
ráðið til starfa fyrir samtökin. Árið
fór að mestu leyti í vinnu vegna sam-
einingarinnar. Fyrsta ársþing sam-
einaðra samtaka var svo haldið í lok
október á Akureyri. Þingstörf ein-
kenndust mjög af miklum fjölda til-
lagna sem vörðuðu keppni og móta-
hald. Ástæður þess voru raktar til
þess að allar breytingar á reglum
voru settar til hliðar á síðustu árs-
þingum beggja samtaka fyrir sam-
einingu. Hitt þykir svo umhugsunar-
vert hvort starfsemin muni snúast
eingöngu um keppni og reglur þar
að lútandi en ekki önnur mikilvæg
mál hestamennskunnar. Úrtölumenn
sameiningar bentu á að með samein-
ingu yrði hlutur hins almenna hesta-
manns, sem stundar einungis al-
mennar útreiðar og ferðalög á hest-
um, fyrir borð borinn og starfsemin
snúist fyrst og fremst um keppni. í
því sambandi hefur verið bent á að
mikill meirihluti hestamanna í land-
inu fyllir þennan hóp og því vá fyrir
dyrum ef hagsmunum meirihlutans
verður ekki sinnt sem skyldi. Jón Al-
bert. Sigurbjörnsson var kjörinn for-
maður LH á þinginu en hann er fyrr-
um formaður Hestaíþróttasambands
íslands og fyrrverandi varaformaður
sameinaðra samtaka LH fyrsta
starfsárið.
Breyttur ferðamáti
Ferðalög hestamanna aukast ár
frá ári og þykir einn af hápunktum
hestamennskunnar að komast í gott
ferðalag. Breyting hefur orðið á fyr-
irkomulagi ferðanna á síðustu árum
og hélt sú þróun áfram í sumar. Áð-
ur fóru menn í lengri ferðir uppi á
hálendinu en nú eru menn meira í
byggð eða útjaðri byggðar. Kostir
þess þykja að auðveldara er með beit
fyrir hrossin og ekki þarf að flytja
með hey handa þeim eins og tíðkast
nú orðið þegar farið er yfii’ hálandið.
Þá þarf fólk ekki að gista í tjöldum
heldur nýtir sér þá fjölbreyttu
möguleika sem eru á gistingu víða
um sveitir landsins. Einnig er auð-
veldara að stilla vegalengdum í hóf
sem riðnar eru dag hvern með þessu
móti. Þessi ferðalög þykja léttari og
skemmtilegri á margan hátt en
lengri ferðir yfir hálendið. Það verð-
ur þó alltaf svo að hver hestamaður
verður að fara eina góða alvöru há-
lendisferð á ævinni sé þess nokkur
kostur.
Hestamenn nota haustið til fund-
arhalda um hið víðfeðma áhugamál
þeirra sem er í raun orðin stór at-
vinnugrein. Á aðalfundi Félags
hrossabænda var gerð hálfgildings
hallarbylting og skipt um formann.
Bergur Pálsson taldi sig ekki hafa
þann stuðning sem hann taldi sig
þurfa til að halda áfram formennsku
og gaf því ekki kost á sér til endur-
kjörs en í hans stað var kjörinn
Kristinn Guðnason. Eftirmálar fund-
aiáns urðu meiri en menn áttu von á
því eftir að stór orð voru látin falla í
fjölmiðlum varð endirinn sá að gerð-
ur var starfslokasamningur við
Kristin Hugason hrossaræktaiTáðu-
naut en hann hafði talið ómaklega að
Bergi vegið og lýst sig lítt fúsan til
samstarfs við nýkjörinn formann
FH. Þykir mörgum eftirsjá í Ki'istni
Hugasyni sem þykir hafa unnið mjög
gott starf við endurskipulagningu á
öllu skýrsluhaldi og skipulagi
hrossaræktai’ hjá Bændasamtökun-
um.
Hrossafjöldinn í landinu vai’ tals-
vert til umræðu á árinu og virðast
hestaeigendur nú almennt gera sér
ljóst að endimörkum er náð hvað
fjöldann vai’ðar miðað við núverandi
afsetningarmöguleika. Mörgum
hefði þó þótt betra að hestamenn
hefðu sannfærst nokkrum árum fyiT
því vandinn hefði verið auðleysan-
legi’i þá en nú. Félag hrossabænda
vinnur nú í lok ársins að neyðarað-
gerðum með sölu hrossakjöts til
Rússlands og þykii’ það dapurlegt
fyrir orðspor hrossaræktar að leita
þurfi eftir ríkisstyi’k til að fækka
hrossum en eigi að síður nauðsynlegt
en eins og málum sé komið. Arðsem-
isútreikningai’ frá hagþjónustu land-
búnaðarins ýtti verulega við mönn-
um þar sem sýnt var fram á hvert sé
kostnaðarverð sex vetra tamins
hests. Ljóst þótti að menn væru að
selja hross í stórum stíl á kostnaðar-
verði og jafnvel að borga með þeim
mörgum hverjum. Þegar þannig er
komið velti menn fyrir sér hver sé
tilgangurinn að framleiða slík hross.
Nú þegar líður að lokum ársins
1998 eru hestamenn að taka hross á
hús og hefja undirbúning fyrir næsta
árið og gildir þar einu hvort um er að
ræða keppni eða ferðalög. Öll hross
þarf að þjálfa fyrir átök sumarsins
auk þess sem þjálfunin eða útreið-
arnar eru stór hluti af ánægjunni.
Framundan er heimsmeistaramót í
Þýskalandi og má ætla að hart verði
barist um sæti í íslenska liðinu. Það
kemur í hlut austlenskra hesta-
manna að halda stórmót í ár á Iða-
völlum á Héraði. Umsjónarmenn
hestaþáttar Morgunblaðsins, Valdi-
mar Kristinsson og Ásdís Haralds-
dóttir, senda hestamönnum um allt
land þakkir fyrir samstai’fíð og óskir
um góðar stundir í samneyti við
hestinn á nýju ári.