Morgunblaðið - 26.03.1999, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 26. MARZ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Harmleikur í
Júgóslavíu
rAðrir valkostir buðust ekki og
málstaðurinn ergóður.
Eftir Ásgeir
Sverrisson
Það getur ekki talist
öfundsvert hlutskipti
fyrir vopnlausa
dvergþjóð á veraldar-
hjara að bera ásamt
bandamönnum sínum ábyrgð á
þeirri ákvörðun Atlantshafs-
bandalagsins að ráðast á Jú-
góslavíu. Þegar slíkir atburðir
verða er eðlilegt að íslendingar
þakki fyrir þá staðreynd að þeir
eru landfræðilega einangraðir
frá slíkum hörmungum. En jafn-
framt er ástæða til að þakka og
virða þá fórnarlund sem fjöl-
mennari þjóðir hafa enn á ný
sýnt þrátt fyrir þá hættu að
blóði sona þeirra verði úthellt á
uinunoc erlendri grund.
VIÐHORF a Islandi
snúast utanrík-
ismál blessun-
arlega yfirleitt
um vörslu þjóðarhagsmuna, sem
útlendingum eru oftar en ekki
óskiijanlegir, og heldur inni-
haldslausar og púkalegar heim-
sóknir ráðamanna. Allt getur
þetta orðið mönnum tilefni til
gamanmála. Mikilvægt er á hinn
bóginn að þekking og yfirvegun
sé í fyrirrúmi þegar stóralvar-
legir atburðir gerast á alþjóða-
vettvangi. Þær aðstæður hafa
nú skapast með árás NATO á
Júgóslavíu.
Þeir ágætu menn sem fyrir
ríkisstjórn íslands fara eru í
heldur óskemmtiiegri aðstöðu.
Vitanlega er erfitt að réttlæta
hernaðaraðgerðirnar gegn Jú-
góslavíu, þær fyrstu sem NATO
ákveður gegn fullvalda ríki. Is-
lendingar leggja ekkert af
mörkum í þessu skyni, geta lítil
áhrif haft á rás atburða en bera
engu að síður sömu ábyrgð og
önnur aðildarríki bandalagsins.
Mest hefur mætt á Halldóri
Asgrímssyni utanríkisráðherra.
Hann hefur jafnan fjallað um
Kosovo- vandann af þekkingu og
samkvæmni og festa hafa ein-
kennt málflutning hans. í ljósi
þess að hér ræðir um vatnaskil í
sögu NATO og með tilliti til
þess hve staða Islendinga í
þessu máli er um margt sér-
kennileg er mikilvægt að víðtæk
pólitísk samstaða ríki um rétt-
mæti þessarar ákvörðunar hér á
landi. I því efni verður ekki síst
horft til Samfylkingarinnar.
Sagan kennir að hér á landi
sem erlendis munu sjálfskipaðir
fulltrúar hins góða í heiminum
mótmæla aðgerðum þessum. Þá
sem það gera ber að krefja um
skýr svör. Valkostimir í stöð-
unni voru fáir og enginn þeirra
góður. Mikilvægt er að menn
hafi í huga að sveitir Slobodan
Milosevic Júgóslavíuforseta
höfðu gerst sekar um skipuleg
fjöldamorð í Kosovo. Með því að
slá hemaðaraðgerðum enn á
frest hefði Serbum einfaldlega
gefist fleiri tækifæri til að
standa fyrir blóði drifnum þjóð-
emishreinsunum í Kosovo auk
þess sem líkur hefðu aukist á að
átökin breiddust út til ná-
grannaríkjanna á þessu eldfima
svæði. Fráleitt er að gagnrýna
þessa ákvörðun bandalagsins á
þeim forsendum að diplómat-
ískra lausna hafi ekki verið leit-
að. Ef eitthvað er má gagnrýna
NATO fyrir að hafa sýnt Milos-
evic óhóflega þolinmæði.
Islendingar em ekki stikkfrí í
heiminum þrátt fyrir sérstöðuna
einstöku sem landsmenn þreyt-
ast seint á að halda á lofti. ís-
lendingar em Evrópuþjóð og
friður og stöðugleiki snertir Is-
lendinga með nákvæmlega sama
hætti og aðrar þjóðir álfunnar.
Islendingar geta ekki litið undan
þegar fjöldamorð og þjóðernis-
hreinsanir eiga sér stað í Evr-
ópu. Slíkur hryllingur kallar á
einarða afstöðu og skilyrðislausa
fordæmingu. Með því að standa
þétt við bakið á þeim þjóðum
bandalagsins sem bera uppi her-
förina gegn stríðsæsingamann-
inum Slobodan Milosevic leggja
Islendingar sitt af mörkum til að
tryggja að slík villimennska
verði ekki liðin.
Atburðirnir í Júgóslavíu munu
reyna mjög á innviði NATO,
sem stendur nú á tímamótum
réttum 50 áram eftir stofnun
þess. Fullyrða má að sjaldan eða
aldrei hafi reynt svo mjög á
samstöðu bandalagsríkjanna.
Nú þegar hefur komið í Ijós að
þau ríki sem næst átökunum
standa og þá sérstaklega Grikk-
land og Italía hafa efasemdir um
að herfórin gegn Júgóslavíu hafi
verið réttmæt. Vel kann að vera
að aðgerðir þessar verði til þess
að veikja bandalagið þegar til
skemmri tíma er litið. Við þetta
bætist síðan stækkunin til aust-
urs en full ástæða er til að efast
um að hún hafi verið tímabær.
Rússar, sem andmæltu stækk-
uninni ákaft, hafa bmgðist
harkalega við árásinni á Jú-
góslavíu. Þessir atburðir munu
ekki verða til þess að greiða fyr-
ir bættum samskiptum Rússa og
NATO. Nýtt kuldakast er í
vændum.
Eðlilega vakna spumingar um
hvert framhald herfararinnar í
Júgóslavíu verði. Milosevic mun
vafalaust reyna að nýta sér van-
mátt nágrannaríkjanna, einkum
Albaníu og Makedóníu, með því
að hrekja þangað gífurlegan
fjölda flóttamanna frá Kosovo.
Þessi ríki hafa enga burði til að
bregðast við þessum mikla
vanda. Jafnframt kann forsetinn
að ógna liðsafla NATO-ríkjanna
í Makedóníu í þeirri von að út-
breiðsla átakanna geti styrkt
stöðu hans.
Fullyrða má að pólitískur vilji
er ekki fyrir því í aðildarríkjum
NATO að landsveitum verði
beitt gegn Júgóslavíuher. Jafn-
framt kennii- reynslan að hern-
aðaraðgerðir sem eingöngu fara
fram úr lofti geta aðeins skilað
takmörkuðum árangri og munu
tæpast duga til að knýja fram
fullnaðarsigur. NATO kann því
að standa frammi fyrir mikfum
vanda þegar að því kemui- að
ákveða framhaldið. Við þetta
bætist síðan að í Serbíu er enga
skipulagða stjórnarandstöðu að
finna og því fer fjarri að Milos-
evic sé einn um að halda fram
öfgum blindrar þjóðernis-
hyggju.
NATO var stofnað sem varn-
arbandalag gegn útþenslustefnu
kommúnista. Nú ríkja aðrar að-
stæður og bandalagið hefur, án
þess að því hafí verið ógnað,
neyðst til að gera árás gegn full-
valda ríki í þeim tilgangi að
koma í veg fyrir enn skelfilegri
rás atburða. Arásin á Júgóslavíu
er hörmulegur atburður sem
kann að hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir NATO en aðrir val-
kostir buðust ekki og málstaður-
inn er góður.
ÞÓRIR
BJÖRNSSON
+ Þórir Björnsson
fæddist í Borg-
arfirði eystra 4.
desember 1909.
Hann lést í Sjiíkra-
húsi Reykjavíkur
16. mars síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Jónas Þór,
verksmiðjustjóri
Gefjunar á Akur-
eyri, f. 15. septem-
ber 1881 á Hofsá í
Svarfaðardals-
hreppi í Eyjarfirði,
d. 6. nóvember 1951
og, Sigurjóna Jak-
obsdóttir, kennari og leikkona,
f. 16. september 1891 á Básum í
Grímsey, d. 18. júlí 1992. Kjör-
foreldrar Þóris voru þau Björn
Jakobsson, gullsmiður á Akur-
eyri, f. 11. ágúst 1870, d. 1.
október 1925, og Efemía Ein-
ai-sdóttir, f. 7. janúar 1873, d.
1920.
Þórir gekk í Barnaskóla Akur-
eyrar, lauk prófi frá Iðnskóla
Akureyrar og sveinsprófi í
járnsmíði hjá Ólafi
Jónatanssyni á Akur-
eyri 1931 og vél-
stjóraprófí í Vél-
stjóraskólanum í
Reykjavík 1934.
Hann var vélstjóri í
ullarverksmiðjunni
Geíjunni á Akureyri
frá 1935 til 1977.
Hann var meðdómari
í Sjó- og verslunar-
dóini Akureyrar í 20
ár, sat í stjórn Fjórð-
ungssjúkrahússins á
Akureyri í átta ár og
var allmörg ár
slökkviliðsmaður á Akureyri.
Hinn 31. maí 1935 kvæntist Þórir
Hlíf Árnadóttur, f. 5. október
1912. Hlíf lést af barnsförum 18.
júní 1936. Foreldrar hennar voru
hjónin Árni Jónsson verkamað-
ur, d. 6. mars 1971, og Branddís
Guðmundsdóttir, d. 11. ágúst
1975.
Fyrir átti Þórir dótturina Helgu,
f. 21. október 1929.
Þórir kvæntist Huldu Stefáns-
Enginn dregur í efa gildi trausts
heimilis og góðs uppeldis. Foreldr-
ar sem veita bömum hæfilegt að-
hald, kærleika og hvatningu hafa
veitt þeim gott veganesti út í lífið
þar sem oftast skiptast á skin og
skúrir.
Við vomm svo heppnir bræð-
urnir að eiga góða foreldra er
lögðu sig fram um að leiðbeina
okkur og hvetja til góðra verka.
Heiðarieiki og vinnusemi ein-
kenndi æskuheimilið í Klettaborg
á Akureyri. Þótt vinnudagur
pabba væri oft á tíðum nokkuð
langur hafði hann alltaf tíma fyrir
okkur strákana og sýndi því sem
við tókum okkur fyrir hendur
áhuga.
Pabbi ólst upp á Akureyri og bjó
þar lengst af. Snemma kynntist
hann sorg og erfiðleikum en aðeins
11 ára gamall missti hann kjörmóð-
ur sína, Efemíu Einarsdóttur, og
nokkmm ámm síðar kjörföður,
Bjöm Jakobsson. Mikil sorg varð
aftur á vegi hans er hann missti
unga eiginkonu sína, Hlíf Árna-
dóttur, og nýfætt bam. Hlíf lést að-
eins 23 ára en mynd af þessari fal-
legu konu hékk alla tíð uppi á vegg
á heimili okkar og var okkur kær.
Þrátt fyrir þessa erfiðu reynslu
vai- pabbi aldrei bitur. Síðustu árin
rifjaði hann oft upp gamla daga og
minntist með þakklæti ástvina
sinna og samferðamanna. Það var
gaman að heyra hann segja frá líf-
inu á Akureyri, mönnum og mál-
efnum. Minnið var mjög gott og at-
burðimir stóðu honum ljóslifandi
fyrir sjónum. Fram á síðustu árin
var heilsan góð og bjó hann að því
að hafa tekið mikinn þátt í fimleik-
um á sínum yngri áram. Hann var í
Leikfimisfélagi Akureyrar og á
námsáranum í Reykjavík var hann
í fimleikadeild Armanns. Tók hann
þátt í fimleikasýningum með félög-
um sínum bæði hér heima og er-
lendis.
Pabbi starfaði yfir 40 ár í ullar-
verksmiðjunni Gefjun. Hann hóf
þar störf sem vélstjóri er faðir
hans, Jónas Þór, var verksmiðju-
stjóri. Hann var farsæll í starfi og
átti margar góðar minningar frá
þessum áram. Saga ullarverk-
smiðjunnar Gefjunar var honum
hugleikin og gaman var að heyra
hann segja frá ýmsu því sem til
framfara horfði á hverjum tíma.
Móður okkar, Huldu Stefáns-
dóttur, kynntist hann er þau unnu
bæði á Gefjun. Þau giftust 23. maí
1943 og bjuggu fyrstu árin í
Strandgötunni en fluttust svo í
Klettaborg þar sem þau áttu heima
þar til þau fluttust til Hveragerðis
1977. Hjónaband þeirra var ham-
ingjusamt og gott. Þau bára hvors
annars hag fyrir brjósti sem sýndi
sig vel síðustu árin sem mamma
lifði. Allt vildi pabbi gera til þess að
henni liði sem best og þegar hún
var komin á hjúkranarheimilið
Ljósheima á Selfossi heimsótti
hann hana alla daga og oftast
tvisvar á dag. Á sama árinu missti
pabbi konu sína og yngsta son,
Sverri. Það var honum þungbært
og söknuðurinn mikill sem hann
bar í hljóði sem fyrr.
Margar góðar minningar era
tengdar uppeldisáranum í Kletta-
borg. Þar áttum við afskaplega
góða nágranna alla tíð og mikil
samskipti voru á milli bamanna
sem þar bjuggu. Leiksvæðið var
Konráðstúnið, klappimar og bakk-
ar Glerár. Oft lá leið okkar niður á
Gefjun í ketilhúsið en þar hafði
pabbi litla skrifstofu. Verksmiðj-
umar þekktum við strákarnir vel
og vorum þar oft helst til heima-
kærir. Við flæktumst stundum fyr-
ir pabba og öðram starfsmönnum
og stundum vorum við sendir heim
en alltaf aftur vel tekið er forvitnin
dró okkur inn í þetta völundarhús
sem okkur fannst verksmiðjan
vera.
Eitt atvik er okkur ofarlega í
huga frá þessum tíma. Fyrir jólin
eitt árið var okkur bannað að fara
inn í salinn þar sem gamla gufuvél-
in var en þangað höfðum við oft
lagt leið okkar til að virða fyrir
okkur þetta mikla undur. Forvitni
okkar var mikil en ekki gátum við
dregið upp úr pabba hvað hann
væri að fást við á bak við lokaðar
dyr. Það kom hins vegar í ljós á
aðfangadagskvöld er við bræðum-
ir fengum þessa forláta flatsleða í
jólagjöf er pabbi hafði smíðað. Við
minnumst einnig flugdrekans sem
hann bjó til fyrir okkur strákana
sem var alveg sérstaklega flottur
og flaug fjöllum hærra er við stóð-
um uppi á klöppunum fyrir ofan
heimili okkar.
Pabbi átti einnig trillubát sem
hét Svalan með vini sínum Stefáni
Hansen. Sem drengir reram við
oft út á fjörðinn til fiskjar og ött-
um kappi hver við annan um að
finna bestu fiskimiðin. Stoltir vor-
um við er í land var komið með
góðan feng og enginn fískur
smakkaðist betur en sá sem við
veiddum.
Ferðirnar austur í Vaglaskóg
urðu margar, sérstaklega eftir að
pabbi keypti fyrsta bílinn. Þá var
útbúið gott nesti og stundum var
sunnudagssteikin tekin með beint
úr ofninum vel vafin inn í pappír
og handklæði til að halda henni
heitri. I Vaglaskógi leið dagurinn
fljótt við leik, glens og gaman og
þreyttir og ánægðir komum við
bræðumir til baka.
Barnabörnin og barnabarna-
dóttur 23. maí 1943, f. 11. nóv-
ember 1920, d. 31. janúar 1993.
Hulda var dóttir hjónanna Stef-
áns Rósants Sigurjónssonar,
bónda í Hallfríðarstaðakoti og
á Hallfríðarstöðum, f. 26. apríl
1892 í Hallfríðarstaðakoti, d.
26. apríl 1971, og Ellu Sigurð-
ardóttur húsfreyju, f. 1. júni
1898 á Kjarna í Arnarnes-
hreppi, d. 13. júlí 1937.
Börn Þóris og Huldu eru: 1)
Björn garðyrkjubóndi, f. 30.
júní 1943, kvæntur Sigrúnu
Ingibjartsdóttur hjúkrunar-
fræðingi, búsett í Hveragerði.
2) Jónas Þórir, framkvæmda-
stjóri, f. 7. ágúst 1944, kvæntur
Ingibjörgu Ingvarsdóttur kenn-
ara, búsett í Reykjavík. 3) Stef-
án vélfræðingur, f. 21. ágúst
1946, kvæntur Guðbjörgu Guð-
jónsdóttur, búsett í Hveragerði.
4) Sverrir, vélfræðingur, f. 15.
nóvember 1949, d. 27. septem-
ber 1993. Kona Sverris var
Kristín Theódóra Þórsdóttir,
búsett á Akureyri.
Þórir og Hulda fluttust frá
Akureyri í Hveragerði 1977. Sl.
ár bjó Þórir á vistheimilinu Ási
íHveragerði.
Utför Þóris fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
bömin voru pabba afskaplega kær.
Hann var alltaf til í að rétta þeim
hjálparhönd og gladdist er þau
komu í heimsókn enda löðuðust
þau að honum og þótti afskaplega
vænt um hann.
Já, margar góðar minningar
koma í hugann nú er komið er að
leiðarlokum og söknuðurinn er
mikill. Það var svo sjálfsagt og
gott að geta hringt eða komið til
að ræða málin og alltaf mætti okk-
ur umhyggja og áhugi á því sem
við voram að gera, hvort sem það
vora störf okkar eða áhugamál.
Margar fjörugar umræður áttum
við um stjórnmál, lífið og tilver-
una. Pabbi hafði ákveðnar skoðan-
ir sem vora mótaðar af sanngirni
og réttlæti. Við þökkum góðum
Guði fyrir þá blessun sem pabbi
var í lífí okkar.
„Lofaður sé Guð og faðir Drott-
ins vors Jesú Krists, faðir mis-
kunnsemdanna og Guð allrar
huggunar, sem huggar oss í sér-
hverri þrenging vorri, svo að vér
getum huggað alla aðra í þreng-
ingum þeirra með þeirri huggun,
sem vér höfum sjálfir af Guði hlot-
ið.“ (2. Kor. 1.3-4)
Megi Guð blessa minningu góðs
foður og vinar.
Björn, Jónas, Stefán
og fjölskyldur.
Elsku afi, okkur langar að skrifa
stutta kveðju og þakka þér fyrir
allt. Þegar við hugsum um þig
koma svo margar minningar upp í
hugann er hlýja okkur um hjarta-
rætur.
Minnisstæðust er þó heimsókn
ykkar ömmu til okkar í Eþíópíu
þegar við bjuggum þar. Það var
árið 1986 þegar þið komuð í ferm-
inguna hennar Huldu Bjargar. Við
fóram í ferðalag um landið og lent-
um í ótrálegum ævintýram. Við
sigldum t.d. á litlum bát á milli
krókódílanna, sátum föst í drallu-
leðju heila nótt á sléttunum í Suð-
ur-Eþíópíu þar til hjálp barst. Við
böðuðum okkur í Langanó-vatninu
og skoðuðum fugla við Awasa-
vatnið og mætti þannig lengi telja.
Þessar vikur með ykkur í Eþíópíu
eru ofarlega í huga okkar.
Þegar við áttum heima í Hvera-
gerði komum við oft til ykkar í
Borgarheiðina og alltaf tókuð þið
amma á móti okkur opnum örm-
um. Við minnumst einnig allra
sunnudagsmorgnanna þegar við
komum til ykkar ömmu í Hvera-
gerði, horfðum á barnatímann í
sjónvarpinu og fengum brauð með
eplasneið og sultu. Það var alltaf
gaman að hlusta á þig segja frá
gömlu dögunum. Þú varst ótrúlega
minnugur og sagðir svo skemmti-