Morgunblaðið - 09.04.1999, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 9. APRÍL 1999 13
FRÉTTIR
Þorvaldur Ingvarsson segir erfðir geta skýrt misjafnt algengi slitgigtar að vissu marki
Morgunblaðið/Sverrir
FJÖLMARGIR læknar sóttu þing skurðlækna og svæfingalækna sem
stendur í gær og í dag. Hér ræða málin (frá vinstri) þeir Brynjólfur
Mogensen á Sjúkrahúsi Reykjavíkur, Guðjón Guðmundsson á Akranesi
og Páll Gislason, fyrrverandi yfirlæknir.
AUK fyrirlestra eru kynnt lyf og tæki á þinginu. Hér eru skurðlækn-
arnir Jónas Magnússon (lengst til hægri) og Bjarni Torfason (í miðið)
við tæki sem þegar er komið í notkun á Landspítalanum og hjá þeim
er Róbert Tómasson frá A. Karlssyni hf.
Algengið fimmfalt meira
á Islandi en Svíþjóð
Æðaaðgerðir, gerviliðaaðgerðir, bris-
kirtilsbólga, botnlanginn, krabbamein,
mat á verkjastillingu eru meðal fjöl-
breyttra umræðuefna á þingi skurðlækna
og svæfíngalækna sem nú stendur yfír.
Jóhannes Tómasson forvitnaðist í gær
um nokkur umræðuefnin en þarna eru
einnig sýnd ýmis tæki og lyf.
„ALGENGI slitgigtar á íslandi
virðist vera allt að fimmfalt meira
en til dæmis í Svíþjóð og þó að
skýringamar á þessu séu ekki aug-
ljósar er kenning mín sú að erfðir
geti verið ein þeirra," segir Þor-
valdur Ingvarsson, sérfræðingur í
gigtarsjúkdómum, en hann flutti
þrjú erindi um slitgigt og gerviliða-
aðgerðir á ársþingi Skurðlæknafé-
lags Islands í gær.
Arsþing Svæfmga; og gjör-
gæslulæknafélags Islands er
einnig haldið og standa bæði þingin
í dag en í gær hélt Svæfinga- og
gjörgæslulæknafélagið námskeið í
útlimadeyfingum. Fluttir era fjöl-
margir fyrirlestrar báða dagana og
meðal umfjöllunarefna í dag eru
krabbamein í blöðrahálskirtli, áhrif
meðgöngu á lifur kvenna sem áður
hafa greinst með brjóstakrabba-
mein, könnun á tíðni fylgikvilla við
svæfingar og deyfingar og bráða-
köll á Landspítala á síðasta ári en
þá er ákveðið teymi ræst á tiltek-
inn vettvang með sérstöku kalli.
Algengi slitgigtar 8% hérlendis
en 1,2% í Svíþjóð
Þorvaldur Ingvarsson hefur
ásamt sænskum samstarfslæknum
metið algengi frumslitgigtar í
mjöðmum Islendinga og borið sam-
an við algengi í Svíþjóð. Skoðaðar
vora ristilmyndir 1.530 íslendinga
35 ára og eldri sem teknar vora ár-
in 1990 til 1996. Metnar vora 1.517
myndir eftir að áunnin slitgigt
hafði verið útilokuð. Meðalaldur
sjúklinga við myndatöku var 68 ár
og var algengi slitgigtar meðal ís-
lendinga 10,8%, lægst meðal 35 til
39 ára eða 2% en hæst hjá 85 ára
og eldri eða 35,4%.
Sé tekið tillit til aldurs og kyns
og niðurstöðurnar notaðar til að
reikna út aldursStaðlað algengi
slitgigtar á Islandi og í Suður-Sví-
þjóð þá er algengi slits í mjöðmum
Islendinga eldri en 35 ára 8% en
1,2% í Suður-Svíþjóð. Þoi'valdur
segir að þrátt fyrir að samanburð-
ur sé erfiður milli landa vegna mis-
munandi mats- og mælingarað-
ferða sé ljóst að algengið hérlendis
sé mun hærra en á öðram Norður-
löndum, Englandi og Bandaríkjun-
um. Hann bendir á í tengslum við
erfðir að ákveðin störf erfist, t.d. sé
algengast að bændasynir taki við
búum af feðrum sínum, og því sé
ekki undarlegt að slitgigt liggi í
ákveðnum ættum. Það stafi að ein-
hverju leyti af erfiðisvinnunni sem
slíkri en líka sé erfðaþátturinn ráð-
andi því ekki hafi fundist augljósar
skýringar á áhrifum frá umhverf-
inu. Þorvaldur segir áfram unnið
að leit að skýringum á þessari háu
tíðni slitgigtar hérlendis.
I öðra erindi sínu á skurðlækna-
þinginu ræddi Þorvaldur um fjölda
gerviliðaaðgerða í mjöðm vegna
framslitgigtar á íslandi árin 1982
til 1996. A því tímabili vora gerðar
3.403 aðgerðir af þessum toga hér-
lendis og var meðalaldur sjúklinga
69 ár. Fjöldi aðgerða jókst úr 94
árið 1982 í 221 1996. Hann bendir
á að sé teldð tillit til aldurssam-
setningar Islendinga og Svía þá
séu gerðar mun fleiri gerviliðaað-
gerðir hérlendis en þar eða 319 á
hverja 100 þúsund íbúa 49 ára og
eldri á íslandi en 209 í Svíþjóð.
Hann segir þessar niðurstöður
knýja á um nauðsyn þess að setja
fram aldursstaðlaðar tölur þegar
sjúkdómatíðni sé borin saman milli
landa.
Mikil aukning á
gerviliðaaðgerðum
Þá kynnti Þorvaldur spá um
fjölda gerviliðaaðgerða næstu 30
árin og telur hann ljóst að þeim
muni fjölga um 2% á ári næstu 30
árin eða úr 221 árið 1996 í 368 árið
2030. Segist hann í þessum tölum
ekki hafa tekið tillit til fjölda end-
urtekinna aðgerða sem jafnan séu
nokkrar á ári og trúlega muni þeim
einnig fjölga. Segir hann því nauð-
synlegt að stjórnvöld geri ráð fyrir
auknum fjárveitingum til gervilið-
aðgerða í mjöðm næstu þrjá ára-
tugina.
í umfjöllun um lófakreppu kom
fram að gigtareinkenni virðist fátíð
hjá íslenskum körlum með lófa-
kreppu og lýst var nýjum leiðum í
meðhöndlun lófakreppu. Kiistján
G. Guðmundsson, læknir á heilsu-
gæslustöðinni á Blönduósi, hefur
unnið að þessum rannsóknum
ásamt Nikulási Sigfússyni, Reyni
Arngrímssyni og Þorbirni Jóns-
syni. Meðferð lófakreppu hefur
verið talin verkefni skurðlækna en
Kristján segir nýjar aðferðir hafa
verið að koma fram síðustu árin,
t.d. að bera sterakrem á lófa, að
spýta inn steram eða interferon-
gömmum í bandvefshnúta, geislun
og fleira. Segir hann margar þess-
ara aðferða gagnast, þær geti
dregið úr verkjum og seinkað
framgangi sjúkdómsins.
Lýst var hvernig 40 ára karl-
maður með sterka ættarsögu um
lófakreppu hefur borið sterakrem
á bandvefsstreng í lófa sem farinn
var að valda ki-eppu á fingri og
hvernig hann réttist við með krem-
inu. Sjúklingurinn hefur notað
kremið í ár og geri hann það ekki í
nokkrar vikur fer fingurinn að
kreppast á ný. Bent var á að þörf
væri á frekari samanburðarrann-
sóknum til að meta árangur af nýj-
um meðferðarúrræðum.
Stýra tækinu
með röddinni
Auk fyrirlestra kynna lyfjainn-
flytjendur og framleiðendur vöra
sína og ýmis tæki era einnig sýnd.
Meðal þeiiTa má nefna eins konar
vélmenni eða tölvustýrt tæki sem
nemur mannsrödd og er notað til
að halda og stýra speglunartæki
sem notað er við skurðlækningar.
Eitt slíkt tæki, AESOP 3000 frá
bandarískum framleiðanda, var
tekið í notkun á Landspítalanum
fyrir tæpum tveimur mánuðum.
Bjarni Torfason yfirlæknh' segir
það nýtast við brjósthols- og kvið-
arholsaðgerðir og fyrirhugað er
einnig að nota það við ákveðnar
gerðir hjartaaðgerða.
Læknar geta talað við tækið,
sagt því að fara upp, niður, til
hægri eða vinstri en gegnum tækið
er mynd varpað á skjá. Við skurð-
aðgerðir með slíkri speglunartækni
era aðeins gerð lítil göt í stað
stórra skurða. Læknirinn sem
stýrir aðgerðinni hefur þurft að
gefa aðstoðarmanni sínum fyrir-
mæli um hverja hreyfingu tækisins
en nú getur hann talað beint við
tækið sjálft og segja læknamir það
spara nokkurn tíma í slíkum að-
gerðum auk þess sem myndin verði
stöðugri og skýrari en sú sem verð-
ur þegar mannshöndin stýrir tæk-
inu. Tæki sem þetta kostar kring-
um fjórar milljónir króna og segir
Róbert Tómasson, fulltrái A.
Karlssonar, að gera megi ráð fyrir
að þörf gæti verið hérlendis fyrir
fimm til sjö tæki.
MENN hafa aðeins verið að renna
á Volasvæðinu fyrir austan Selfoss
síðustu daga og fengið góða veiði.
Nóg virðist vera af sjóbirtingi og
veiðst hafa allt að 5 punda fiskar.
Þá lauk hollveiðum í Geirlandsá á
hádegi miðvikudagsins og komu
alls 27 birtingar á land. Áin er þó
enn erfið til veiða vegna graggs og
vatnavaxta.
Magnús Brynjólfsson leigutaki
Volasvæðisins sagði í samtali við
Morgunblaðið að aðeins væri veitt
á efsta svæðinu í apríl, veiði væri
einskorðuð við fiugu og óskað væri
eftir því að menn slepptu fiski.
Maður sem skrapp til reynslu á
skírdag fékk strax veiði, stærst 5
punda fisk. Síðar hafa menn verið
að líta á svæðið eftir því sem skil-
yrði hafa leyft, en á stundum er
vatn skolað vegna aðrennslis frá
Hvítá.
Veiði hefur verið góð. Tveir
menn sem vora nýverið fengu tvo 3
punda, misstu fleiri og sáu mikið af
fiski að sögn Magnúsar. Hann
sagði einnig að um þessar mundir
Mikíð líf í Volanum
væri leysing og skolað vatn og
svæðið því erfitt. „Eg hef svona
sett menn í stellingar að þarna fari
að veiðast vel þegar nær dregur
miðjum mánuðinum eða svo,“ bætti
Magnús við.
Mok í Geirlandsá
Hópurinn sem lauk veiðum í
Geirlandsá á hádegi miðvikudags
endaði með 27 birtinga á þurra.
Mest vora það 4-6 punda fiskar, en
sá stærsti var 9 pund og er það
stærsti birtingurinn sem frést hef-
VEIÐIMAÐUR glímir við sjóbirting í ármótum Eldvatns og Hverfisfljóts.
ur af það sem af er vori. Þetta var
sami hópur og fékk 12 fiska á einu
kvöldi og greint var frá í þessum
þætti í fimmtudagsblaðinu. Síðasti
morgunninn var þá eftir og fengust
þá 15 fiskai- til viðbótar. Þeir sem
tóku við sáu ána vaxa gríðarlega og
dökkna enn meir alla fyrstu vakt-
ina. I gærmorgun var þó eitthvað
hægt að reyna á ný og fengust þá
strax fjórir fiskar.
Hér og þar
Við höfum heyrt að eitthvað hafi
aflast í Skaftá fyrir landi Nýjabæj-
ar og var það fyrstu daga mánaðar-
ins. Síðan hlýnaði og bætti í úr-
komu hefur Skaftáin dalað. Veiði í
henni byggist á köldu veðri, þá er
sólbráð lítil og jökulmóðan sæmi-
lega tær. Þá hefur það heyrst að
fyrstu sjóbirtingarnir séu komnir á
land úr Hörgsá neðan brúar, en
þai- var óveiðandi fyrstu dagana
vegna ísalaga. Reiknað er með því
að reynt verði í Vatnamótunum í
fyrsta sinn á þessu vori um helg-
ina.