Morgunblaðið - 09.04.1999, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 9. APRÍL 1999
UR VERINU
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Friðþjófur Helgason
FIMM íslensk skip hafa að undanförnu verið á kolmunnaveiðum vestan við írsku lögsögrina. Þar á meðal er
Hákon ÞH sem hefur iandað um 1.600 tonnum.
Kolmunnaveiði gengur
vel vestan við Irland
MIKIÐ hefur verið að gera í
kolmunnanum hjá Tanga á Vopna-
fírði undanfarna fjóra sólarhringa en
síðan á mánudag hafa þrjú erlend
skip, tvö skosk og eitt færeyskt,
landað samtals um 3.600 tonnum hjá
fyrirtækinu. Um páskana lönduðu
tvö færeysk skip samtals um 2.800
tonnum hjá Loðnuvinnslunni á Fá-
skrúðsfirði en fimm íslensk skip hafa
verið á kolmunnaveiðum fyrir vestan
írsku lögsöguna og hafa landað sam-
tals um 6.000 tonnum, þar af tæplega
sjötta hluta i Færeyjum, síðan í lok
mars.
„Við höfum átt mikil samskipti við
Færeyinga sem meðal annars hafa
leitt til þess að skoskt skip landaði
tæplega 850 tonnum í vikubyrjun og
annað skoskt skip kom á þriðjudag
með 850 tonn en færeyska skipið
Kristján í Grjótinu kom í gær með
um 1.900 tonn,“ sagði Friðrik M.
Guðmundsson, framkvæmdastjóri
Tanga. Tangi hefur fest kaup á
norsku skipi og fær það afhent í lok
mánaðarins en skipstjóri og vélstjóri
á vegum fyrirtækisins eru um borð í
skipinu til að kynna sér veiðar og
meðferð kolmunna. Það er á veiðum
á sömu slóðum og íslenku skipin en
hefur landað í Noregi.
Færeysku skipin Kristján í Grjót-
inu og Jón Sigurðsson lönduðu tæp-
lega 2.800 tonnum hjá Loðnuvinnsl-
unni á Fáskrúðsfirði um páskana,
Kristján tæplega 1.900 tonnum og
Jón um 870 tonnum.
Þorsteinn EA er í þriðja túrnum
en hann hefur landað samtals um
2.000 tonnum í Grindavík. Sighvatur
Bjarnason VE var með 100 tonn í
fyrsta túr en 365 tonn í vikunni og
landaði í bæði skiptin í Vestmanna-
eyjum. Hákon ÞH er kominn með
liðlega 1.600 tonn, Bjami Ólafsson
AK, sem landaði 300 tonnum á Akra-
nesi í vikunni eftir að hafa farið til
Færeyja eftir fyrsta túr, er kominn
með 1.260 tonn og Jón Kjartansson
SU 2.000 tonn. Hann landaði 700
tonnum í Færeyjum eftir fyrsta túr
og svo 1.300 tonnum á Eskifirði í vik-
unni. „Menn eru bjartsýnir og þetta
lofar góðu því mikið er af kolmunna
á svæðinu,“ sagði Emil Thorarensen,
útgerðarstjóri Hraðfrystihúss Eski-
fjarðar, en fyrirtækið tók á móti
32.000 tonnum af kolmunna frá apríl
til nóvember í fyrra.
Nýtt skip til SH
SR-mjöl hefur keypt norskan bát
sem var smíðaður 1990 og er 1.200
brúttótonn. Skipaklettur á Reyðar-
firði gerir bátinn út en gert er ráð
fyrir að hann verði afhentur í Eger-
sund í Noregi í dag og fer hann
beint á kolmunnaveiðar. Að sögn
Harðar Þórhallssonar, fram-
kvæmdastjóra Skipakletts, verður
áhöfnin að hluta til norsk til að
byrja með en Norðmönnunum er
ætlað að vera Islendingunum til
leiðsagnar.
Islenskir fiskmarkaðir
vel samkeppnisfærir
í ÚTTEKT sem Samtök uppboðs-
markaða á íslandi hafa látið gera á
gjaldskrám fiskmarkaða í Evrópu
kemur fram að þjónustugjöld ís-
lenskra fiskmarkaða eru með þvi
lægsta sem þekkist í Evrópu, auk
þess sem þjónustustig þeirra er
einnig með því besta sem gerist.
Úttektin er unnin af Ragnari Erni
Egilssyni, markaðsfræðingi og gerði
hann verðathugun í þeim löndum
sem helst eru í samkeppni við ís-
Ienska markaði. í niðurstöðum út-
tektarinnar segir að þó svo að út-
flutningur á fersku hráefni til mark-
aða í Evrópu hafi minnkað beri að
líta svo á að íslenskir markaðir séu í
samkeppni við hina erlendu kollega
sína. Þetta eigi bæði við um það verð
sem mögulegt er að fá fyrir afla hér-
lendis á móti verði erlendis og einnig
þau þjónustugjöld sem markaðirnir
taka. Mismunur markaðsverðs á
fiski hafi löngum verið þekktur, jafnt
hér á landi og á hinum evrópsku
mörkuðum. Spumingin um það
hvort þjónustugjöld íslenskra mark-
aða standist samkeppni hafi hins
vegar að mestu verið óljós hingað til.
I úttektinni eru leiddar líkur að
því að ódýrasti fiskmarkaðurinn í
Evrópu sé í Hirtshals í Danmörku.
Hann sker sig reyndar nokkuð úr
öðrum mörkuðum með aðeins rétt
rúm 2% í söluþóknun. Þar á eftir
kemur einn spánskur markaður en
þá hinar tvær íslenksku mark-
aðskeðjur, Reiknistofa fiskmarkað-
anna og Islandsmarkaður, með
þóknun frá 4,59% og 4,83%. Það er
því fullyrt að íslenskir markaðir
komi mjög vel út miðað við aðra
markaði í Evrópu.
Tryggvi Leifur Ottarsson, formað-
ur Samtaka uppboðsmarkaða, segir
niðurstöðu úttektarinnar mjög já-
kvæða fyrir íslenska fiskmarkaði.
Þeir hafi lág gjöld miðað við aðra,
auk þess að vera með hátt þjónustu-
stig. Ennfremur komi fram í úttekt-
inni að ef kostnaður vegna umbúða
SJÓLI HF landaði um 100 tonnum
af blálöngu í Hafnarfirði eftir veiðar
í hálfan mánuð á Hatton-banka.
Þetta var fjórði túr skipsins á svæðið
síðan um miðjan febrúar en
framundan eru úthafskarfaveiðar á
Reykjaneshrygg.
Að sögn Magnúsar Guðmund-
ssonar skipstjóra var hann á
svipuðum slóðum og áður, sunnan til
á Hatton-bankanum. „Þetta var
frekar rólegt og lítið að hafa. Fyrst
fengum við 10 til 12 tonn á
sólarhring en svo sex til sjö tonn.
Blálangan dreifir úr sér þegar hún
er búin að hrygna og því er ekki
hægt að veiða hana nema í um 40
daga, sama hvar það er. Veiðarnar
ráðast af tíðarfari og öðru en ég held
að besti tíminn sé frá um 20. febrúar
er ekki talinn með hjá þeim mörkuð-
um sem svöruðu verður munurinn
enn meiri. „Þetta er því ákveðin við-
urkenning. Um leið staðfestir úttekt-
in það sem við höfum lengi haldið
fram að við erum vel samkeppnis-
færir við fiskmarkaði í Evrópu. And-
stæðingar fiskmarkaða hafa lengi
haldið því fram til að geta stjórnað
verðmyndun á fiski sjálfir," segir
Tryggvi.
til 10. apríl.“ Magnús sagðist ekki
hafa reynt við aðrar tegundir á
svæðinu eins og t.d. Frakkar og
Spánverjar, sem væru þarna í lengri
tíma á árinu. Þeir hefðu verið að
veiða langhala, háfa og fleira á mun
meira dýpi, um 700 fóðmum, en
blálangan væri á 400 til 500 faðma
dýpi. „Þetta er búið í bili en var
tilraunarinnar virði. Við erum
reynslunni ríkari og vitum betur
hvar við eigum að leita að ári, verði
farið þá, en fyrst eyddum við
mörgum dögum í að leita á
vonlausum stöðum. Mér finnst
vitleysa hjá okkur að hafa ekki tekið
þátt í þessum veiðum fyrr því styst
er til Islands af þessari veiðislóð
þótt allir hafi sinnt þessu nema við
þar til nú.“
Sjóli fékk um 100
tonn af blálöngu
Reuters
Zhu Rongji
í Washington
ZHU Rongji, forsætisráðherra
Kína, ávarpar fréttamenn á
flötinni fyrir framan Hvíta húið
í Washington í gær, á meðan
Bill Clinton Bandaríkjaforseti
fylgist kíminn með.
Efst á dagskrá viðræðna leið-
toganna er beiðni Kínveija um
að fá aðild að Heimsviðskipta-
stofnuninni, WTO. Talsménn
Bandaríkjastjórnar sögðu í gær
ólíklegt að samkomulag tækist
um málið í heimsókn Zhus, sem
er sú fyrsta sem forsætisráð-
herra Kína fer í til Bandaríkj-
anna frá því árið 1986.
Upplýsingar um kjarnorkuvopna-
njósnir Kínverja í Bandaríkjunum
Stálu gögnum
um nifteinda-
sprengju 1995
SNEMMA árs 1996 fékk banda-
ríska leyniþjónustan þær upplýs-
ingar frá einum njósnara sinna í
Kína, að kínverskir leyniþjónustu-
menn hefðu hreykt sér af því að
hafa stolið bandarískum kjarn-
orkuleyndarmálum. Hefðu þau síð-
an verið notuð til að fullkomna
smíði kínverskrar nifteinda-
sprengju. Var skýrt frá þessu í
bandaríska dagblaðinu The New
York Times í gær.
Kínverjar smíðuðu og prófuðu
fyrst nifteindasprengju á síðasta
áratug og í Bandaríkjunum er full-
yrt, að þá hafi þeir stuðst við upp-
lýsingar, sem stolið var í Lawrence
Livermore-rannsóknastöðinni i
Kalifomíu, einni helstu kjarnorku-
vopnarannsóknastöð í Bandaríkj-
unum. Sprengjuna, sem drepur
fólk með mikilli geislun en veldur
engu tjóni á mannvirkjum, reyndu
Kínverjar 1988 en tilraunin þótti
ekki takast sem skyldi. Að sögn
njósnarans í Kína var það mál leyst
með því að stela enn meiri upplýs-
ingum 1995 og hann lýsti því meira
að segja hvemig þeim var komið
frá Bandaríkjunum til Kína.
Hafin var rannsókn á þessu máli
en bandarískir embættismenn segj-
ast ekki hafa fundið neinar vísbend-
ingar um, að Kínverjar hafi fram-
leitt fullkomna nifteindasprengju.
Kom þetta mál upp á sama tíma og
verið var að rannsaka hugsanlegan
stuld Kínverja á upplýsingum um
fullkomnasta kjarnaodd Banda-
ríkjamanna, W-88.
Vandræðalegt mál
fyrir Clinton
Síðara njósnamálið er mikilvægt
af ýmsum ástæðum. Til þessa hef-
ur ríkisstjórn Bills Clintons forseta
lýst fyrra málinu sem gömlum
fréttum frá síðasta áratug er
repúblikanar voru við stjómvölinn.
Hins vegar bendi ekkert til, að
Kínverjar hafi stundað kjarn-
orkunjósnir í Bandaríkjunum í tíð
núverandi stjórnar, sem hafi auk
þess gripið til ýmissa varúðamáð-
stafana með forsetatilskipun í febr-
úar á síðasta ári. Nú horfa málin
hins vegar öðru vísi við.
Haft er eftir bandarískum emb-
ættismönnum, að Sandy Berger,
öryggisráðgjafa Clintons, hafi ver-
ið skýrt frá þessum málum öllum í
apríl 1996 en Hvíta húsið segir, að
hann hafi ekki sagt Clinton frá því
eða aðhafst nokkuð lyrr en í júlí
1997 er hann fékk nánari upplýs-
ingar um kjarnorkunjósnir lán-
verja.
I skýrslu þingnefndar, sem falið
var að kanna þessi mál, er nákvæm
lýsing á njósnum Kínverja, jafnt í
valdatíð repúblikana sem demó-
krata, en ríkisstjómin hefur enn
ekki samþykkt þá kröfu þingsins,
að skýrslan verði birt opinberlega.
Berger andmælt
Berger hefur látið hafa eftir sér í
sjónvarpsviðtali, að á fundinum í
apríl 1996 hafi upplýsingar um
njósnir Kínverja verið mjög ófull-
komnar og auk þess hafi þá enginn
einn maður verið grunaður um
samstarf við þá. Aðrir embættis-
menn segja, að þessu hafi verið
þveröfugt farið. Upplýsingarnar
hafi verið mjög nákvæmar og einn
ákveðinn maður nefndur sem lík-
legur njósnari. Þá hefði það, sem
kom fram um nifteindasprengjuna,
átt að nægja til að ríkisstjórnin
rumskaði.
Bandaríska orkumálaráðuneytið
lauk við rannsókn á þessum málum
í júlí 1996 og hafði þá komist að
ýmsu athyglisverðu. Talið var lík-
legt, að sá, sem njósnað hefði fyrir
Kínverja, væri Wen Ho Lee, tölvu-
fræðingur í Los Alamos, og hefði
hann stolið upplýsingum jafnt um
W-88 og nifteindasprengjuna. Lee
var rekinn úr starfi í síðasta mán-
uði en hefur ekki verið ákærður.