Morgunblaðið - 09.04.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 9. APRÍL 1999 33
HYAÐAN SEM
VINDURINN BLÆS
Morgunblaðið/Einar Falur
ÓSKAR Árni Óskarsson
Brezka þjóðleikhiisið
Leikarar látnir
bera hljóðnema
London. Morgunbiaðið
/ / /
Oskar Arni Oskarsson
skáld hefur túlkað höf-
uðskáld japönsku
hækunnar. Samt hefur
hann aldrei til Japans
komið. I samtali
Þorvarðar Hjálmar-
sonar við hann kemur
----------7-----7-----
fram að Oskar Arni
heldur það duga að
koma bara til landsins í
bókum. Hann segir
að japönsku hæku-
skáldin hafí svipaða
sýn á umhverfíð og
hann kannast við hjá
sjálfum sér.
Það kemur enginn bíll og vegrykið sest á
skóna. Fægður
sólkoppurinn hátt á lofti. Vængir vindrell-
unnar á hæð-
inni grafkyrrir og einhverstaðar innan úr
minninu
kemur bóndi ríðandi á asna eftir gömlum
heiðavegi. Ég
leggst í lyngbrekkuna og hlusta... á ský.
Hún er heillandi skynjunin um
að hlutirnir séu ekki allir þar sem
þeir eru séðir. Grunurinn um
skrjáfið bak við allt, meiraseigja
tungumálið. Kannski er það í
bernskunni sem hlutirnir ráðast?
A æskudögum leggja menn það á
sig að klifra yfir nokkur grindverk
á leiðinni á bókasafnið til að verða
sér úti um lesefni í innkaupanetið,
sjálfan Hróa hött eða jafnvel
Leyndardóma Parísarborgar.
Vaka síðan yfir leyndardómunum
langt fram á nætur. En sérhver
dagur er ferðalag og ferðin sjálf
heimili þitt, _ segir í japönsku
kvæði. Óskar Arni Óskarsson yrk-
ir í ljóðaflokknum Bergstaðastræt-
ið - úr glötuðu handriti bernsk-
unnar um bakhúsalíf í Reykjavík
uppúr miðri öldinni. Um endalaus-
ar sumanágningar, krakkaleiki,
gaddavírsgirðingar, hafragrautinn
og - alltíeinu kemur hnefi í gegn-
um eldhúsrúðuna. Kyrrðin er rofin
„Glerbrotunum rignii- og gata
bernskunnar litast rauð...“
„I skáldskap stígur maður
stundum inní undraland þar sem
allt er nýtt og framandi. Um leið
rennur upp fyiir manni einhver
nýr skilningur, annaðhvort hug-
lægur eða, og ekki síður tilfinn-
ingalegur,“ segir Óskar Ai-ni.
„Ljóðlistin er bætiefni fyrir sálina,
einhverskonar tónlist sálarinnar!
Ég er fæddur og alinn upp í Þing-
holtunum, fór aldrei í sveit á sumr-
in, ekki einu sinni í Vatnaskóg. Ég
var sá sem horfði á eftir rútunum.
I fyi-stu ljóðabókunum mínum
sæki ég margt í þennan bernsku-
heim í Þingholtunum, þetta er
svona frekar ljúfsár tregi og
lýrískar myndir, glerhart raunsæi
á ekki við mig og er sjaldan mikill
skáldskapur."
Utjaðrar
Reykjavíkur
En Óskar Ámi yrkir ekki bara
um bakhúsin í Reykjavík, hjá hon-
um koma líka fyi'ir svæði að mestu
ónumin í skáldskap. Utjaðrar
Reykjavíkur sem kannski eru ekki
lengur útjaðrar, nema eftilvill í
minninu. Hann dregur upp ljóð-
rænar myndir af Breiðholtinu og
nánasta umhverfi þess; Elliðaár-
dalnum og Blesugrófinni sem nú-
orðið standa inní miðri borg. Þetta
eru íhuganir á gönguför: „Það má
líta á það þannig að ljóðskáldið sé
eins og skósmiður, smíðar skó og
skilur þá eftir fyrii- utan verkstæð-
ið. Svo kemur einhver sem freist-
ast til að prófa nýja skó og stund-
um skeður það að þeir bera mann
inn á nýja stíga og nýjar götur.
Bæði inní birtuna og líka inní
dimmari heima. Undanfarið hef ég
verið að fást við að þýða ljóð
norska skáldsins Olav H. Hauge
en hann segir á einum stað að gott
ljóð eigi að lykta af mold og ný-
höggnum viði. Það er nokkuð til í
því en ljóð geta auðvitað alveg eins
lyktað af malbiki og nýbökuðum
vínarbrauðum."
Föstudagskvöld og fáir í vagninum sem
mjakast meðfram gangstéttarbrúnunum í
Smáíbúðahverfmu; leið sjö liggur ekkert á.
Haustmyrkrið tekur á móti mér þegar ég stíg
út úr vagninum við Sogaveginn. Ofan við göt-
una leynist heilt hverfi bakhúsa, kofa og báru-
jámsskúra. Omalbikaðir vegarslóðar liggja
upp í hverfið þar sem syfjulegar götuluktir
varpa daufri skímu yfir þökin. Indverskir tón-
ar berast út um glugga á litlu steinhúsi með
gulmálaðri útihurð, ilmur af reykelsi, mótor-
skellir í gömlum Saab.
Raddirnar
bak við orðin
Hvaðan
sem vindurinn blæs -
aðeins þessi stígur
Óskar Árni yrkir jöfnum höndum
ljóð, prósaljóð og hækur að jap-
anski'i fyrirmynd. Mörg ljóða hans
eru vegaljóð ort á ferðalögum víðs-
vegar um landið. Myndræn smá-
ljóð eftilvill í ætt við ljósmyndir.
Nótt á Borðeyri -
biævængur
ágægjum
Rækjutogarinn
skorðaður milli sólstafa
úti á Skagagrunni
„Fljótlega eftir Leyndardóma
Parisarborgar datt ég í Þórberg.
Las Ofvitann og Islenskan aðal
þegar ég var fjórtán eða fimmtán
ára og heillaðist af órum Þórbergs.
Ég held að hann búi alltaf dálítið
með mér, Þórbergur, og ég hrífst
enn af þessu rómantíska æði hans,
hvernig hann sá alla hluti í skáld-
legu og dálítið íroníoku ijósi.
Tómas Guðmundsson bjó á Berg-
staðastrætinu þegar ég var strák-
ur en ég þekkti hann ekki í sjón og
vissi ekki af honum þá. En hann er
fyrsta skáldið sem ég las að ráði,
stuttu síðar kom Steinn Steinarr
til sögunnar. Þessi tvö ólíku skáld
hö.fðu heilmikil áhrif á mig þegar
ég var yngri.“
Á voldugri
musterisklukkunni
blundar fiðrildi
(Basho)
Sjö frumsamdar
og þrjár þýddar
Allt frá Tindátum háaloftanna,
sem út kom árið 1990, hefur hæku-
smíð sett svip á bækur Óskars
Árna, en hann er höfundur sjö
frumsaminna ljóðabóka og þriggja
þýðingarsafna þar sem hann birtir
túlkanir sínar á höfuðskáldum
japönsku hækunnar. I framhaldi af
því er ekki úr vegi að spyrja um
tengsl Óskars Arna við Japan:
„Nei, ég hef aldrei til Japans kom-
ið, bara í bókum, og ég held að það
dugi mér alveg! Fyrir nokkuð
mörgum árum vaknaði áhugi minn
á kínverskri og japanskri ljóðlist.
Ég las allt það sem ég komst yfir,
bæði í íslenskum þýðingum og á
erlendum málum. Mér fannst
japönsku hækuskáldin hafa svip-
aða sýn á umhverfið og ég kannað-
ist við hjá sjálfum mér. Maður tek-
ur ljósmyndir með auganu má
segja, hækan er oftast augnabliks-
mynd. I framhaldi af þessum
kynnum fór ég að þýða, fyrst
skáldið Kobayashi Issa og síðan
fylgdu Matsuo Basho og Yosa Bu-
son í kjölfarið. Japanska hækan er
náttúruljóð, dregið fáum dráttum,
og hefur stundum verið kölluð ljóð
án orða og er þá átt við að bak við
einfalda mynd leynist annað ljóð
sem sé lesandans að yrkja.“
Tunglskinskvöld -
söngtifur tísta
í skugga grasblaða
BREZKI þjóðleikhússtjórinn
Trevor Nunn hefur valdið
nokkru fjaðrafoki með því að
láta leikara bera hljóðnema á
sviðinu svo betur heyrist til
þeirra. Leikarar eru margir
sagðir þessu mótfallnir og er
talið, að samtök þeirra láti til
sín taka næstu daga fyrir
frumsýningu, sem verður 13.
aprfl.
í samtali við The Daily Tel-
egraph sagði Nunn aðeins um
tilraun að ræða til að sigrast á
slæmum hljóðburði Olivierleik-
hússins, sem valdi því að undir
vissum kringumstæðum missi
áheyrendur af því sem leikar-
ar segja á sviðinu. Hann segir
leikara í upphafi telja þetta
andstætt sinni menntun og
mannorði, en þegar þeim sé
leitt fyrir sjónir, að þetta
skipti sköpum fyrir ánægju
leikhúsgesta, þá dragi þeir úr
MYNÐLIST
Gallerf llornið
Hafnarstræti
MÁLVERK GUÐBJÖRG MAGNEA
HÁKONARDÓTTIR (GUGGA)
Til 14. aprfl. Opið daglega frá kl.
11.00-23.30.
GUÐBJÖRG Magnea sýnir 15
málverk á Horninu, öll með svip-
uðu yfirbragði og áþekk að lit. Þau
era af grænum hæðum sem gjarn-
an ná yfir níu tíundu hluta mynd-
flatarins og eiga að lýsa gróand-
inni og vorinu. Tíundi hlutinn sem
eftir stendur sýnh- himininn, all-
heiðan og blikandi. í sumum
myndanna bregður fyrir útlínum
af fígúrum - konu og karli - sem
trálega era táknmyndir vorhvatar-
innar, og minna þannig á hina
ágætu mynd Marcel Duchamp,
Piltur og stúlka fagna vorínu, frá
1911.
Guðbjörg, eða Gugga, ræður yf-
ir ágætu handbragði, þótt ef til vill
mætti hún leyfa sér fjölþættari
blæbrigði í pensilfari og eilítið
mótmælunum. Þetta er heldur
ekki í fyrsta skipti, sem Nunn
lætur leikara hússins nota
hljóðnema, heldur var það á
sýningu Þjóðníðingi Ibsen í
fyrra.
En umræðan nú hefur orðið
til þess að setja hljóðnemana í
sviðsljósið. Þeir hafa lengi
tíðkast í söngleikjum, en þykja
ekki eiga heima á leikhússvið-
inu, þar sem rödd leikarans á
að fylla hvern krók og kima og
umvefja sérhvern leikhúsgest.
The Daily Telegraph birtir for-
ystugrein um málið og lýkur
henni á þá leið, að Nunn geti
gert það sem hann vill í einka-
reknum leikhúsum. En sem
Þjóðleikhússtjóri starfi hann
hjá brezka skattgreiðandanum,
sem ætlast til þess að leikarar
Þjóðleikhússins „tali út fullum
liálsi" en skrúfi ekki bara upp í
hljóðnemunum.
minni gljáa í bindiefninu. Við-
fangsefni hennar er hins vegar
helsti fáfengilegt og gamaldags,
svo nærri jaðrar við væmni. Ein-
kunnarorðin undir sýningar-
skránni: „Grænn er litur vors,
vaxtar og vonar“, era næstum eins
logandi tilfinningaþrungin og
„Drottinn blessi heimilið".
Með jafnágætri tækni og hún
ræður yfir ætti Guðbjörgu ekki að
verða skotaskuld úr því að losa sig
undan þessari hugljúfu endaleysu
og snúa sér að eilítið meira krefj-
andi myndefni.
Halldór Björn Runólfsson
-----------------
Sýningum lýkur
Hafnarborg
SÝNINGU á málverkum Björns
Birnis, Hlífar Ásgrímsdóttur og
Kristínar Geirsdóttur lýkur næst-
komandi sunnudag. Kl. 14 mun
Kór Hvassaleitisskóla flytja nokk-
ur lög í safninu undir stjórn Kol-
brúnar Ásgrímsdóttur.
Sissa t-ískuhús
Hverfísgötu 52, sími 562 5110
Grænt og vænt