Morgunblaðið - 10.06.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Dýrð Krists
TQ]\LIST
Ilallgrímskirkja
KIRKJULISTAHÁTÍÐ
Lára Stefánsdóttir ballettdansari,
Sverrir Guðjdnsson kontratendr og
Hörður Áskelsson orgelleikari fluttu
Dýrð Krists eftir Jdnas Tdmasson.
Sunnudagur 6. júní kl. 20.30.
SÍÐASTLIÐIÐ sunnudagskvöld
hófst Kirkjulistahátíð í Hallgríms-
kirkju. Hún hefur verið haldin ann-
að hvert ár en nú mun ætlunin að
gera hana að árlegum viðburði. Að
þessu sinni hófst hátíðin með því að
verkið Dýrð Krists eftir Jónas
Tómasson var flutt í nýjum bún-
ingi. Hörður Áskelsson organisti
Hallgrímskirkju lék á orgel, Sverr-
ir Guðjónsson kontratenór söng og
Lára Stefánsdóttir dansaði frum-
saminn dans.
Dýrð Krists er í sjö þáttum sem
hver og einn byggist á texta úr
guðspjöllunum. Þegar verkið var
frumflutt fyrir þremur árum voru
hafðir biblíulestrar á milli þátta en
að þessu sinni var breyting gerð á;
orð heilagrar ritningar var flutt
sem söngles og dansað var við tón-
listina. Þrennskonar list var felld
saman í eina heild en engu að síður
var hver þeirra sem af eigin heimi;
organistinn var ósýnilegur í hásæti
sínu, kontratenórinn gekk fram og
aftur um kirkjuskipið og tónlas en
dansarinn var nær allan tímann
fremst við altarið og spann vef sinn
þar. Söngvari og dansari snertust
aðeins einu sinni; það var í upphafi
fimmta hluta: fyrirgefið eins og
Guð hefur í Kristi fyrirgefið yður.
Ekkert tónskáld sem semur trú-
arlega tónlist á ofanverðri 20. öld
fær horft fram hjá tónverkum
franska tónskáldsins Oliviers
Messiaens. Hann þróaði sitt eigið
tungumál um miðja öldina með
margbreytilegum tónstigum og
hrynjandi sem átti rætur sínar að
rekja til indverskrar tónlistar. Org-
elverk Messiaens áttu sér sterka
trúarlega skírskotun og voru jafn-
an í sjö eða níu þáttum. Þegar hlýtt
er á Dýrð Krists eftir Jónas Tóm-
asson kemur tónlist Messiaens upp
í hugann, því hugmyndirnar eru á
margan hátt svipaðs eðlis en úr-
vinnsla þeirra er fersk og mjög
persónuleg.
Styi-kleiki Dýrðar Krists felst
fyrst og fremst í skýru formi og
hreinum stíl hvers þáttar fyrir sig.
í þeim takast á skarpar andstæður
sem ýmist falla saman í eitt að lok-
um eða sundrast. I öðrum þætti,
Vínviðurinn og gi’einarnar, hefja
þrjár sjálfstæðar og ólíkar raddir
leikinn; þær stíga hljóðlega ólíka
tónstiga og hrynjandi þeirra er
hver með sínu sniði. Skyndilega
brýst fram nýtt efni; tónski-atti
(stækkuð ferund) og heiltónstigar
leika lausum hala í samstíga átt-
undum. Þetta ólíka efni er síðan
fellt saman og aðskilið á ný.
í fjórða hluta, Salt og ljós,
bregður fyrir skemmtilegum
þrástefjum og klasahljómum. I
upphafi þáttarins hljóma stuttir
tónar á efra sviði og þeim er svarað
af og til með tveimur stökum tón-
um á neðra sviði sem mynda ýmist
litla eða stóra þríund. Þessi sam-
skipti tónanna þróast og verða að
mögnuðum tónbálki; klasahljóm-
arnir turnast hver ofan á annan
þannig að litbrigði orgelsins fá not-
ið sín til hins ítrasta.
Þættirnir mynda einnig sterkar
andstæður sín í milli. Þriðji þáttur,
Andi sannleikans, er innhverfur;
raddirnar eru ósamstíga og virðast
aldrei ná að mynda samhljóm. I
sjötta kafla hins vegar, Jesú fagn-
að, mynda raddirnar magnaða stíg-
andi með endurteknum tónum og
stighækkandi hljómferli. I loka-
þættinum rís verkið hæst; þáttur-
inn er tilbrigði við eigið sálmalag
tónskáldsins. Raddfærslan verður
sífellt ómstríðari með hverju til-
brigðinu sem líður og í lokin taka
raddirnar á rás með ■miklum gleði-
hljóm; undir niðri hljómar hæg-
ferðug laglínan og stefnir mark-
visst að langþráðum lokahljómn-
um, mögnuðum C-dúr þríhljómi.
Með því að setja Dýrð Krists í
nýtt listrænt samhengi með söng
og dansi öðlast það á vissan hátt
nýtt líf. Orgelverkið er tvímæla-
laust eitt og sér glæsileg tónsmíð
sem lætur engan ósnortinn en með
tónlesi og dansi verður hún að leik-
rænni og trúarlegri athöfn í senn.
Tónlesið sprettur fram úr þögninni
milli þátta en hvort tveggja, söng-
urinn og orgelleikurinn, er hreyfi-
afl dansins. Enn frekari staðfesting
á styrk orgelverksins var sérlega
blæbrigðarík raddskipan hljóðfær-
isins; svo virðist sem þetta marg-
slungna verk bjóði upp á óendan-
lega möguleika í raddskipan.
Þannig lék Hörður Áskelsson verk-
ið af mikilli hugmyndaauðgi og ör-
yggi, líkt og hér hafi verið um
klassískt verk að ræða. Sverrir
Guðjónsson flutti tónlesið milli
þátta glæsilega; hann fyllti rýmið
orðum líkt og Lára gaf því líf með
dansi sínum. Saman var flutningur-
inn hjá þremenningunum mjög
áhrifaríkur, fullur tjáningar og
íhugunar í senn.
Gunnsteinn Ólafsson
Nýjar bækur
• LEIG URÉTTURII. Húsaleiga er
eftir Jóhannes K. Sveinsson.
I þessari bók eru skýrðar þær
lagareglur er gilda um réttarsam-
band leigusala og leigjanda húsnæð-
is. Einkum er byggt á húsaleigulög-
um nr. 36/1994, sem gilda um leigu
íbúðarhúsnæðis. Fjallað er ítarlega
um allar greinar laganna, s.s. um
gerð leigusamninga, túlkun þeirra,
viðhaldsskyldur aðila samnings, van-
efndir leigusamninga, á hvern hátt
lögin eru frávíkjanleg og áhrif þess
að fýrirmælum laganna er ekki fylgt.
Einnig er að finna sjálfstæða kafla
um skattalega meðferð húsaleigu-
tekna og reglur um húsaleigubætm-.
Fjölmargir dómar Hæstaréttar
íslands eru reifaðir í tengslum við
þau álitaefni sem fengist er við í bók-
inni. Jafníramt er að finna tilvísanir
til fordæma norrænna dómstóla og
álita Kærunefndar húsaleigumála
þar sem við á.
Bókin er ætluð sem handbók fyrir
starfandi lögfræðinga og aðra þá
sem þurfa að kynna sér reglur um
húsaleigu. Jafnframt mun bókin nýt-
ast laganemum sem leggja stund á
valgi-einina Leigurétt.
Höfundur bókai-innar er starfandi
héraðsdómslögmaður, en hefur haft
umsjón með kennslu leiguréttar við
lagadeild Háskóla Islands.
Útgefandi er Háskólaútgáfan.
Bókin er 297 bls. og innbundin. Verð
kr. 3.900.
SNILLD ARKENN SL A
VERKIN á sýningunni í Helsinki eru unnin úr hrosshári og silfri.
Islenskir skartgripir
1 Helsinki
im;kii;
Fræðibók
NÝTT LAND - NÝ ÞJÓÐ
Landnámsaðferðin - samþætting
námsgreina í grunnskóla eftir Her-
dísi Egilsdóttur. Mál og menning,
1998 - 77, viii bls.
MARGT er nú rætt og ritað um
kennslu, kennsluaðferðir og kjör
kennara og það ekki alltaf á já-
kvæðum nótum. Það kemur því
eins og ferskur vindblær að fá í
hendur bók þar sem fjallað er um
svokallaða landnáms-
aðferð sem Herdís
Egilsdóttir hefur þró-
að og prófað með átta
og níu ára bömum
Isaksskóla í tæpan
aldarfjórðung eða frá
árinu 1976. Þessi að-
ferð byggir á þvi að
bömin finna ónumið
land og þurfa að þróa
þar nútímasamfélag.
Kennarinn leiðir og
stýrir, leggur fyrir
spumingar en gefur
ekki svörin fyrir fram.
í landnámsaðferðinni
er kennslustofunni
ekkert mannlegt óvið-
komandi. Bömin þurfa
sjálf að leysa vandamál sem upp
koma og þannig tengir kennarinn
allar greinar, grunngreinar svo
sem lestur, skrift og reikning en
auk þess samfélagsgreinar svo sem
skattamál, lagasetningu, mennta-
mál, útflutning og innflutning og
svo framvegis. Bömin kynnast til
dæmis tungumálanámi með því að
þau innleiða esperantó sem tungu-
mál í landinu nýja og þau kynnast
málfræði með því að glíma við að
þýða orð á þetta nýja mál. Afrakst-
ur þessarar kennslu er hrífandi og
sýnir svo ekki verður um villst
hversu mikið er hægt að gera í
kennslustofu ef hugvit og alúð ráða
ferð. Kennari getur gert ótrúlega
hluti með litlum böm og leitt þau
áfram langt umfram það sem
manni finnst að svona lítil börn
ráði við. Þekkingin er framreidd á
aðlaðandi og leikandi máta og nem-
endur fá að prófa ólíkustu hluti,
jafnvel að búa til kennslubækur
handa bömum nýja landsins!
Þessi aðferðafræði
Herdísar hefur hlotið
verðskuldaða athygli,
bæði innan lands og
utan, þótt það vefjist
áreiðanlega fyrir
mörgum kennaranum
að leggja út í þá vinnu
sem þessi aðferð kallar
á. En kennari sem
vinnur starf sitt af
hugsjón og hefur að
leiðarljósi að kennsla
er ekki aðeins fólgin í
því að miðla þekking-
armolum til nemenda,
heldur miklu fremur í
mannrækt, finnur í
þessari aðferð lykil að
snilldarlegri kennslu-
aðferð sem nær að samþætta allar
skólagreinar inn í einn farveg þar
sem markmiðið er að kynna böm-
unum lífið sjálft og samfélagið sem
þau búa í.
I bókinni er fjallað um þessa að-
ferð frá ýmsum sjónarhomum.
Heimir Pálsson segir frá reynslu
sinni er hann mætti á „Þjóðhátíð“ í
fsaksskóla og honum verður hug-
leiknust ljóðasmíð þessara litlu
bama. Herdís segir sjálf frá að-
ferðum og leiðum sem hún notar í
kennslunni og gefur sýnishom af
einfaldri hönnun hluta sem nauð-
synlegir era í verkefninu. í bókar-
lok tengir Sigurður Bjömsson
heimspekingur landnámsaðferðina
og kennslu bama með heimspeki-
legri samræðu.
Rit þetta er fyrst og fremst
skemmtileg lesning sem kemur
veralega á óvart, en um leið er um-
fjöllunin um það sem börnin hafa
fram að færa fróðleg og vekjandi.
Þetta er rit sem er fyrst og fremst
hugsað sem hjálpartæki fyrir
kennara, en ég skora á alla for-
eldra sem eiga börn á fyrstu árum
grannskóla að kynna sér efni þessa
rits því það vekur óneitanlega alla
til umhugsunar um uppeldi og
kennslumál. Það er ekki síður
skylda foreldra en kennara að
koma ungum bömum til þroska og
þessi bók er uppfull að jákvæðum
hugmyndum um hvemig hægt er
að gera nám skemmtilegt.
KVIKMYNDIR
Háskólabfó
CELEBRITY
irk'h.
Leikstjórn og handrit: Woody Allen.
Aðalhlutverk: Kenneth Branagh, Ju-
dy Davis, Joe Mantegna, Winona
Ryder, Melanie Griffith, Charlize
Theron og Leonardo DiCaprio.
Sweetland Films 1998.
ELSKULEGUR Woody Allen.
Þótt hann sé ekki alltaf bestur verð-
ur hann alltaf skemmtilegastur. Og
það á svo víðtækan hátt. Engum
öðrum er jafnlagið að tæta utan af
okkur, og ekki síst sjálfum sér, van-
máttuga varnarskjöldinn þannig að
ekkert stendur eftir nema mannleg-
ur breyskleikinn, heillandi í hjákát-
leika sínum og það kann Woody að
notfæra sér betur en nokkur annar.
Þessi elska.
í þessari mynd sinni, Þotuliðinu,
tekur hann fyrir og gerir grín að
stjömudýrkun almennings og því
í INTO Galleria í Helsinki stend-
ur yfir skartgripasýning Guðrún-
ar Marinósdóttur og Sifjar Ægis-
dóttur. Verkin á sýningunni eru
unnin úr hrosshári og silfri í
samvinnu þeirra mæðgna.
Guðrún Marinósdóttir útskrif-
aðist úr textíldeild MHÍ árið 1978
og hefur heldið nokkrar einka-
fáránlega fólki sem samfélagið vel-
ur sér að fyrirmynd. Það er fólk
uppfullt af tilgerð, fólk sem við sjá-
um í bíómyndum, fólk sem við sjá-
um á tískusýningum; fólk sem er
ekki til.
Aðalpersónan Lee, sem Kenneth
Branagh leikur, er misheppnaður
rithöfundur. Hann starfar við tíma-
rit sem fjallar um stjörnur, og þeg-
ar hann kemst í tæri við þær reynir
hann að pranga inn á þær kvik-
myndahandriti eftir sig, en gengur
illa. Hann er nýskilinn við Robin,
sem Judy Davis leikur, en hún er á
barmi taugaáfalls þegar hún kynn-
ist alltof dásamlegum manni.
Branagh er hér eiginlega í hlut-
verki Woodys Allens og hefur stúd-
erað alla hans líkamstjáningu og
talsmáta til hins ýtrasta og nær
honum frábærlega vel. En ef hann á
að vera alveg einsog Woody Allen,
af hverju lék hann þá ekki hlutverk-
ið bara sjálfur? Judy Davis er frá-
bær leikkona og frábær hér sem
endranær. Það er samt eins og hlut-
verkið hennar sé hálfutanveltu í
þessu handriti. Eða er handritið
sýningar og tekið þátt í fjölda
samsýninga, bæði hér heima og
erlendis.
Sif Ægisdóttir útskrifaðist úr
skúlptúrdeild MHÍ árið 1991 og
gullsmíðadeild Lahti’s Institute
of Design, Finnlandi, árið 1996.
Sýningunni lýkur sunnudaginn
13. júní.
sjálft utanveltu? Eða var kannski
ekkert handrit? Ja, það er von að
maður spyrji því þessi mynd er al-
gerlega stefnulaus. Allen hefur ver-
ið þekktur fyrir að taka upp hina
ýmsu kvikmyndastíla; þýskan ex-
pressionisma, Cassavettes, o.s.frv.
og leika sér að þeim. („Bara til að
sýna hvað hann er ógeðslega klár,“
sagði eitt sinn öfundsjúkur vinur
minn með leikstjóradrauma.) Á
tímabili hélt ég að Þotuliðið væri
mynd sem byggðist mikið á leikara-
spuna, eins og margir leikstjórar
era fyrir í dag. En það getur eigin-
lega ekki verið því þá hefði það orð-
ið mun augljósara og hann hafði
ekki klikkað.
í Þotuliðið vantar ekki bara
handrit, heldur líka beina meiningu
leikstjórans, tilgang með myndinni,
boðskap. Hún byggist á einni lítilli
hugmynd og það er ekki nóg. En
hún er samt ekki leiðinleg. Nei, nei,
nei, Woody gæti aldrei orðið leiðin-
legur, hann er bara ekki alltaf jafn
góður.
Hildur Loftsdóttir
Símateikning Gabríelu í Nýló
GABRÍELA Friðriksdóttir mynd-
listamaður situr við símann á
Nýlistasafninu í dag, fimmtudag,
frá klukkan 14-18. Ollum er vel-
komið að hringja í símanúmerið
6951132 og taka óbeinan þátt í
símateikningu sem Gabríela teikn-
ar um leið og hún spjallar í símann.
Símateikningar byrja á einfóldum
punkti og ef lengd símtalsins er
talsverð verða þær oft flóknar og
margbrotnar en útkoman er alltaf
ráðgáta, segir í fréttatilkynningu.
Nýlistasafnið á Vatnsstíg hýsir
þessa dagana sýningu sem ber
nafnið POLYLOGUE 153 og er
samsýning 15 listamanna frá
París.
Herdís
Egilsdóttir
Sigrún Klara Hannesdóttir
Stjörnurnar heilla