Morgunblaðið - 11.08.1999, Qupperneq 50

J50 MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM

Forvitnilegar bækur
Forvitnilegar bækur
NY BOK UM LEYNDA HÆFILEIKA KATTA
Hamast að
bleiknefjum
Die Nigger Die! eftir H. Rap
Brown, sem heitir nú Jamil
Abdullah Al-Amin. The Dial Press
gaf út í New York 1969. 145 síður
með myndum.
Á sjöunda áratugnum var mikil
ólga í bandarísku þjóðfélagi, þar sem
tókust á ungmenni sem vildu róttæk-
ar breytingar á þjóðfélaginu og á
sama tíma börðust blökkumenn við
yfirvöld til að knýja fram nýtt þjóð-
félag þar sem litir nytu sömu rétt-
inda og hvítir. Námsmenn létu sér
almennt nægja að fara í mótmæla-
göngur og leggja undir sig skóla og
skrifstofur, en blökkumenn töldu
margir sig vera í stríði við hvíta
Bandaríkjamenn og gripu til vopna.
Meðal helstu leiðtoga róttækra
bandarískra blökkumanna á þeim
tíma var H. Rap Brown, skarp-
greindur, rökfastur og hávær, sann-
færður um að engin leið væri að
breyta þjóðfélaginu; það þyrfti að
bylta því. I Die Nigger Die! rekur
Brown pólitískan þroskaferil sinn
samhliða því sem hann lýsir því
hvernig málum sé háttað í Banda-
ríkjunum, þjóðfélagi sem reist sé á
misrétti og ekki sé hægt að breyta
nema með hörku. Hann var snemma
meðvitaður um bága stöðu litra vest-
an hafs og brást líka snemma við,
var ódæll í skóla og vakti litla hrifn-
ingu kennara þegar hann krafði
svara um kynþáttafordóma Shake-
speares sem hafi að auki verið
hommi. (Brown segist reyndar ekki
hafa lesið nema Óþelló og ljóð
Shakespeares, en hefði að ósekju
mátt lesa meira, því hefði hann lesið
Júlíus Sesar, hefði hann kannski átt-
að sig á þversögninni í að vera bar-
áttumaður fyrir auknum mannrétt-
indum litra og fyrirlíta homma.)
Stfilinn á bókinni er eins og klippi-
mynd, Brown veður úr einu í annað,
óðamála og æstur. Frásagnir hans af
uppeldi sínu gefa reyndar miklu
skýrari mynd af kúgun og fordómum
en pólitísk soðgrýlan sem nær yfir-
höndinni hvað eftir annað.
Brown var á sínum tíma eftirlýstur
af bandarísku alríkislögreglunni og
komst á lista yfir 10 hættuleg-
j^. ustu glæpamenn Bandaríkj-
B anna. Hann sat inni drjúg-
an tíma fyrir vopnað
iSfcfc,, rán og tók þá
islamstrú,
kastaði
nafninu H.
Rap Brown og '
heitir upp frá
því Jamil Abdullah Al-Amin. Þegar
hann losnaði úr fangelsi dró hann sig
í hlé, fluttist til Atlanta, opnaði raat-
vörubúð og helgaði sig trúnni.
í bók Al-Amins/Browns kemur
fram að samtök blökkumanna voru
máttlaus vegna innri deilna og
óskipulags, og sívaxandi atvinnuleysi
og kúgun gerði unga blökkumenn
vonlitla um framtíðina. Ekki var
minna um innbyrðis átök blökku-
manna en glímu við hvíta kúgara, því
verstu kveðjurnar fá þeir blökku-
menn sem tekið hafa þátt í heimi
bleiknefjanna, komist áfram á þeirra
forsendum að mati Browns og
þannig svikið uppruna sinn.
Árni Matthíasson
„AF hveiju ertu með yfírvara-
skegg?“ spyr Halman. „Til þess að
vekja ekki eftirtekt,“ svarar Dalí.
Odauðlegt
skegg
Dali’s Mustache eftir Salvador Dali
og Philippe Halsman. 128 síður.
Flammarian í París gefur út og
kom bókin fyrst út árið 1954. Kost-
aði rúmar þúsund krónur á Dali-
safninu í Sagre Coeur í París.
MEÐ fráfalli Vilhjálms keisara,
Hitlers, Stalíns og Chaplins virtist
blaðaljósmyndaranum Philippe
Halman sem skeið stórbrotinna yfir-
varaskeggja hefði liðið undir lok. Þá
tók hann eftir því að skegg
Salvadors Dalís náði skyndilega upp
í augabrýr og „þessi merki listmál-
ari var orðinn mikilfenglegasta yfir-
varaskegg samtímans."
Halman var ekki aðeins virtur Ijós-
myndari tímaritsins Life heldur einn
gii frumkvöðlum ljósmynd-
unar sem listforms. Hann
leitaði til Dalís og spurði
hvort hann væri fús til
samstarfs um útgáfu á ljós-
myndaviðtali sem snerist
tun skeggið á honum.
Afraksturinn var bók á
léttum nótum Skegg Dalís
og þriggja áratuga sam-
starf sem lýsti sér þannig
að Halman festi á filmu hin-
ar ótrúlegustu hugdettur
Dah's.
Og hvílíkt skegg! Ekki er
HÖFUNDAR bókarinnar segja að börn séu oft fljótari að koma sér upp dansandi ketti en hinir fullorðnu.
Dansandi kettir
„HVAÐ sérðu við
Monu Lisu?“ spyr
Halman. „Óvið-
jafnanlega feg-
urð,“ svarar Dalí.
KETTIR eiga greinilega hug
og hjarta höfunda bókarinnar
Dansað við ketti, þeirra Burton
Silver og Heather Busch, því
áður hafa þau gefíð út bókina
Hvers vegna kettir mála þar
sem listhneigð katta er rakin í
máli og myndum. í
inngangi bókarinnar
sem kom út á árinu hjá
Chronicle Books í
Kaliforníu segja þau
að líklega muni það
seint verða ljóst hvers
vegna kettir dansi við
menn, en kettir hafi
níu líf, fjórar loppur
og kunni allar bestu
að furða þótt Halman hafi heillast.
Það tekur á sig ótrúlegustu form,
smeygir sér í gegnum svissneskan
j)st, myndar dollaramerki og leggur
*ipp í orrustu. „Fjölmargir banda-
rískir ferðamenn heimsóttu mig í
sumar á Spáni,“ er haft eftir Dalí í
eftirmála Halmans. „Langaði þá tii
að skoða málverkin? Alls ekki! Þeir
voru aðeins áhugasamir um yfirvara-
skeggið. Almenningur þarfnast ekki
betri málverka. Hann þarfnast betra
yfirvaraskeggs." Hvflíkur maður;
hvflíkt skegg!
„Súrrealismi er ég sjálfur," segir
Dali á öðrum stað þar sem hann lek-
ur af grein á ljósmynd Philippe
Halmans; hreint ótrúlegt hugarflug
og margra sólarhringa vinna liggur
að baki þessari einu mynd sem lítur
út eins og málverk og var hafnað í
annál tímarits vegna þess að ritstjór-
:ínn hreinlega trúði ekki að um ljós-
mynd væri að ræða. „Þegar ég var
þriggja ára vildi ég verða kokkur,"
segir Dalí í formálanum. „Þegar ég
var sex ára vildi ég verða Napóleon.
Síðan þá hefur metnaður minn aðeins
vaxið.“ Þannig er skeggið samferða
Dalí og lesandanum um lífið; tákn-
rænt fyrir helstu þrár og leyndar-
dóma listmálarans hugmyndaríka.
Dalí langaði t.d. að h'ta út eins og
Móna Lísa. ,AUt í lagi, þá set ég
skegg á andlit Mónu Lísu,“ sagði
Halman. „Það er vandamálið," svar-
T^ði Dalí. „Marcel Duchamp hefur
*egar valdið hneykslan með því að
teikna skegg á Mónu Lísu. Þetta væri
stuldur." „En ég læt hana einnig vera
með stingandi augnaráð og stórar
hendur. Hún verður að telja pen-
inga.“ Ekki veit ég hvort Móna Lísa
sneri sér við í gröfinni en víst er að
undarlegur draumur Dalís rættist; og
brosið fær nýja merkingu...
Pétur Blöndal
hreyfíngarnar. Þau telja
að einhver orka leysist
úr læðingi og sérstakt
samband myndist milii
mannsins og kattarins sem geri
það að verkum að kötturinn
hermi eftir hreyfingum mann-
eskjunnar. Fullyrt er að orku-
sviðin renni saman og í dansin-
um verði maður eitt með kett-
inum.
Hvernig á að hefja dansinn?
Þau segja að margir sem hafí
reynsluna af því að dansa við
kettina sína upplifí að þeir “séu
lifandi í fyrsta skipti” og kom-
ist í afar jákvætt ástand sem
varað getur í marga daga. Fyr-
ir þá sem vilja prófa að dansa
við kettina sína koma ráðlegg-
ingar um að láta af efasemdum
því kettir séu næmir á Tómas-
inn í hverjum manni. Eins verði
fólk að sleppa ímynd sinni
lausri og fínna frelsið í hreyf-
ingunum, verða eins og barn á
ný, enda eigi börn oft mun auð-
veldara með að koma sér upp
dansfélaga af kattarkyni en
hinir fullorðnu.
Tvær aðferðir eru gefnar
upp sem vænlegar til að hefja
dansinn. Gott sé að halda á
kettinum og hreyfa sig ljúflega
eftir fallegri tónlist. Þegar
kötturinn fer að mala er tími til
að sefja kisu á gólfíð og hefja
dansinn. Öðrum fínnst
betra að undirbúa dans-
inn með því að herma eftir
öllum hreyfíngum kattarins
til að samstilla strengina og áð-
ur en fólk viti af sé það komið í
dansandi fjör með kettinum.
Tregur hann Tómas
Af fjölmörgum myndum bók-
arinnar má ráða að til séu katt-
liðugir kettir sem dansi við eig-
Kettir eru kynjadýr og
það sést berlega þegar
nýja bókin um hvernig
dansa eigi við ketti er
skoðuð. Dóra Osk
Halldórsdóttir skoðaði
bókina og reyndi að fá
köttinn Tomma til að
bregða undir sig
betri loppunni.
endur sína af miklu listfengi og
af svipbrigðum eigendanna og
kattanna má lesa að dansinn sé
hin mesta skemmtun. Þegar
reynt var að fá heimilisköttinn
Tómas til að taka sporið var ár-
angurinn ekki eins góður. Jú,
það gekk vel að dansa með
hann í fanginu við ljúfa tóna
en um leið og malið hófst
og hann var settur á
gólfíð gerðist lít-
ið annað en að
hann leit upp
á eigandann
með undrun í
svipnum og
gekk svo bara í
burtu hneykslaður á
því að hafa ekki
fengið sjálfur að
ráða hvenær sam-
neytinu við eig-
andann væri
lokið.
Ekki tókst
betur til þegar
reynt
var að
herma
eftir
Tómasi
og eftir
að hafa
legið lon og don í sófanum á
móti honum dágóða stund gafst
eigandinn upp við að sleikja á
sér tærnar og nudda á sér
gagnaugun. Kannski hefði þol-
inmæðin unnið hér einhverjar
þrautir en því miður var henni
ekki til að dreifa.
Alltaf í boltanum
Hvort misheppnaðar tilraun-
ir til að tæla Tómas í dans segi
meira um yfirborðslegt sam-
band eiganda og kattar heldur
en danshæfíleika Tómasar skal
ósagt látið og eflaust geta katt-
areigendur landsins gert til-
raunir með sína ketti og séð
hvort stofugólfið geti breyst í
iðandi dansgólf þar sem teg-
undirnar mætast. En Tómasi er
þó ekki alls varnað þegar kem-
ur að hæfíleikum tengdum
mannfólkinu því hann er af-
spyrnu góður markmaður.
Þegar kastað er til hans
bolta eða litlu armbandi sem er
í miklu uppáhaldi hjá honum
stekkur hann upp og grípur
eins og hann hafí verið í stífri
einkaþjálfun hjá danska mark-
manninum Peter Schmeichel
sem nýverið hætti í Manchest-
er United. Hæfileikar
Tómasar í marki eru því-
líkir að það má með
ólíkindum telja að
ekki skuli hafa
verið haft sam-
) band við
RALPH
dansar við
köttinn sinn
Petipa sem er
örugglega
ekki jafngóð-
ur í marki og
Tómas þótt
hann geti
tekið cha
cha spor af ,
leikni. J
ein-
hveiju
dugmiklu
kattaliði í
boltanum.
Ef einhver
annmarki er
á frammistöð-
unni er það
helst að Tómas á
það til að yfírgefa
leiksvæðið áður en
leikurinn er búinn.
Félagsþroskinn er nú
ekki meiri en það.
En hefur líka ekki
alltaf verið sagt að
kötturinn fari sínar eig-
in leiðir?