Morgunblaðið - 16.10.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1999 29
ERLENT
Bandaríkjaþing hafnar mikilvægum alþjóðasamningi í fyrsta sinn í 80 ár
Repúblikanar sakaðir um
„glæfralega flokkspólitfk“
Bandarískir repúblikanar hafa verið sakað-
ir um að stofna þjóðarhagsmunum Banda-
ríkjanna og öryggi alls heimsins í hættu
með því að fella samninginn um allsherjar-
bann við kjarnorkutilraunum í því skyni að
klekkja á Bill Clinton forseta.
SAMNINGURINN um allsherjar-
bann við kjarnorkutilraunum er
fyrsti mikilvægi alþjóðasáttmálinn
sem öldungadeild Bandaríkjaþings
hefur hafnað frá því hún neitaði að
staðfesta Versalasamninginn, sem
kvað m.a. á um stofnun Pjóða-
bandalagsins, árið 1920. í allri sögu
bandaríska lýðveldisins hefur þing-
ið aðeins hafnað 21 milliríkjasamn-
ingi sem Bandaríkjaforseti eða aðr-
ir embættismenn hafa undirritað.
1.523 samningar hafa hins vegar
verið staðfestir.
Petta er ennfremur í fyrsta sinn
sem öldungadeildin hafnar alþjóða-
samningi sem miðar að því að
draga úr kjarnorkuvígbúnaði, en
það hefur verið eitt af meginmark-
miðunum í utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna frá því Dwight D. Eisen-
hower lagði til að sett yrði bann við
öllum kjarnorkutilraunum árið
1958. A þeim fjórum áratugum sem
liðnir eru síðan þá hafa allir forset-
ar Bandaríkjanna, jafnt repúblik-
anar sem demókratar, beitt sér fyr-
ir hömlum á kjarnorkutilraunum og
þróun kjarnavopna.
Clinton veikur fyrir í
utanríkismálum
Öldungadeildin hefur hingað til
sýnt forsetaembættinu mikla virð-
ingu þegar hún hefur fjallað um ut-
anríkismál en niðurstaða atkvæða-
greiðslunnar á miðvikudag er til
marks um að mikil umskipti hafi
orðið. Bill Clinton forseti hefur
unnið hvem sigurinn á fætur öðr-
um á þinginu í innanríkismálum en
utanríkismálin eru nú sá málaflokk-
ur sem íhaldssamir repúblikanar
notfæra sér til að blása til sóknar
gegn honum. Þeir hafa boðið for-
setanum birginn í fjölmörgum mál-
efnum, sem varða utanríkisstefnu
stjórnarinnar, allt frá stríðinu í
Kosovo til greiðslna á skuldum
Bandaríkjanna við Sameinuðu þjóð-
irnar.
Þingmenn og sérfræðingar í
bandarískum stjórnmálum segja að
Clinton sé mjög óárennilegur and-
stæðingur í innanríkismálum, með-
al annars vegna þess að hann hafi
sinnt þeim af miklum áhuga og
seiglu. Hann hafi hins vegár ekki
beitt sér nægjanlega í utanríkis-
málum og reitt sig*um of á embætt-
ismenn sína.
Bandarískur almenningur virðist
einnig hafa lítinn áhuga á utanríkis-
málum þannig að Clinton og emb-
ættismenn hans hafa átt erfitt með
að fá kjósendur til að fylkja sér um
stefnu stjórnarinnar í deilunum við
repúblikana. Ef marka má skoð-
anakannanir er þon'i Bandaríkja-
manna hlynntur samningnum um
bann við kjarnorkutilraunum en sá
stuðningur virðist ekki rista djúpt.
Repúblikanar töldu sig því ekki
taka mikla áhættu með því að hafna
samningnum.
Nokkrir fréttaskýrendur segjast
hafa áhyggjur af því að ósigur
Clintons í öldungadeildinni geti
grafið undan trúverðugleika hans í
heimsmálunum og önnur ríki muni
hugsa sig tvisvar um áður en þau
undirriti samninga við forsetann.
Ennfremur er talin hætta á að ósig-
ur Clintons verði til þess að flokka-
drættirnir á þinginu magnist og
erfitt verði fyrir næstu forseta að
framfylgja utanríkisstefnu með
stuðningi beggja flokkanna.
Repúblikanar sakaðir um
„einangrunarhyggju"
Clinton gagnrýndi öldungadeild-
ina harkalega eftir atkvæðagreiðsl-
una og sakaði hana um „nýja ein-
angrunarhyggju" í heimsmálunum
og „glæfralega flokkspólitík" sem
stofnaði þjóðarhagsmunum Banda-
ríkjanna í hættu. Hann varaði við
því að ef næsti forseti styddi ekki
samninginn yrði það til þess að
Rússar, Kínverjar, Indverjar og
Pakistanai- hæfu kjarnorkuspreng-
ingar í tilraunaskyni að nýju. Önn-
ur ríki myndu einnig nota tækifær-
ið til að koma sér upp kjarnavopn-
um.
Leiðtogar fjölmargra ríkja og
sérfræðingar í afvopnunarmálum
létu í ljósi áhyggjur af ákvörðun
öldungadeildarinnar og sögðu hana
torvelda tilraunir til að stemma
stigu við útbreiðslu kjarnavopna í
heiminum. „Skila-
boðin til umheimsins
eru þau að Banda-
ríkjamenn vilja leika
sér á róluvelli
flokkapólitíkur frem-
ur en að vinna með
bandamönnum sín-
um og treysta sam-
stöðuna í öryggis-
málum heimsins,"
sagði Rebecca John-
son, ritstjóri tíma-
ritsins Disarmament
Diplomacy.
„Ef Bandaríkin,
eina stórveldið,
þverneitar að stað-
festa alþjóðlegan samning um bann
við kjarnorkutilraunum sem gerir
heiminn öruggari fyrir alla, hvers
vegna ættu þá önnur ríki að gera
það?“ spurði dagblaðið The Straits
Times í Singapore í forystugi-ein.
„Þetta eru ekki aðeins hættuleg
skilaboð, heldur einnig yfirlýsing
um heimsku okkar,“ hafði The
Washington Post eftir bandarísk-
um sendiherra í Evrópu.
Jafnvel andstæðingai' samnings-
ins viðurkenndu að ákvörðun öld-
ungadeildarinnar gæti grafið undan
Bandaríkjaforseta í utanríkismál-
um. Þeir sögðu hins vegar að samn-
ingurinn hefði verið of gallaður,
ekki væri öruggt að önnur ríki
myndu virða hann, auk þess sem
hann torveldaði Bandaríkjamönn-
um að halda kjarnavopnum sínum
við og tryggja áreiðanleika þeirra.
Teflt á tæpasta vað
Clinton undirritaði samninginn
ái'ið 1996 og óskaði eftir staðfest-
ingu öldungadeildarinnar ári síðai'.
Demókratar beittu sér fyrir því að
samningurinn yrði tekinn til af-
greiðslu en hún tafðist vegna and-
stöðu repúblikana, einkum Jesse
Helms, formanns utanríkismála-
nefndar öldungadeildarinnar.
Helms átti þá í deilu við Banda-
ríkjastjórn um tvo aðra samninga,
sem hann vildi fella áður en kjarn-
orkubannið yrði tekið fyrir.
Eftir tveggja ára bið hótuðu
demókratar í öldungadeildinni að
beita málþófi ef repúblikanar féllust
ekki á að samningurinn yrði tekinn
til umræðu og atkvæðagreiðslu.
Trent Lott, leiðtogi repúblikana í
öldungadeildinni, sá sér þá leik á
borði og tilkynnti að samningurinn
yrði tekinn til afgreiðslu. Fljótlega
kom þá í ljós að samningurinn naut
ekki nógu mikils stuðnings.
Þegar ljóst var að útséð var um
að samningurinn yrði samþykktur
sneru Clinton og þingmenn
demókrata við blaðinu og lögðu
mikið kapp á að fá Lott til að fresta
atkvæðagreiðslunni. Forsetinn neit-
aði hins vegar að verða við þeirri
kröfu repúblikana að hann lofaði
því að beita sér ekki fyrir staðfest-
ingu samningsins það sem eftir er
af kjörtímabili hans sem lýkur í jan-
úar 2001.
Flokkarnir höfðu teflt á tæpasta
vað í deilunni og leiðtogar þeirra
reyndu að bjarga sér fyrir horn.
Lott náði bráðabirgðasamkomulagi
við Tom Daschle, leiðtoga
demókrata í öldungadeOdinni, um
að atkvæðagreiðslunni yrði frestað
þar til næsta kjörtímabil þingsins
hæfist áiið 2001 nema ef þeir
kæmust báðir að þeirri niðurstöðu
að nauðsynlegt væri að flýta henni
vegna breyttra aðstæðna. Sam-
kvæmt samkomulaginu fékk Lott
því neitunarvald í málinu.
Hörðustu andstæðingar forset-
ans úr röðum repúblikana, þeirra á
meðal Helms, höfnuðu hins vegar
samkomulaginu á þeirri forsendu
að demókratar gætu notfært sér
þessa „srnugu" til að koma höggi á
repúblikana í kosningabaráttunni á
næsta ári.
Þetta varð til þess að sáttatil-
raunirnar fóru út um þúfur og Lott
knúði að lokum fram atkvæða-
greiðslu um samninginn.
Aður höfðu 62 þingmenn, þeh-ra
á meðal 24 repúblikanar, undirritað
bréf þar sem skorað var á Lott og
Daschle að fresta atkvæðagreiðsi-
unni um óákveðinn tíma. Allir þess-
ir repúblikanar ákváðu hins vegar
að sýna leiðtoga sínum hollustu
þegar hann lagði fram tillögu um að
samingurinn yrði borinn undir at-
kvæði.
Aðeins fjórir repúblikanar
studdu síðan samninginn í at-
kvæðagreiðslunni ásamt 44 demó-
ki-ötum.
Deilt um bann við bresku nautakjöti í Frakklandi
Tony Blair þjarmar
að Lionel Jospin
Tampere. Reuters.
TONY Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, sagði Lionel Jospin, frönskum
starfsbróður sínum, í gær, að Bretar
væru mjög reiðir Frökkum fyrir að
leyfa ekki sölu á bresku nautakjöti.
Gaf hann í skyn, að farið yrði með
þetta mál fyrir dómstóla ef bannið
yrði ekki afnumið og Romano Prodi,
forseti framkvæmdastjórnar Evr-
ópusambandsins, hótaði því einnig í
gær.
Blair tók Jospin á eintal við upp-
haf leiðtogafundar Evrópusam-
bandsríkjanna í Tampere í Finnlandi
og sagði honum, að breska ríkis-
stjórnin, bændur og allur almenning-
ur í Bretlandi litu nautakjötsmálið
mjög alvarlegum augum. Sagði tals-
maður Blah's síðar, að nú væri „ljóst
hvað gera þyrfti og því fyrr, því
betra“. Sagði hann, að Bretar væru
mjög reiðir Frökkum fyrir að hunsa
ákvörðun framkvæmdastjórnar ESB
í ágúst en þá var þriggja ára bann
við innflutningi bresks nautakjöts
afnumið. Var það sett á er kúariðan
kom upp í breskum nautgripum.
Vísindanefndin sker úr
Öll ríki innan ESB nema Frakk-
land og Þýskaland hafa afnumið
bannið á breska nautakjötinu og
Þjóðverjar ætla að gera það fljót-
lega. Frakkar segjast hafa nýjar
sannanir fyrir því, að ekki sé óhætt
að leyfa sölu á kjötinu en vísinda-
nefnd ESB hefur ekki lagt biessun
sína yfu' þær. Kemur hún aftur sam-
an síðar í mánuðinum og mun þá
taka af skarið um mótbárur Frakka.
Prodi, forseti framkvæmdastjórn-
ar ESB, sagði í gær, að féllist vís-
indanefndin ekki á afstöðu Frakka,
myndi framkvæmdastjórnin draga
frönsku stjórnina fyrir dóm.
FASTEIGIHAMIÐSTOÐIN
SKIPHQUI50B - SÍMI552 6000 - FAX 552 6005
Magnús Leópoldsson lögg. fasteignasali
Opið virka daga frá kl. 8—12 og 13—17
Opið hús — til sölu í vesturbænum
Grenimelur 12
Óvenju glæsileg og nýinnréttuð 4ra herb. íbúð á jarðhæð.
íbúðin er með parketi og flísum á gólfum. Glæsilegar innrétt-
ingar. Baðherbergi flísalagt. Sérinngangur.
Opið hús laugardag og sunnudag frá kl. 12.00—16.00 báða
dagana. 3699.