Morgunblaðið - 17.12.1999, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 17. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fjárlög afgreidd á Alþingi með 16,7 milljarða afgangi
Stjórnarandstæð-
íngar sátu hjá
ALÞINGI íslendinga afgreiddi fjár-
lög fyrir árið 2000 um í gær en sam-
kvæmt þeim er gert ráð fyrir því að
ríkissjóður verði rekinn með um
16,7 milljarða króna tekjuafgangi.
Fjárlagafrumvarpið eins og það var
lagt fyi’ir Alþingi í haust gerði hins
vegar ráð fyrir um 15 milljarða
króna tekjuafgangi og óx því
afgangurinn um 1,7 milljarða í með-
förum Alþingis. Tekjur jukust um
4,6 milljarða í meðförum þingsins en
útgjöld um þrjá milljarða. Frum-
varpið var samþykkt með 32 sam-
hljóða atkvæðum. Tuttugu þing-
menn stjórnarandstöðu greiddu
ekki atkvæði og ellefu þingmenn
voru fjarverandi. Aður höfðu allar
breytingartillögur meirihluta fjár-
laganefndar Alþingis um frumvarp-
ið verið samþykktar en allar tillögur
minnihluta fjárlaganefndar sem og
einstakra þingmanna stjórnarand-
stöðunnar verið felldar.
Samkvæmt nýsamþykktum fjár-
lögum verða heildartekjur ríkissjóðs
um 209 milljarðar á næsta ári en
heildarútgjöld um 192,3 milljarðar.
Geh' H. Haarde fjármálaráðherra
sagði við atkvæðagreiðsluna um
fjárlagafrumvarpið í gær að um
sögulega afgreiðslu væri að ræða að
mörgu leyti. „Alþingi er að afgreiða
íjárlög ríkisins með meiri afgangi en
nokkru sinni fyrr hvort heldur sem
litið er á niðurstöðutölurnar einar og
sér eða þær skoðaðar sem hlutfall af
landsframleiðslu," sagði hann og
bætti við síðar: „Þetta frumvarp er
líka sögulegt vegna þess að nú er í
fyrsta sinn staðið við lög um þing-
sköp hvað varðar þann tíma sem
ráðgert er að ljúka máli sem þessu.“
Þá tók ráðherra fram að frumvarpið
væri „gríðarlega mikið útspil hvað
varðar viðskiþtahalla og verðbólgu-
spár.“
Þingmenn stjórnarandstöðunnar
voru þó ekki eins ánægðir með
frumvarpið og ráðherra og sagði
Steingrímur J. Sigfússon, þingmað-
ur Vinstri-
hreyfingarinnar-
græns framboðs
m.a. við atkvæða-
greiðsluna að
frumvarpið liti
vel út á yfirborð-
inu en þegar
skyggnst væri
þar undir kæmu
ýmis vandamál
og hættumerki í
ljós. „Því miður
er stærsti hluti hins margrómaða
tekjuafgangs ríkissjóðs tilkominn
vegna mikillar verðbólgu og við-
skiptahalla," sagði hann og bætti því
jafnframt við að góðærinu eins og
það væri nefnt væri heldur betur
misskipt. „Og því miður hafa við af-
greiðslu málsins ekki fengist sam-
þykktar tillögur til þess að bæta þar
úr að neinu verulegu ráði. Felldar
hafa verið tillögur um hækkanir til
elli- og örorkulífeyrisþega og fjöl-
margra álíkra verkefna á velferðar-
sviðinu þar sem sannanlega má
fmna þá hópa sem borið hafa skarð-
an hlut frá borði.“ Steingrímur lauk
máli sínu á því að segja að ýmsu
væri því ábótavant við frumvarpið
og að það væri tilfinning sín að
frumvarpið ætti ekki eftir að reyn-
ast jafn haldgott og „aðstandendur
þess vildu vera Iáta“.
„Útgjaldagleði stjórnar-
andstæðinga“
Formaður fjárlaganefndar Al-
þingis og þingmaður Framsóknar-
ílokksins, Jón
Kristjánsson,
tók hins vegar
fram við at-
kvæðagreiðsluna
að fjárlög væru
nú afgreidd með
meiri rekstrar-
afgangi en dæmi
væru um áður.
„Þrátt fyrir það
höfum við getað
aukið framlög til
ýmissa bráðnauðsynlegra mála eins
og heilbrigðiskerfisins, fíkniefna-
mála og byggðamála auk margra
annaiTa smærri verkefna," sagði
hann. Guðjón Guðmundsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, tók
undir þau orð Jóns að fjárlögin
gerðu ráð fyrir meiri tekjuafgangi á
næsta ári en dæmi væru um og kvað
hann ástæðu til að fagna því sér-
staklega. „Stjórnarandstaðan hefur
við fjárlagaumræðuna gagnrýnt rík-
isstjórnina ómaklega fyrir of mikla
útgjaldagleði. Mér finnst því ástæða
til að vekja athygli á því að þessi
sama stjórnarandstaða flutti breyt-
ALÞING8
Ráðgerður er tæplega sautján milljarða króna tekjuafgangur af rekstri
ríkissjóðs á næsta ári.
ingartillögur við fjárlagafrumvarpið
upp á samtals um fimm milljarða
króna útgjaldaaukningu. Þar birtist
hin eina sanna útgjaldagleði," sagði
Guðjón.
„Ömurlegur vitnisburður
um rfltisstjórnina“
Þingmaður Samfylkingarinnar,
Einar Már Sigurðarson, gagnrýndi
fjárlagafrumvarpið eins og aðrir
stjórnarandstæðingar og sagði hann
m.a. við atkvæðagreiðsluna í gær að
það tæki ekki á þeim megin vanda-
málum sem væru í efnahagskerfi
þjóðarinnar. „Þar er ekki tekið
nægilega mikið mark á þeim viðvör-
unum sem fram hafa komið í fjár-
lagaumræðunni frá ýmsum efna-
hagsstofnunum. Viðskiptahallinn
fer vaxandi, verðbólgan er komin í
gang á ný og þenslueinkenni eru
mikil,“ sagði hann m.a. og bætti við:
„Herra forseti, fjárlögin eru á
ábyrgð stjórnarmeirihlutans. Þing-
menn Samfylkingarinnar munu sitja
hjá við afgreiðslu þeirra."
Ögmundur Jónasson og Jón
Bjarnason, þingmenn Vinstrihreyf-
ingarinnar-græns framboðs, tóku
einnig til máls við atkvæðagreiðsl-
una um frumvarpið og fullyrti sá
fyrrnefndi m.a. að rekstrarafgangur
sá sem ríkisstjórnin hældi sér af
væri fenginn með því að selja og
gefa eignir þjóðarinnar. „Þessi
rekstrarafangur er fenginn með því
að hlunnfara aldraða og öryi'kja.
Þessi rekstrarafgangur er fenginn
með því að þyngja skattbyrðar lág-
launa- og millitekjufólks þar sem
skattleysismörk eru ekki látin fylgja
launaþróun. Þessi rekstrarafgangui'
er fenginn á kostnað námsmanna og
á kostnað barnafólks þar sem barna-
bætur munu samkvæmt frumvarp-
inu lækka um á fjórða hundrað millj-
ónir króna á næsta ári.“ Ögmundur
sagði að síðustu að misskiptingin og
misréttið blasti við á annarri hven'i
síðu fjárlagafrumvarpsins og það
þrátt fyrir ytri hagstæð efnahagsleg
skilyrði. „Frumvarpið er ömurlegur
vitnisburður um ríkisstjórnina og
þann meirihluta sem veitir henni
brautargengi á Alþingi íslendinga."
Skattlagning í sjávarútvegi
Fjórföldun tekju-
skatts á fímm
ára tímabili
FYRIRTÆKI í sjávarútvegi
greiddu fjórfalt hærri upphæð í
tekjuskatt á síðasta ári en árið
1994, að því er fram kemur í skrif-
legu svari fjármálaráðherra við
fyrirspurn Bergljótar Halldórs-
dóttur, varaþingmanns Frjáls-
lynda flokksins, um skattlag-
ningu í sjávarútvegi, sem dreift
var á Alþingi í gær.
Bergljót spurðist fyrir um það
hversu mikið fyrirtæki í sjávar-
útvegi, í fiskveiðum og fiskvinnslu
greiddu í skatta undanfarin fimm
ár. Kemur fram að tekjuárið 1994
greiddu þessi fyrirtæki 148 millj-
ónir króna í tekjuskatt en 603
milljónir árið 1998. Hefur þessi
upphæð farið stigvaxandi undan-
farin ár, var 272 milljónir kr. árið
1995, 276 milljónir kr. árið 1996
og 472 milljónir kr. árið 1997.
Sjávarútvegsfyrirtæki greiddu
93 milljónir kr. í eignarskatt árið
1994,119 milljónir 1995,127 millj-
ónir árið 1996, 157 milljónir árið
1997 en 152 milljónir í fyrra.
Fyrirtækin greiddu 19 millj.
kr. í sérstakan eignarskatt árið
1994, 25 millj. kr. árið 1995, 27
millj. kr. árið 1996, 33 millj. kr.
árið 1997 og 32 millj. kr. í fyrra.
Loks má nefna að sjávarút-
vegsfyrirtæki greiddu 858 millj.
króna í tryggingagjald árið 1994
en 1.640 millj. kr. í fyrra. Höfðu
þau greitt 919 millj. kr. í trygg-
ingagjald árið 1995, 1.218 millj.
kr. árið 1996 og 1.320 millj. kr. ár-
ið 1997.
Spurt um samhengi milli sölu veiðiheimilda og verðbólgu
Lánakerfið fjármagnað
kaup sj ávarútveg'sfyrir-
tækja að verulegu leyti
HEILDARUTLAN lánakerfisins á
undanförnum árum hafa orðið meiri
en ella vegna þeiira færa á samein-
ingu og eignasölu sem tO hafa orðið í
sjávarútvegi að þri er segir í skrif-
legu svari viðskiptaráðherra við fyr-
irspum Bergljótar Halldórsdóttui*,
varaþingmanns Frjálslynda flokks-
ins, um samhengi milli sölu veiði-
heimilda og verðbólgu sem dreift var
á Alþingi í gær. Kemur á hinn bóginn
fram að afar erfitt sé að meta hvort
þessi lánaumsvif vegna kvótavið-
skipta hafi valdið þenslu í samfélag-
inu.
Svar viðskiptai'áðhema er byggt á
greinargerð Seðlabankans en Berg-
ljót hafði spurst fyrir um það hvort
sala á aflamarki og aflahlutdeild í
sjávarútvegi hefði leitt til aukins pen-
Deilt um rétt samkynhneig’ðra
í UMRÆÐUM á Alþingi í gær um
frumvarp sem felur í sér heildarend-
urskoðun á lögum um ættleiðingar
gerðu nokkrir þingmenn athuga-
semdir við það að lögin tryggðu sam-
kynhneigðum ekki þau réttindi að
geta ættleitt börn. Sagðist Kolbrún
Halldórsdóttir, þingmaður Vin-
strihreyfingarinnar - græns fram-
boðs, telja það dugleysi að tryggja
samkynhneigðum ekki full mann-
réttindi við þetta tækifæri.
Fram kom hins vegar í ræðum
þingmanna, sem sæti eiga í allsherj-
arnefnd, að fyrst þyrfti að breyta
lögum um staðfesta samvist en þar
segir að lög um ættleiðingar eigi ekki
við um samkynhneigða. Kom fram í
máli þeirra að þau sjónarmið hefðu
orðið ofan á í nefndinni að frumvarp-
ið um hin nýju lög um ættleiðingar
fæli í sér slíkar úrbætur að ekki væri
rétt að standa í vegi þess nú, í ljósi
þess að í starfi nefndarinnar höfðu
fengist þær upplýsingar frá dóms-
málaráðuneyti að þar væri unnið að
frumvarpi til breytinga á lögunum
um staðfesta samvist sem koma
myndi til umfjöllunar Alþingis síðar
á þessu þingi.
Lýstu þingmenn bæði úr stjórn og
stjórnarandstöðu fullum hug á að
breyta lögunum um staðfesta sam-
vist á vorþingi, svo tryggja mætti
samkynhneigðum þessi mannrétt-
indi.
ingamagns í umferð síðustu fimm
fiskveiðiár, og hvort að einhverju
leyti mætti skýra núverandi þenslu
ogyerðbólgu með því ef svo væri.
{ svarinu segir að við markaðsvæð-
ingu kvóta og sjávarútvegsfyrirtækja
hafi orðið til nýjar eignir og aðrar
orðið til muna söluhæfari en áður.
Heildareignir fyrirtækjanna hafi
hækkað við þessai' breytingar og orð-
ið hafi til markaðshæfar eignir sem
myndað gátu andlag við ný lán úr
lánakerfinu. Lánastofnanir hafi veitt
lán til kaupa á kvóta og kaupa á hluta-
bréfum í sjávarútvegsfyrirtækjum og
að fé sem greitt hafi verið fyrir þessar
eignir hafi síðan farið í aðra ráðstöfun
innan og utan íslenska hagkerfisins.
Lánastofnanir hafi talið sig hafa góð
veð fyrir þessum lánveitingum og
góðar vonir um arð og endurheimtir.
„Því má velta fyi-ir sér,“ segir í
svari ráðherra, „hvort verðmæti í
aflaheimildum og markaðsvæðing
sjávaiiitvegsrfyrirtækja hafi orðið
lánastofnunum hvatning til að auka
útlán. Svo hefði ekki þurft að vera ef
eigendur hinna nýju kvótaverðmæta
hefðu alfarið haldið í eignai-hlutiyína í
sjávarútvegsíyrirtækjum. Ýmsir
þeirra hafa hins vegar kosið að selja
eignir sínar í sjávarútvegi, ýmist sem
hluti í fyrirtækjum eða með því að
selja eignir út úr fyrirtækjum sín-
um.“
Sú staðreynd blasi hins vegar við
að skuldir sjávanátvegsfyrirtækja
hafi aukist þrátt fyrir að fjárfesting í
rekstrarfé virðist hafa verið svipuð
eða heldur minni en afskriftir og
hagnaður „Skuldaaukningin verður
því einungis skýi'ð með því að sjávar-
útvegsfyrirtæki hafa keypt aflaheim-
ildir og önnm- sjávarútvegsfyi’irtæki,
heil eða að hluta, og að stofnanir lána-
kerfisins hafi fjármagnað þessi kaup
að verulegu leyti,“ að því er segir í
svarinu. Þetta sé hins vegar í fullu
samræmi við eðlileg markmið og
stai-fsreglur þessara stofnana.
Segii' því næst að hugsanlegt sé að
lánastofnanir hefðu nýtt eiginfjár-
svigrúm og fjáröflunai'færi sín til
annarra lánveitinga ef útlánafærin í
sjávarútvegi hefðu ekki verið fyrir
hendi. A móti hefðu sjávarútvegsfyr-
ii-tækin getað fullnægt fjárþörf sinni
með öðrum hætti, hlutafjárútboðum
eða beinum lántökum erlendis frá.
„Niðurstaðan hlýtur því að vera sú að
heildai'fjánnögnun lánakerfisins -
lánastofnana og erlendra lánveitenda
- hafi orðið meiri en ella vegna þeirra
færa á sameiningu og eignasölu sem
til hafa orðið í sjávarútvegi.“
Hluta eignaauka
varið til neyslu
Fram kemur í svarinu að til lengd-
ai' megi gera ráð fyrir að þeir sem
hafi efnast verulega á veiðiheimildum
kjósi að verja einhverjum hluta
eignaaukans til neyslu. Þegai' neyslu-
viljanum sé mætt með innlendri vöru
og þjónustu felist í honum eftirspurn-
arauki sem geti leitt til þrýstings á
verðlag. Afar erfitt sé hins vegar að
meta hve mikil slík áhrif séu.