Morgunblaðið - 07.03.2000, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2000 49
SKOÐUN
húsið, en slíkt var fjarri öllum
þeim sem ég þekkti í Sósíalista;
flokknum." Og síðar segir: „I
fyrstu gerðum við ekki annað en
að bíða þögul eftir svari við kröf-
unni um þjóðaratkvæði, sem auð-
vitað var hafnað, en allt, sem við
létum frá okkur heyra þarna, var
þó ekki annað en við hrópuðum öll
í kór: Þjóðaratkvæði, upp aftur og
aftur. Bráðlega fóru hinsvegar
unglingar þeir að láta til sín taka
sem voru komnir til að fá að gera
hasar í lögreglunni (skemmtun
sem hafði verið tíðkuð mörg und-
anfarin ár á gamlárskvöld sérstak-
lega). Varðliðið, sem stóð undir
þinghúsveggnum, var að sjálf-
sögðu næg ögrun fyrir strákahóp-
inn. Byrjuðu þeir fyrst að kasta
eggjum í glugga hússins og í liðið
fyrir framan húsið. Litlu seinna
byrjuðu þeir að kasta grjóti. Eng-
an lögregluþjón sá ég gera
minnstu tilraun í þá átt að hafa
hemil á þeim. En ýmsir úr hópi
fólksins, sem komið var þarna til
að mótmæla, reyndu að stilla
strákana. Man ég vel eftir Jóni
Rafnssyni, sem talinn var með
rauðustu kommúnistum, að hann
æddi um flötina aftan við gang-
stéttina og reyndi að fá stráka til
að hætta að kasta grjóti og kvað
þetta til ills eins. Hitt veit ég líka
að örfáir fulltíða menn létu aðfarir
stráklinganna verða sér fordæmi
til að fara sjálfir að kasta grjóti,
ungir og fljótráðir menn milli tví-
tugs og þrítugs.
Það var sannarlega annað en til
hafði verið ætlast, þegar rúður Al-
þingishússins tóku að brotna und-
an grjótkasti? Jón Óskar getur því
næst um það að Stefán Ögmunds-
son hafi tilkynnt í hátalara að
þingmenn sósíalista væru fangar í
húsinu, og hafi það verið mistúlk-
un hans í hita leiksins á frétt sem
komið hafði frá einum þingmanni
flokksins inni í húsinu. Við þetta
æstust þeir sem köstuðu grjóti.
„En skyndilega urðu þeir at-
burðir sem ég hefði varla getað
trúað, ef ég hefði ekki verið þarna
sjálfur. Dyr Alþingishússins opn-
uðust og ég sá hóp lögreglumanna
æða út úr húsinu, en á hæla þeim
ruddist hópur af borgaraklæddum
mönnum sem voru með hjálma á
höfði og vopnaðir kylfum og ég sá
þá hefja kylfurnar hátt til höggs
um leið og þeir þustu yfir götuna
og að mannfjöldanum sem stóð á
gangstéttinni. Ég gat ekki annað
séð en að þessir menn væru óðir af
bardagafýsn. Og þetta varð með
svo skjótum hætti að engin leið
var fyrir þá sem næstir voru göt-
unni að forða sér. Ég var svo
heppinn að vera í öftustu röð og
flýtti mér að taka til fótanna út á
Austurvöll eins og flestir aðrir
gerðu. Ekki var fólkið aðvarað í
hátalara eða beðið að rýma svæðið
áður en árásirnar á það hófust.
Leiddi af sjálfu sér að fólkið sem
fremst stóð og gat ekkert flúið
hlaut að bera af sér höggin, enda
hljóp mörgum kapp í kinn við að
sjá vopnaða menn, sem ekki voru í
lögreglunni, geysast fram til að
lemja vopnlausa borgara." Árið
1976 kom út bókin 30. mars 1949
eftir Pál Heiðar Jónsson og Bald-
ur Guðlaugsson. Ég get ekki betur
séð en að frásagnir manna í þeirri
bók staðfesti frásögn Jóns Óskars
í öllum meginatriðum. Þar kemur
fram að forystumenn sósíalista
höfðu lagt á það áherslu að mót-
mælin ættu að vera friðsamleg, og
ekkert bendir til þess að þeir hafi
skipulagt neina árás á Alþingis-
húsið, en því var mjög haldið fram
af fylgismönnum NATO. Þeir sem
hins vegar voru skipulagðir og
söfnuðu liði, það voru sjálfstæðis-
menn. Lið það er þeir höfðu safnað
skiptist í tvennt: allmargir stilltu
sér upp fyrir framan Alþingishúsið
til að mynda e.k. varnarvegg, en
aðrir voru gerðir að varaliði lög-
reglunnar, vopnaðir kylfum, og
látnir bíða inni í Alþingishúsinu
þangað til þeim var skipað að ráð-
ast á mannfjöldann, eins og lýst
var hér að framan. Lögreglan var
ekki höfð með í ráðum þegar
stjórnarflokkarnir skoruðu á „frið-
sama borgara" að mæta á Austur-
völl til að tryggja vinnufrið Al-
þingis, og töldu lögreglumenn að
þetta hefði verið til ills eins. Sama
má segja um útrás varaliðsins,
flestir sem rætt er við í bókinni
eru þeirrar skoðunar að hún hafi
ekki gert nokkurt gagn, en verkað
eins og olía á eld. Virðast flestir á
einu máli um þetta, hvar í flokki
sem menn standa. Og frásagnir í
bókinni staðfesta það einnig að
fólkið var ekki ekki aðvarað áður
en lögreglan og varaliðið geystust
fram, og ekki heldur áður en tára-
gasinu var varpað. Hátalarakerfí
lögreglunnar var nefnilega í ólagi.
Þegar staðreyndirnar eru skoð-
aðar verður því heldur fátt til að
styðja þá svart-hvítu söguskoðun
sem fram kemur í orðum Björns
Jóhannssonar um „átök íslenskra
lýðræðissinna og kommúnista og
áhangenda þeirra“. Að minnsta
kosti held ég að fáir mundu nú á
dögum kalla það lýðræðislegar að-
gerðir að vopna ungliða eins
stjórnmálaflokks sem varalið lög-
reglu í tilteknu máli, eða hvað ætli
sjálfstæðismönnum hefði fundist
um það ef vinstri stjórn hefði verið
að samþykkja óvinsælt frumvarp,
og ungliðar úr Æskulýðsfylking-
unni ráðist út úr Alþingishúsinu
með kylfur á lofti? Ætli það hefði
ekki minnt þá á herlögreglu
kommúnistaríkja? Mig langaði því
að vara menn við þeirri skekktu
mynd sem dregin er upp af at-
burðunum með því að segja aðeins
hálfan sannleikann. Raunar hélt ég
að þessi hlutdræga söguskoðun
væri á undanhaldi, en því miður
virðist eima eftir af henni enn. Og
síst af öllu getur slík umfjöllun tal-
ist í ætt við hina hlutlausu og vís-
indalegu sagnfræði sem við ætl-
umst til að kennd sé í skólum
landsins.
Höfundur er dagskrárgerðarmaður.
Fjárfestar athugið!
Öll almenn verðbréfaviðskipti með
skráð og óskráð verðbréf.
yáVerðbréfamiðlunin
AflVlClY hf-Verðbréf
Löggilt óháð fyrirtæki í verðbréfaþjónustu
• Aðili að Verðbréfaþingi íslands •
Suðurlandsbraut 46 • Sími: 568 10 20
Handlaugartæki Parma m.
lyftitappa. Tilboð kr. 3.1217.
Án tyftitappa tilboð kr. 2.668-
Huber prima baðtæki með
hitastilli og brunaöryggi.
Tilboð kr. 8.980.
laugartæki
Neve 238.
Tilboð kr.
Huber príma baðtæki með
hitastiili og brunaöryggi
Tilboð kr. 8.980.
Eldhústæki Eldluistæki Nevc 236. Eldhústæki Parma m
Neve 234. Tilboð kr. 4.543. Tilboð kr. 2.799. ^
Tilboð 6.359.

VATNSVIRKINN ehf
ÁrnM 21-108 Rcykjavik, sími: 533 2020, brcfsími 533 2022
eldorado
GtLKOllii
fclcS",
baumr
V2 kg
AUSTURSTRÆTI • BAR0NSSTIG *SELJAVEGI • GLÆSIBÆ • GRIMSBÆ
SELÁSBRAUT • LANGARIMA • ENGIHJALLA • HJALLABREKKU • SETBERGI HF
LAUGALÆK • LAGMULA • ARNARBAKKA • SP0RH0MRUM
FIRÐI HF • H0LTI HF • STYKKISHÓLMI • KAUPANGI AKUREYRI