Morgunblaðið - 07.03.2000, Blaðsíða 54

54 ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
I,

SVEINN
BJÖRNSSON
+ Sveinn Björnsson
fæddist í Reykja-
vík 23. júlí 1926.
Hann lést á Land-
spítalanum 28. febr-
úar siðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Björn Benediktsson
netagerðarmeistari,
f. 29.4. 1890 í Akur-
húsum í Garði, d.
18.3. 1957, og kona
hans Þórunn Hall-
dórsdóttir, f. 12.5.
1889 í Kotmúla í
Fljótshlíð, d. 30.5.
1967. Systir Sveins
er Sigríöur, f. 5.7. 1922.
Sveinn kvæntist 2. ágúst 1952
eftirlifandi eiginkonu sinni,
Helgu Gröndal, f. 20.2.1930. Börn
þeirra eru: 1) Halldóra skrifstofu-
maður f. 2.6. 1953, maki hennar
er Birgir Karlsson húsgagna-
bólstrari og eiga þau þrjú börn,
Helgu Maríu, Svein og Tinnu. 2)
Þórunn f. 7.10. 1955, maki hennar
er Magnús Guðmundsson mat-
vælaverkfræðingur og eiga þau
þrjú börn, Hildigunni, Sunnu og
Guðmund. 3) Björn viðskipta-
fræðingur f. 13.2. 1961, maki hans
er Aldis Ingvarsdóttir sjúkraliði
og eiga þau þrjá syni, Svein,
Ragnar og Helga. 4) Benedikt
fjármálastjóri f. 14.6. 1965, maki
hans er Unnur Melsted banka-
starfsmaður og eiga þau einn son,
Björn. 5) Helga kennari f. 14.6.
1965, maki Óskar Eyþórsson
stýrimaður og eiga þau tvo syni,
Benedikt og Eyþór.
Sveinn varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1946. Hann lauk
prófi í iðnaðarverk-
fræði frá Illinois
Institute of Techno-
logy í Chicago 1951.
Hann var verkfræð-
ingur hjá Netaverks-
miðju Björns Bene-
diktssonar 1951 til
1953. Þá hóf hann
störf hjá Iönaðar-
málastofnun Islands
og varð forstjóri þar
1955. Hann gegndi
starfi forstjóra
stofnunarinnar, sem
síðar varð Iðntækni-
stofnun Islands, um 28 ára skeið.
Árin 1983-1995 var hann forstjóri
Strætisvagna Reykjavíkur. Hann
var varaborgarfulltrúi 1970-1983
og sat í ýmsum ráðum og nefnd-
um á vegum borgarinnar. Hann
var einn af stofnendum Stjórnun-
arfélags Islands og formaður
BHM 1962-66. Hann var í stjórn
og framkvæmdanefnd Rann-
sóknarráðs ríkisins 1965-1979,
þar af formaður 1972-75. Hann
var i stjórn Verkfræðingafélags
íslands 1971-73 og forseti
Rotaryklúbbs Reykjavíkur-Aust-
urbæjar 1975-76. Hann sat í
fjölda sljórnskipaðra nefnda,
einkum á sviði iðnaðarmála. Síð-
ustu árin var hann í stjórn Félags
eldri borgara í Reykjavík og sat í
ritnefnd, byggingarnefnd og
hagnefnd þess félags. Einnig var
hann i stjórn Landssambands
eldri borgara þar til á síðasta ári.
Utför Sveins fer fram frá
Bústaðakirkju í dag, og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Elsku afi. Nú ertu horfinn á braut.
Það er skrýtið að hugsa til þess að þú
sért farinn frá okkur. Margar hugs-
anir hafa bærst í huga okkar fyrstu
dagana eftir lát þitt og það er alveg
sama hvað við hugsum um þig, alltaf
er það glaðlegt og hlýtt í hjarta okkar.
Þegar við vorum lítil varst þú afi okk-
ar í Grundó og enginn kom í þinn stað.
Alltaf gátum við leitað til þín og tókst
þú okkur með opnum örmum. Við
minnumst þess þegar við komum í
heimsókn í Grundarlandið að þú sast
við skrifborðið inni á kontor og varst
að sýsla við eitthvað, tókst okkur í
fangið, kysstir okkur, knúsaðir og
bauðst okkur velkomin. Oft fengum
við að sofa hjá þér og ömmu um helg-
ar og iðuiega komstu, pakkaðir okkur
■y inn í sængina og kysstir okkur góða
nótt. Sundferðirnar með þér um helg-
ar eru okkur ofarlega í minni og aldrei
sviku þær okkur. Á sumrin í góða
veðrinu fórstu með okkur út í garð,
lékst við okkur eða við fylgdumst með
þér slá garðinn, hjálpuðum þér svo að
raka saman grasið upp í hjólbörumar
fengum við að sitja ofan á út í móa til
að losa. Gaman þótti þér að segja sög-
ur frá þínum yngri árum og hlustuð-
um við ávallt með athygli á þig. Já,
þessar stundir sem við áttum með þér
voru alltaf fróðlegar og skemmtileg-
ar. Skammir fengum við aldrei að
heyra en ef eitthvað hefði betur mátt
fara þá sagðirðu, „æjæj, hvaða kjána-
skapur er þetta“ og var það allt og
sumt. En nú ertu farinn og minning-
unum um þig munum við aldrei
gleyma.
Elsku afi, við viljum kveðja þig í
síðasta sinn. Guð varðveiti þig.
Helga María, Sveinn og Tinna.
4
Elsku afi. Nú ertu dáinn og þó að
við vitum ekki alveg hvemig það er að
deyja þá vitum við að við eigum ekki
eftir að hitta þig aftur heima hjá ykk-
ur ömmu á Skúlagötunni og það
finnst okkur leiðinlegt. Þú tókst alltaf
svo vel á móti okkur og lést okkur
heyra í hvert einasta skipti sem við
komum í bæinn hvað þér þætti vænt
um okkur og hvað þér þætti gaman að
sjá okkur. Við vitum að þú ferð upp til
Guðs og mamma sagði okkur að þér
liði vel núna en við söknum þín samt
því okkur þótti líka mjög vænt um
þig. Við vitum að það verður áfram
gott að koma til ömmu þó þú verðir
ekki þar, því amma er alltaf svo góð
við okkur og við vitum að henni finnst
gaman að fá okkur í heimsókn. Við
hugsum fallega til þín.
Benedikt og Eyþór.
Deyrfé,
deyjafrændur,
deyrsjál&riðsama;
en orðstír
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getur.
(UrHávamálum.)
Ég átti frábæran frænda, sem nú
er allur. Langar mig nú að minnast
hans í örfáum orðum. Margt gott á ég
Sveini að þakka, ekki síst hvað hann
studdi við bak mitt á námsárum mín-
um. Ætíð var hann tilbúinn að setjast
niður með mér og gera hinar flókn-
ustu stærðfræði- og eðlisfræðiþrautir
auðskiljanlegar. Ekki þótti mér svo
lítið vænt um, þegar hann hringdi er
ég kom heim úr erfiðum prófum til að
heyra hvemig hefði gengið.
Ávallt var notalegt að sækja Svein
heim, þar sem gestrisni og gleði voru í
fyrirrúmi á stóru heimili hans. Guð
styrki fjölskyldu Sveins á þessum erf-
iðu tímamótum og blessi minningu
hans.
Þín frænka
Þórunn.
Við andlát Sveins Bjömssonar varð
mér hugsað til þess, að til em þeir
menn, sem skilja eftir sig slíkt skarð,
að ekki verður fyllt. Sveinn var einn af
þeim. Með Sveini er genginn mætur
maður, góður drengur og sannur vin-
ur og félagi.
Sveinn var tveimur ámm á undan
mér í Menntaskólanum í Reykjavík.
Þar kynntist ég honum h'tið. Það var
helst við taflborðið að við mættumst.
Ári eftir stúdentspróf hélt Sveinn
ásamt Bimi heitnum Sveinbjörnssyni
til náms við Illinois Institute of
Technology í Chicago. Þangað hélt ég
til náms ári síðar ásamt Runólfi Þórð-
arsyni og Þorbimi Karlssyni. Þar hóf-
ust okkar góðu kynni, sem héldust
sterk og fölskvalaus alla ævi Sveins.
Þetta samfélag fimm ungra íslend-
inga við tækniháskólann í Chicago
varð náið og gott.Við bundumst vin-
áttuböndum, sem aldrei hafa brostið.
Sveinn átti stóran þátt í því. Þar urð-
um við Sveinn góðir vinir. Við tefldum
mikið, ekki síst veturinn, sem við Is-
lendingarnir bjuggum saman í húsi,
sem við leigðum. Sveinn var einhver
sá þægilegast maður, sem ég hef teflt
við. Ekki eru skíðaferðimar okkar
síður eftirminnilegar. Þannig mætti
lengi telja. Árin í Chicago væm efni í
heilt rit. Sveinn var ætíð hrókur alls
fagnaðar og ekki síður traustur og
sarmur.
Ég veit að ég mæh fyrir munn okk-
ar þriggja, sem eftir lifum, þegar ég
þakka Sveini góðu árin í Chicago.
Hin góðu kynni héldust eftm að
heim kom. Við hittumst iðulega, átt-
um margar ánægjustundir, ýmist á
okkar heimilum eða í efth-minnilegum
veiðiferðum. Ekki síst minnumst við
Runólfur frábærs spilafélaga. I
hartnær 40 ár höfum við spilað bridge
hvem vetur. Við spilafélagarnir minn-
umst með mikilli ánægju þessara
mörgu ára. Fyrir þau emm við þakk-
látir og kveðjum Svein með söknuði.
En kynni okkar Sveins vom meira
en leikur. Eftir endurskipulagningu
Rannsóknarráðs ríkisins árið 1965
tók Sveinn sæti í ráðinu og sat þar til
ársins 1979. Hann var jafnframt í
framkvæmdastjóm ráðsins og um
skeið formaður þess. Þessi ár var ég
íramkvæmdastjóri Rannsóknarráðs.
Okkar samstarf varð því mikið einnig
á þessum vettvangi. Það var mér mik-
ils virði að hafa Svein mér við hlið.
Sveinn var sérstaklega hugmyndarík-
ur og ráðhollur maður enda vel
menntaður og með mikla reynslu ekki
síst á sviði iðnaðar og nýsköpunar.
Fyrir um það bil tveimur og hálfu
ári greindist Sveinn með alvarlegan
sjúkdóm, sem, eins og hann sagði sjálf-
ur, gat ekki lokið nema á einn veg.
Sveinn tók þeim örlögum af æðruleysi
og karlmennsku svo aðdáanlegt var.
Hann bar höfuðið hátt íram á hinstu
stundu þótt jafnt og þétt af honum
drægi. Hann var enn sá sami góði og
glaði félaginn, þegar við spiluðum síð-
ast þremur vikum fyrir andlátið. Ég
hygg þó, að Sveinn hafi orðið hvíldinni
feginn. Guð blessi hann.
Við Edda vottum eiginkonu Sveins,
Helgu Gröndal, börnum þeirra og
fjölskyldum okkar dýpstu samúð.
Jafnframt flyt ég samúðarkveðju frá
spilafélögum og vinunum frá Chicago.
Steingrímur Hermannsson.
Fátt er ungum manni jafn hollt í
upphafi starfsferils síns og að fá góð-
an leiðbeinanda en ég átti því láni að
fagna að hafa Svein Bjömsson, fram-
kvæmdastjóra Iðnaðarmálastofnun-
ar, í því hlutverki er ég réðst tU stofn-
unarinnar árið 1961. Stofnunin var
ekki margmenn en verkefnin áhuga-
verð og beindust að nýbreytni í fyrir-
tækjarekstri. Upphaf stofnunarinnar
mátti rekja til þess að einn þáttur
Marshall-aðstoðarinnar svokallaðrar,
er Vestur-Evrópa naut írá Bandaríkj-
unum, var í mynd sérfræðiaðstoðar í
fyrirtækjareksri. Sérfræðingar, flestir
frá Bandaríkjunum, komu í fyrirlestra-
ferðir og til námskeiðahalds til kynn-
ingar á nýjungum. Sveinn var einstak-
lega vel tU þess fallinn að beina þessum
straumum í rétta átt bæði sökum
menntunar sinnar sem iðnaðarverk-
fræðingur frá Bandaríkjunum og
mannkosta sinna í samskiptum. Þegar
verkefnum á vegum Marshall-aðstoð-
arinnar lauk tóku við verkefni sem áttu
sér upphaf innanlands. Sveinn lagði
mikið kapp á að efla fræðslu í vinnur-
annsóknum og útbreiða notkun þeirra
sem nútímalegrar aðferðar í rekstrar-
hagræðingu og stjómun í samráði við
samtök vinnuveitenda og launþega en
stjóm stofnunarinnar var skipuð full-
trúum þeirra. Sveinn beitti sér fyrir
umfangsmiklu námskeiðahaldi í hag-
ræðingartækni og vom á sjöunda ára-
tugnum útskrifaðir hátt á annan tug
nemenda er hlutu starfsheitið hagræð-
ingur.
Þeir em nú margir í störfum sér-
fræðinga og yfirmanna í atvinnulíf-
inu.
Síðar vora þessar aðferðir við
rekstrarhagræðingu teknar inn í
hefðbundið tækni - og viðskiptanám.
Þá stóð Sveinn fyrir því að viðsemj-
endur á vinnumarkaði gerðu með sér
samkomulag um beitingu vinnurann-
sókna til að auðvelda hagræðingu og
að koma á afkastakvetjandi launa-
kerfum. Kerfisbundið starfsmat fyrir
vinnustaði með fjölbreyttum störfum
var einnig eitt af áhugamálum Sveins.
Hann veitti aðstoð við að koma því á í
Áburðarverksmiðjunni og Sements-
verksmiðjunni og kynning hans leiddi
til þess að því var beitt við ákvarðanir
um launahlutföll hjá ríkinu. Þá var
það fyrir áhuga Sveins og framsýni að
Verkstjórnarfræðslan, vandað fjög-
urra vikna námskeiðahald fyrir verk-
stjóra í aðferðum hagræðingar og
stjórnunar, var hún tekin upp árið
1963. Var það fyrsta kerfisbundna
fræðsla á landinu fyrir stjórnendur og
hefur staðist vel tímans tönn.
Nýjar áherslur komu upp í starfi
stofnunarinnar er nafni hennar var
breytt í Iðnþróunarstofnun og síðar
Iðntæknistofnun og reyndist Sveinn
sinna hinum nýju verkefnum af sama
áhuga og sömu alúð og endranær.
Sveinn var einn af stofnendum
Stjórnunarfélags íslands enda í beinu
framhaldi af áhuga hans á bættum
fyrirtækjarekstri og stjómarmaður
um árabil. Samstarfið var það náið að
skrifstofur félagsins vom í húsakynn-
um Iðnaðarmálastofnunarinnar og
samgangur mikill.
Þegar litið er til baka má segja að
Sveinn hafi með kynningu sinni á
vinnurannsóknum og hagræðingu
tekið við þar sem Guðmundur Finn-
bogason hætti um 1930 að útbreiða
það sem hann kallaði vinnuvísindi
vegna daufra undirtekta landa sinna.
Sá var munurinn að í þetta sinn tókst
atrennan, atvinnulífið vai- móttæki-
legt fyrir þessum aðferðum.
Þeir sem lenda í því að kynna nýj-
ungar erlendis frá em fyrr en varir
komnir í orðasmíð. Svo var með Svein
og samstarfsmenn hans. Reyndar gaf
nafnið á stofnun hans, Iðnaðarmála-
stofnun strax til kynna slíkan vanda
því að hliðstæðar stofnanir í öðram
Evrópulöndum vom kenndar við
„produktivitet". Hin lipra þýðing,
framleiðni, kom ekki fram fyrr en síð-
ar og þá í tímariti stofnunarinnar,
Iðnaðarmálum, sem Sveinn stýrði og
notaði til kynningar á nýmælunum.
Af öðmm íslenskum nýyrðum sem nú
em á hvers manns vöram og sáu þar
fyrst dagsins ljós má nefna hagræð-
ingarhugtakið sjálft svo og framlegð
sem nú fer mikið fyrir í fréttum af fyr-
irtækjum.
Orðið stjómun sem sumum þótti í
upphafi fordildarlegt fannst hins veg-
ar í orðabók Blöndals og af því dustað
rykið.
Það var vissulega frumkvöðulsandi
er ríkti á þessum tíma á Iðnaðarmála-
stofnuninni undir forystu Sveins og
markmiðið að vinna atvinnulífi og
hagkerfi vel. Hann þekkti vel innviði
þess og áhrifamenn og gat því ausið
úr bmnni reynslu sinnar fyrir nýlið-
ann. Það sem var þó mest um vert var
að sjá hve gáfur Sveins og skapgerð
nutu sín vel í hinu margþætta upp-
byggingarstarfi hans. Honum lét vel
að afla sér tengsla og viðhalda þeim.
Gagnvart starfsfólki og samstarfs-
mönnum var hann einlægur, alúðleg-
ur og góðviljaður. Það er ekki fyrr en
að kveðjustund er komið og litið er til
baka að maður gerir sér fyllilega
grein fyrir því hve áhrif Sveins vom
sterk og jákvæð á þau málefni er
hann kom að og þá einstaklinga er
með honum störfuðu. Hann skilur eft-
ir sig gott ævistarf, einnig á fleiri svið-
um en hér er frá greint. A því sviði þar
sem leiðir okkar lágu saman hvílir
mikil bii-ta. Eiginkonu hans, Helgu
Gröndal, og fjölskyldu sendum við
hjónin okkar innilegustu samúðar-
kveðjur. Minningin um góðan dreng
mun lifa.
Þórir Einarsson.
Nú er genginn einn af fmmkvöðl-
um okkar að bættri framleiðni í ís-
lensku atvinnulífi. Sveinn Björnsson
var einn af fyrstu menntuðu íslensku
iðnaðarverkfræðingunum enda var
honum ævinlega mjög umhugað um
bætta stjórnun, skipulagningu og
framfarir í atvinnulífinu. Eftir að
hann lauk iðnaðarverkfræðiprófi frá I
I T í Chicago í Bandaríkjunum árið
1951 hóf Sveinn feril sinn sem verk-
fræðingur í verksmiðju föður síns árið
1951, en frá 1955 var starfsvettvangur
hans stjómun, lengst af hjá Iðntækni-
stofnun íslands og forvemm hennar
Iðnþróunarstofnun og Iðnaðarmála-
stofnun. Hann veitti þessum stofnun-
um forstöðu, sem framkvæmdastjóri
og forstjóri fram til ársins 1983. Frá
1983 var Sveinn forstjóri Strætis-
vagna Reykjavíkur. Menntun Sveins
og hæfileikar gáfu tilefni til að hann
nyti sín í þessum störfum.
Sveinn sat í fjölda nefnda og ráða
innanlands og sem fulltrúi íslands er-
lendis. Sveinn var einn af stofnendum
Stjórnunarfélags Islands og sat í
stjórn þar um árabil.
Sveinn fjallaði um margvísleg mál-
efni á ferli sínum, vinnurannsóknir,
rannsóknastarfsemi, stöðlun, bygg-
ingamálefni, menntun í atvinnulífinu,
fiskiðnskóla, þróun verkfræðikennslu
innan Háskóla íslands, auk umfjöll-
unar um einstakar atvinnugreinar,
s.s. veiðarfæraiðnað, ullai’- og prjón-
lesiðnað og m.fl. Síðar á starfsferlin-
um lagði hann gmnn að rannsókna-og
þróunarstarfsemi, m.a. á sviði efnis-
fræði og efnaferla. Eins og sjá má af
þessari stuttu upptalningu vora hon-
um hugleikin málefni iðnaðar, stjóm-
unar, hagræðingar og bættrar fram-
leiðni. Sveinn var auk þess virkur í
borgarmálefnum, var varaborgarfull-
trúi, sat í stjórn veitustofnana, um-
ferðamefnd, stjórn strætisvagna o.fl.
Einnig sinnti hann margvíslegum fé-
lagsstörfum.
Iðnaðarmálastofnun var sett á
stofn til að verða íslenskum iðnaði
lyftistöng til framfara. Sveinn var
einn af þremur verkfræðingum sem
var ráðinn til stofnunarinnar í upp-
hafi. Megin áhersla var á framleiðni í
iðnaði og við vöradreifingu. Náið sam-
starf var í upphafi við framleiðnistofn-
anir í Evrópu og ekki síst við s.k.
tækniaðstoð Bandaríkjastjómar.
Kom Sveinn á nánu samstarfi við hlið-
stæðar stofnanir bæði vestan hafs og
austan og er hægt að fullyrða að ís-
lenskt atvinnulíf naut góðs af þessum
samskiptum, þar sem nýrri þekkingu
og reynslu erlendis frá var komið á
framfæri hér á landi, með kvikmynd-
um, fyrirlestmm og ekki síst í rituðu
máli, en Sveinn var aíkastamikill við
að skrifa, m.a. í tímaritið Iðnaðarmál.
Sveinn var því í forsvari fyrir fram-
leiðni- og þróunarstofnun frá því upp
úr stríði, eða frá þeim tíma sem við Is-
lendingar komumst til bjargálna í
stríðinu, en úr því var lögð mikil
áhersla á að byggja hér upp nútíma
samfélag og lögð áhersla á tækniþró-
un og aukna framleiðni. Nýir og
breyttir framleiðsluhættir, fjölda-
framleiðsla, þróun á nýjum fram-
leiðsluaðferðum, þar sem góð mennt-
un til hugar og handa skipti miklu.
Uppvaxandi kynslóð gerir sér oft ekki
grein fyrir hversu örar framfarir hafa
átt sér stað hér á landi og að íslenskt
samfélag tók miklum framfömm á
nokkram áratugum, sem tók aðrar
þjóðir mun lengri tíma. Á þessum
tíma hefur hefur íslenskt samfélag
breyst mikið og okkur hefur tekist að
koma á samfélagi í fremstu röð í
heiminum. Við eigum því frumkvöðl-
um, meðal annars í verkfræðinga-
stétt, mikið að þakka. Sveinn var á
sínu sviði einn þessara framkvöðla
sem vom óþreytandi við að láta gott
af sér leiða, með því að miðla þekk-
ingu og reynslu við uppbyggingu
nýrrar atvinnustarfsemi.
Undirritaður hóf störf hjá Iðntækn-
istofnun stuttu áður en Sveinn lét af
störfum þar og átti ekki því láni að
fagna að kynnast honum náið, en
starfsfólki sem vann með honum og
undir hans stjóm ber saman um að
hann hafi verið góður yfirmaður sem
sýndi hlýju og tillitssemi í hvívetna.
Eiginleikar hans komu sér vel í því
starfi sem hann kaus sér. Aðlögunar-
hæfni, glaðværð, góð athygli og næmni
fyiir því sem til framfara horfði nýttist
vel í því starfi sem hann gegndi. Hann
stýrði starfseminni þannig að hún
þjónaði umhverfinu sem best og svar-
aði kalli breyttra tíma.
Við starfsmenn Iðntæknistofnunar
sendum eiginkonu, bömum, tengda-
bömum og barnabörnum okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Hallgrímur Jónasson, forstjóri
Iðntæknistofnunar Islands.
Við andlát Sveins Bjömssonar
myndast vandfyllt skarð í vinahópinn
sem á sér nálægt hálfrar aldar sögu.
Sú saga er raunar nokkm lengri, ef
með er talin samveran í Miðbæjar-
skólanum en þar voram við Sveinn í
sama árganginum, hann í hinum róm-
aða C-bekk en ég í B-bekknum. Það
var því nokkur styrkur að vita af þess-
um góða félaga þegai- ég giftist Sig-
ríði Theodóra, æskuvinkonu Helgu
konu Sveins.
Árafjöldinn og þessi samvera allan
þennan tíma hefir orðið til þess að