Morgunblaðið - 06.06.2000, Side 38

Morgunblaðið - 06.06.2000, Side 38
38 ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚNÍ 2000 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ Domus Hér eru hlutir um hluti... Dentis MYJVDLIST Listasafn ASÍ, Ásmundarsal Höfum opnað tannlæknastofur okkar að Hlíðasmára 17 í Kópavogi. Anna Danielsdóttir sími 554 7840 Anna Margrét Thoroddsen sími 544 7050 Guðný Ester Gunnarsdóttir sími 544 5150 Guðrún Gunnarsdóttir sími 554 4888 Hanna Kristín Pétursdóttir sími 554 7075 Ingigerður Á. Guðmundsdóttir sími 554 7070 Nína Pálsdóttir sími 544 4007 BLONDUÐ TÆKNI, HREINN FRIÐFINNSSON, KRISTINN E. HRAFNS- SON, KRISTJÁN GUÐ- MUNDSSON, LAWRENCE WEINER & ÞÓR VIGFÚS- SON Til 11. júní. Opið þriðjudaga til sunnudaga frá kl. 14 -18. ANDSPÆNIS glannalegri óreið- unni í Nýlistasafninu og Noiræna húsinu hafa listamennimir í ASI allt í hendi sér, klappað og klárt. Sú blanda af naumhyggju og hugmynd- list sem þeir Hreinn, Kristinn, Krist- ján, Lawrence Weiner og Þór aðhyll- ast samsvarar einna helst nákvæmn- isvísindunum. Það sem þeir fást við, hver þó með sínum hætti, er að bregða ljósi á ákveðnar staðreyndir varðandi myndlist og eðli hennar. Um leið afhjúpa þeir þá kreddu að öll nákvæm og spameytin samtímalist sé sjálfri sér lík og tilbreytingar- snauð. Við Islendingar erum vanir knöppu ljóðmáli með því sem við köll- um gjaman meitlaðar setningar og kjammikið orðfæri. Við hliðina á löngum ljóðabálkum Byrons lávarðar tölum við gjarnan um það að íslensk ljóð séu örstutt og hnitmiðuð. Stund- um líkjum við ljóðagerð okkar við japanskan hækubrag, sem er það knappasta ljóðform sem þekkist. Og svo er það næsta sem maður heyrir að landandum finnist sú myndlist rýr sem lýtur svipuðum lögmálum. Jaðr- ar það ekki við ósvífni að mæra knappan stíl í kveðskap en meina myndlistinni að njóta svipaðra kjara? Það sem Hreinn setur fram í formi nokkurra aukahluta - en hann er ef til vill nær anda Duchamp heitins en nokkur annar listamaður - er til þess gert að skerpa um stundarsakir á því sem er; sjálfiim raunveruleikanum. Hið dramatíska augnablik, sem í verkum hans er aldrei langt undan, er ekki ýkt né undirstrikað, heldur er því haldið fullkomlega á mörkum þess sem gefið er í skyn og hins sem látið er ósagt. Með því móti áttar áhorfandinn sig á því að það sem snertir hann - og breytir ef til vill lífi hans og viðhorfum svo um munar - er aldrei fyllilega hlutlægt né algjör- lega huglægt heldur einhvers staðar mitt á milli. Án þess að geta sannað það með vissu hlýtur Hreinn oft að velta því fyrir sér hvemig staðir og hlutir geti haldið ró sinni - öllum verksum- merkjum er leynt - eftir að hafa vald- ið okkur hugljómun eða sett okkur út af laginu. Eftir á að hyggja hefur ekkert breyst á ytra borðinu. Allt er nákvæmlega eins og það hefur ávallt verið. Hvað var það þá sem hratt af stað hugrenningabylgju og hvers vegna er ekki hægt að ábyrgjast að töframir endurtaki sig ef augnablikið er endurtekið? Kristinn E. Hrafns- son er snöggtum meiri efnishyggju- maður. Hlutir hans og staðir em mun skýrar afmarkaðir. Kristinn er hug- fanginn af öllu sem geislar af verk- kunnáttu; hlutum sem hafa verið smíðaðir en láta svo lítið yfir sér - em svo hversdagslegir - að við erum hætt að veita þeim athygli. Á sér- hveiju byggðu bóli má finna ákveðin teikn þeirrar formvísi sem setur mark sitt á þjóðimar. Hveijum verð- ur ekki starsýnt á verkleg planka- gólfin i bandarískum fjölbýlishúsum ellegar gluggana sem opnast og lok- ast sem fallöxi - svo enn sé vitnað í hugmyndaflug Duchamp? Hver tek- ur ekki eftir fagurlökkuðum og gerð- arlegum hurðunum á breskum og írskum raðhúsum eða lífrænt mótuðu smíðajáminu og marmaraplötunni á kringlóttum borðum franskra kaffi- húsa? Og hver utanaðkomandi tekur ekki eftir strætóbekkjunum, spennu- stöðvunum klassísku og efnismiklum brannlokunum sem setja svip sinn á reykvískt miðbæjaramhverfi. Það er eins og Kristinn skynji fall- valtleik þeirrar umfangslitlu hönnun- um. Ef það er rétt að um til- vitnanir í Newman sé að ræða hefur Kristján væntanlega mælt ná- kvæmlega vægi hvers framhtar í fyrirmynd- inni. Það má bóka að ekk- ert sé í verk- um hans sem ekki eigi sér stoð í veru- leikanum. Segja má að stóri munur- inn á Kristjáni og Lawrence Weiner sé sá að texti komi hjá þeim síð- amefnda í stað efniviðar- ins. Weiner lýsir með fá- einum orðum þeim mögu- Halldór B Runólfsson leikum Sem FrásýningunniSkuggsjárúmsogtúnaíListasafiiiASI. hann ætlar áhorfandan- ar sem þó setur mark sitt á umhverfi okkar. Hann veit að í þessum nær ósýnilegu smámunum er fólginn stíll hverrar þjóðar; fjöregg sem er ekki ómerkilegra en ferskeytlan eða ein- hver önnur jafndæmigerð ritkúnst. Það er eins og hann líti eftir brunn- lokunum til að sannfæra sig um hvar í heiminum hann sé staddur, svona rétt eins og menn klípa sig í hand- legginn til að sannreyna líkamlega tilfinningu sína. I dæmigerðri, þjóð- legri hönnun felst þó merkileg mót- sögn. Hversu útbreidd sem hún er lætur hún ætíð jafnlítið yfir sér og hún finnst aðeins innan ákveðinna landamæra, eða öllu heldur landa- mæra ákveðinna menningarheilda. Það er eins og mig minni að brunn- lokin, handriðin og bekkimir. sem Kristni era slík sígild uppspretta finnist einnig í Danmörku, enda finnst okkur alltaf sem við séum komin heim þegar við millilendum í Kaupmannahöfn. Kristján Guðmundsson er bæði málari og teiknari, en ekki í þeirri merkingu sem oftast skýtur upp í huga okkar. Hann hefur lítinn áhuga á að nota miðilinn til að svipta hann allri athygli eða sveipa hann hulu dul- úðar. Hjá Kristjáni snýst allt um miðilinn og mögulega endurskil- greiningu hans. Vera má að slíka framgöngu megi túlka sem útúr- snúning, en allt annað býr að baki. Enska orðið „picture" er almennt þýtt sem mynd. Svo teygjanlegt er orðið að það má jafnvel nota um kvik- mynd. Það er þó ekkert launungar- mál að upphafleg merking „picture“ er málverk, eins og þeir vita sem hafa einhverja nasasjón af latinu. Um „skúlptúr“ gildir svipað, því það orð þýðir höggverk á latínu og gildir þá einu hvort menn höggva verkið, móta í leir, sjóða saman með gas og súr eða móta úr pappa. Allt er það kallað skúlptúr, hversu fáránlegt sem það heiti kann að hljóma hengi menn sig í uppranalega merkingu orðsins. Þannig má segja að Kristján sé að frelsa okkur frá orðsifjalegri kyrk- ingaról með því að benda okkur á það að við skilgreinum orðin „málverk" og „teikning" allt of þröngt. Ef taka ætti tungumálið bókstaflega væri viðeigandi að kalla byggingar og bíla málverk, eða era þau fyrirbæri ekki máluð í flestum tilvikum? Frekju- laust og með hárfínni kímni heldur Kristján áfram að rífa niður vana- múrana sem reynt hefur verið að reisa utan um merkingu orðanna. Brot hans af,Amerísku, Þýsku og Sænsku litaljóði" - ellefu rendur, hvar af ríflega átta era rauðar - mætti halda að væra tileinkuð Barn- ett heitnum Newman og öndvegis- verki hans „Whós Afraid of Red, Yellow and Blue“, því orðin „and, und og och“ era einu teikn þess að lita- ljóðin séu á viðkomandi þremur mál- um að botna sem hugmynd. Það sem sett er fram eru lyklar sem okkur er boðið að raða sjálfum saman í mynd. Weiner hafnar alfarið þeirri leið að búa til mynd handa áhorfandanum. I heimi sem treður myndefni upp á þegna sína í tíma og ótíma og rænir þá smám saman hæfileikanum til að móta sér myndir í huganum er ófor- svaranlegt að þröngva enn einni myndinni upp á gesti og gangandi. Það er ekki tíl annars en gera þá að enn frekari þolendum. En getur Weiner sloppið undan þeirri kvöð að búa til myndir? Vissu- lega hefur honum tekist það hingað til. Hins vegar hefur hann ekki losn- að undan þeirri ábyrgð sem því fylgir að nota leturgerðir og textasmíð. Á því sviði hefur Lawrence Weiner haft ómæld áhrif á letur- og texta- hönnuði. Þannig hefur honum ekki fyllilega tekist að leysa sig undan þeim krossi að vera þrautakóngur, svo mjög sem hann hefur þráast við að gerast fyrirmyndalistamaður. Hins vegar sýnir textaverk hans „Made Fragile - Gert brothætt" í að- alsal ASÍ, að rómaður næmleiki hans fyrir umbroti er enginn uppspuni. Hér er á ferð hönnuður og hugsuður sem á sér fáa líka. Lestina í stafrófmu rekur Þór Vig- fússon, sá listamaður íslenskur sem lengstan tíma hefur tekið sér til að blómstra. Eigi heiti sýningarinnar „í skuggsjá rúms og tíma“ við um verk einhvers þeirra félaganna hlýtur það að hafa verið samið með tondi - skíf- ur - Þórs í huga. Þessir mjólkurlitu skildir sem tyllt er eins og hálfkæra- leysislega upp að veggjum Lista- safnsins fanga daufa spegilmynd af umhverfi sínu án þess að hafa nokkuð frekara um myndefnið að segja. Það er eins og djúpir og reyklitaðir pasteltónar plexiglersins og litaða rúðuglersins sogi spegilmyndina inn fyrir yfirborð sitt og endurvarpi henni síðan mettaðri og lítið eitt loð- inni. Meira þarf Þór ekki til að búa tíl impressjóníska mynd af augnablik- inu. Ólíkt myndum Kristjáns er ekki hægt að segja að verk Þórs séu mál- verk, hvorki í eiginlegri né óeigin- legri merkingu, en þau era ígildi mál- verka eða staðgenglar - surrogatum - þeirra. Hið eina sem listamaðurinn leyfir sér að ákveða er lögun, stað- setning og granntónn efniviðarins en verkið og miðillinn era nánast eitt og hið sama. Óljóst hugboð um að val lit- anna ráðist af hafinu eða að verk Þórs hafi fundið sér stað í lýsingu Lawrence Weiner er sjálfsagt hin versta oftúlkun. Hið eina sem vert er að gera er að vinda sér í Listasafn ASÍ áður en það er um seinan og gleyma ekki að ná sér í eintak af sýningarskránni en hana hefur Guðmundur Oddur brotið um af sínu alkunna innsæi. Halldór Björn Runólfsson

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.