Morgunblaðið - 24.11.2000, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
fbúar á Vestfiörðum eru ekki sammála um hvort selja skuli Orkubú Vestfjarða
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjömsson
Fullt var út úr dyrum á almennum borgarafundi sem fram fór í stjórnsýsluhúsinu á ísafirði um söluna á Orkubúi Vestfjarða.
Eina lausnin á
vandanum eða
morfínsprauta?
Deilt var um hugmyndir um sölu Orkubús Vestfjarða
til ríkisins á borgarafundi á Isafirði. Fram kom að
sveitarstjórnarmenn eru komnir upp að vegg vegna
skulda stærstu sveitarfélaganna og sjá ekki aðra leið en
að selja hlut sinn í Orkubúinu. Mikil andstaða hefur
hins vegar komið fram við þessar hugmyndir, meðal
annars á fundinum sem Helgi Bjarnason fylgdist með.
MIKIL andstaða hefur komið fram við hug-
myndir sveitarstjórnarmanna á Vestfjörðum
um að létta fjárhagsstöðu skuldugra sveitarfé-
iaga með því að selja ríkinu hlut þeirra í Orku-
búi Vestfjarða. Hefur andstaðan meðal annars
komið íram í því að um 90% þeirra sem þátt
tóku í skoðanakönnun á fréttavef Bæjarins
besta lýstu yfir andstöðu við hugmyndina og því
að um 900 manns hafa skrifað undir mótmæla-
lista sama efnis. I fyrrakvöld efndu áhugamenn
úr grasrótinni til kynningarfundar um Orku-
búsmálið og þar kom andstaðan enn fram, þeir
almennu borgarar sem tjáðu sig um málið voru
allir á móti söluhugmyndum.
Áfundinum rakti Olafur Kristjánsson, bæjar-
stjóri í Bolungarvík, sögu orkumála á Vestfjörð-
um og sagði frá stofnun Orkubúsins fyrir 23 ár-
um. Jón B. G. Jónsson, formaður bæjarráðs
Vesturbyggðar, skýrði áhuga sveitarfélagsins á
sölu og Eiríkur Finnur Greipsson, sparisjóðs-
stjóri á Flateyri og fyrrverandi stjórnarformað-
ur Orkubúsins, gerði grein fyrir rökum manns
sem er mótfallinn breytingunni. Að framsögu-
erindum loknum tóku þingmenn og sveitar-
stjómarmenn til máls og í lokin fengu almennir
borgarar að lýsa skoðunum sínum. Fullt var út
úr dyrum í fundarsal stjómsýsluhússins, áætlað
var að um 200 manns hefðu sótt fundinn.
Vesturbyggð blæðir út
Jón B. G. Jónsson sagði frá erfiðri fjárhags-
stöðu Vesturbyggðar. Sveitarfélagið skuldaði
alls um einn milljarð að meðtöldum skuldum
húsnæðisnefndar. Sagði hann að ef hér væri um
að ræða einkafyrirtæki væri búið að taka það til
gjaldþrotaskipta. Slík staða gerði ekki fýsilegt
fyrir fólk að búa á staðnum eða að flytja þangað.
Með sama áframhaldi myndi byggðarlagið
hrynja. Sagði hann að á síðastliðnum tíu ámm
hefðu útgjöld verið skorin grimmt niður.
Ábyrgð okkar sveitarstjómarmanna er mikil.
Við voram kosnir til að leiða það út úr þessum
erfiðleikum, sagði Jón. Þess vegna hefði verið
farið að skoða möguleika á sölu eignarhluta
Vesturbyggðar í Orkubúi Vestfjarða og lagði
hann á það áherslu að frumkvæðið hefði komið
frá Vesturbyggð en ekki ríkisvaldinu. Hann
sagði að í viðræðum fulltrúa stjómar Orkubús-
ins við fulltrúa ríkisvaldsins hefði komið í ljós að
verðmæti fyrirtækisins væri 4,6 milljarðar kr.
og það væri ákaflega hagstætt verð. Það sé þó
háð því skilyrði að sveitarfélögin greiddu upp
vanskilaskuldir sínai- við Ibúðalánasjóð. Síðar á
fundinum kom hins vegar fram hjá Halldóri
Halldórssyni, bæjarstjóra ísafjarðarbæjar, að
hann túlkaði tilboð ríkisins þannig að sveitar-
félögin þyrftu einnig að nota hluta söluandvirðis
til að greiða niður áhvílandi lán á félagslegu
íbúðunum. Lagði Jón áherslu á að það væri eitt
að breyta félaginu í hlutafélag, eins og nú er
unnið að, en annað að selja hlutabréfin. Þegar
að því síðamefnda kæmi yrði hvert sveitarfélag
að gera það upp við sig hvort það vildi selja.
Hins vegar væri óþolandi að önnur sveitarfélög
gætu stöðvað sölu þeirra sem kynnu að vilja
selja, til dæmis Vesturbyggðar.
Með sölu á hlut Vesturbyggðar væri hægt að
núllstilla bæjarsjóð og skapa færi til að byggja
upp á nýjan leik. Jón lagði áherslu á að Orku-
búið væri vel rekið fyrirtæki sem hann vildi
helst að Vestfirðingar ættu um aldur og ævi.
Hann mæti stöðuna hins vegar þannig að í
þessu tilviki yrðu minni hagsmunimir að vílga
fyriri þeim meiri. Nú væri lag að selja og viðun-
andi verð í boði. Það hefði í för með sér áfram-
haldandi fólksfækkun og hnignum ef hluturinn
yrði ekki seldur og hætta væri á að Vestur-
byggð blæddi smám saman út og dæi.
Pólitískur subbuskapur
Eh-íkur Finnur Greipsson sagði í ræðu sinni
að samræming gjaldskrár Orkubús Vestfjarða
við gjaldskrá Rafmagnsveitna ríkisins, eins og
skilyrt er í tilboði ríkisins, þýddi 100 milljóna kr.
aukin útgjöld fyrir einstaklinga og fyrirtæki á
Vestfjörðum. Hann fór yfir verðmatið á Orku-
búinu. Rifjaði upp að fyrir tveimur árum hefði
iðnaðarráðherra fengið Kaupþing tO þess að
meta það til markaðsverðs. Niðurstaða fyrir-
tækisins hafi verið 600-700 milljónir, miðað við
óbreyttan rekstur, en 1,8 til 2 milljarðar ef mið-
að væri við gjaldskrá RARIK. Hins vegar hefði
Byggðastofnun talið að verðgildi þess væri ekk-
ert ef íbúaþróun héldi áfram með sama hætti og
verið hefði síðustu ár. Fannst Eiríki einkenni-
legt að nú kæmist sama ráðuneyti að þeirri nið-
urstöðu að verðmæti fyrirtækis, sem nýiega
væri búið að meta verðlaust, væri 4,6 milljarðar
króna. Talaði hann um að verið væri að meta
fyrirtækið á grandvelli skulda sveitarfélaganna
og sagði að þetta væri pólitískur subbuskapur.
Eiríkur taldi ekki ástæðu til að taka mikið
mark á yfirlýsingum um að stjóm fyrirtækisins
yrði í höndum heimamanna og rifjaði upp í því
sambandi svikin loforð ríkisvaldsins vegna sam-
einingar sveitarfélaga á Vestfjörðum. Því hefði
verið lofað að skuldir sveitarfélaganna yrðu
jafnaðar en við það hefði ekki verið staðið. Taldi
Eiríkur að kröfur Vestfirðinga til ríkisvaldsins
ættu að beinast að því að fá fyrri loforð efnd áð-
ur en tekið væri við nýjum.
Ræðumaðurinn sagði að verðmiðinn á Orku-
búi Vestfjarða sýndi ekki sanngjamt verð. Fyr-
irtækið væri Vestfirðingum ómetanlegt. Verð-
mæti þess fælist ekki síst í rétti þess til að virkja
um alla Vestfirði og sá réttur myndi margfald-
ast í verði á komandi áram. Raunar lét Þor-
steinn Jóhannesson, formaður stjómar Orku-
búsins, það álit í ljós síðar á fundinum að þótt
Orkubúið hefði fengið virkjunarréttinn frá
sveitarfélögunum á sínum tíma væri staðan lík-
lega sú núna að ríkið hefði öðlast þennan rétt
með nýjum lögum. Eiríkur sagði að hlutur Isa-
fjarðarbæjar í Orkubúinu væri nálægt verð-
mæti einnar Guggu og spurði hversu margar
Guggur hefðu verið teknar af Vestfirðingum.
Líkti hann sölu virkjunarréttar Orkubúsins við
það þegar kvótinn var tekinn af Vestfirðingum,
eins og hann orðaði það.
Lýsti hann þeirri skoðun sinni að nýta ætti
Orkubúið til atvinnuuppbyggingar á svæðinu,
talaði um sókn í stað uppdráttarsýki, en til þess
að það væri hægt þyrfti að breyta lagaramma
fyrirtækisins. Vitnaði hann til orkufyrirtækja
annarra sveitarfélaga í því efni, ekki síst Hita-
veitu Suðumesja. Eiríkur fór yfir það sem fyrir
liggur um stefnu stjómvalda í orkumálum, eins
og það birtist á vef iðnaðarráðuneytisins, og
sagði að margt væri þar óljóst. Sagði hann að
ekki kæmi til greina að selja fyrr en lagaramm-
inn hefði verið lagaður og aðlögun orkugeirans
að markaðnum í'arið fram.
Að lokum sagði framsögumaður að með yfir-
töku ríkisins á Orkubúinu væri verið að nota
ógeðfelldar aðferðir til að afhenda þolitíska pen-
inga. Blanda saman málum, sem ekkert ættu
skylt og lítillækka Vestfirðinga um leið vegna
erfiðrar skuldastöðu sveitarfélaganna. Sagði
hann að enn væri hægt að leiðrétta kúrsinn.
„Við eigum að segja nei, við þökkum gott boð.“
Heilinn í stað hjartans
I ræðum sveitarstjórnarmanna á Isafirði og í
Bolungarvík kom fram að þeir hafna þeim skil-
yrðum ríkisvaldsins að blanda lausn á bráða-
vanda félagslega íbúðakerfisins við söluna á
Orkubúi Vestfjarða. Halldór Halldórsson, bæj-
arstjóri á ísafirði, sagði að þau mál þyrfti að
leysa með samræmdum hætti um allt land og
hann teldi nauðsynlegt að ríkið tæki á sig fjár-
hagslega ábyrgð á kerfinu á móti sveitarfélög-
unum.
Þorsteinn Jóhannesson, bæjarfulltrúi á ísa-
fii-ði og formaður stjórnar Orkubús Vestfjarða,
sagði frá þróun viðræðna við ríkið. Sjálfur sagð-
ist hann hafa haft mikinn áhuga á að sveitar-
félögin eignuðust Orkubúið að öllu leyti, en ríkið
á nú 40% hlut á móti 60% hlut sveitarfélaganna
og hann hefði reynt að efna til umræðu um það,
ekki síst á grandvelli verðmats Kaupþings.
Hann hefði farið til samninga við ríkið með það í
huga. 10. október síðastliðinn hafi hins vegar
komið nýr verðmiði á Orkubúið, 4,6 milljarðar
kr., auk þess sem ríkið ætlaði ekki að innheimta
víkjandi lán sem annars hefði átt að greiða við
þessa breytingu. Á fundinum komu fram mis-
vísandi upplýsingar um hversu hátt þetta lán
væri orðið, eða á bilinu 1.260 til 2.600 milljónir
kr. Sagðist Þorsteinn hafa sagt við sjálfan sig,
þegar hann heyrði þessa tölu, hingað og ekki
lengra. Nú nota ég þetta líffæri sem ég hef, heil-
ann, en sný í burtu frá hjartanu.
Sagði Halldór Halldórsson frá þróun skulda
Isafjarðarbæjar, meðal annars vegna mikilla
innlausna félagslegra íbúða, og hvaða áhrif það
hefði á bæjarsjóð sem er í afar þröngri stöðu við
fjárhagsáætlunargerð þrátt fyrir að tekjur auk-
ist á næsta ári vegna hækkunar útsvars. Sýndi
hann hvaða áhrif salan á hlut ísafjarðarbæjar í
Orkubúinu fyrir 1.428 milljónir kr. hefði á hag
bæjarsjóðs. Ef þessir fjármunir yrðu ávaxtaðir
með 10% voxtum yrði hægt að greiða skuldirnar
niður um 130 milljónir á ári, fjárfesta fyrir þá
upphæð eða blanda þessu saman. Ef hins vegar
bærinn þyrfti að nota 338 milljónir af söluand-
virðinu til að lækka skuldfr á félagslegum íbúð-
um, samkvæmt bréfi ráðuneytisstjóranna,
þýddi það að hægt yrði að lækka skuldir eða
fjárfesta fyrir 80 milljónfr kr. á ári. Sagði bæjar-
stjórinn að ef Orkubúið yrði ekki selt yrði að
afla þessarra peninga með öðram hætti eða taka
þá að láni. Aðrar leiðfr hefðu verið reyndar en
ekki fundist.
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri í Bolungar-
vík, sagði að sveitarstjómarmenn stæðu frammi
fyrir miklum erfiðleikum vegna slæmrar
skuldastöðu. Varpaði hann því fram hvort menn
vildu að þjónustan yrði skert, þjónustugjöld
hækkuð, skattar hækkaðir eða viðhaldi fast-
eigna frestað. Þessar leiðir yrði að fara ef bæj-
arsjóðimir ættu enga peninga og það myndi
ekki leiða til fólksfjölgunar. Bolungarvíkur-
kaupstaður skuldar um 300 milljónir kr., eða
svipaða fjárhæð og hann fengi fyrir hlut sinn í
Orkubúi Vestfjarða, og sagðist Olafur sjá mikið
eftir þeiml7 milljónum sem greiddar væra í
vexti á ári. Því til viðbótar hefði bærinn óvænt
þurft að fara út í fjárfrekar vatnsveitufram-
kvæmdfr auk þess sem hann þyrfti að standa
skil á hlut sínum við byggingu snjóflóðavarnar-
garða. Þessar framkvæmdir kostuðu samtals
um 100 milljónir kr. og þá peninga þyrfti ein-
hvers staðar að fá. Kvartaði hann undan ósann-
gjarnri gagnrýni: „Við sveitai'stjórnarmenn er-
um ekki vondu karjarnir í þessu máli. Við eram
að leita leiða með ykkur til að búa hér áfram.“
Ekki varanleg lausn
Þingmennimir Guðjón Ai'nar Kristjánsson,
Frjálslynda flokknum, og Jón Bjamason, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar-græns framboðs
í Norðurlandskjördæmi vestra, gagnrýndu
hugmyndir um sölu Orkubúsins og líktu henni
við afsal fiskiauðlindarinnar. Kristinn H. Gunn-
arsson, Framsóknarflokki, og Sighvatur
Björgvinsson, Samfylkingunni, sögðust hins
vegar standa að baki sveitarstjómarmönnum ef
það yrði niðurstaða þeima að selja Orkubúið.
Sighvatur lagði á það áherslu að ríkið væri alls
ekki að sækjast eftir þessum kaupum. Ríkið
væri að gera þetta til þess að bjarga vestfirsk-
um byggðum frá hrani. Kurr varð í salnum í
stjórnsýsluhúsinu við þessi orð Sighvats og
þui'fti fundarstjóri ítrekað að þagga niður í
fundarmönnum vegna frammíkalla. Sighvatur
sagði að salan á Orkubúinu myndi ekki leysa
vanda sveitarfélaganna nema að hluta. Það
myndi koma þeim í hóp þeirra sveitarfélaga
landsins sem væri með skuldastöðu í meðallagi
og hætta væri á að eftir tíu ár stæðu þau í sömu
sporam og nú. Hvatti hann sveitarstjórnar-
menn til að ræða við ríkið um varanlega lausn
skuldamála sveitarfélaganna og lausn á þeim
vanda sem ábyrgð sveitarfélaga á félagslega
íbúðakerfinu skapaði áfram.
Þeir fáu almennu borgarar sem komust að í
lok fundarins lýstu allir andstöðu við hugmynd-
ir um sölu Orkubúsins. Margir þeirra kröfðust
að ríkisvaldið yrði krafið um efndir á loforðum
sem gefin voru um jöfnum skulda við samein-
ingu sveitarfélaganna á sínum tíma. Jóna Bene-
diktsdóttir sagði að fólk spyrði ekki um skulda-
stöðu sveitarfélaga þegar það veldi sér búsetu,
það spyrði um atvinnuhorfur. Nýta ætti það afl
sem fæhst í Orkubúinu til að blása nýju lífi í at-
vinnulífið.
Kristján Haraldsson orkubússtjóri likti söl-
unni við morfínsprautu sem linaði þjáningar
sjúkhngs þannig að honum liði betur í ffrnm til
tíuár.