Morgunblaðið - 26.11.2000, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 26.11.2000, Blaðsíða 28
28 SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ Það má segja að farið hafi verið að nokkru eftir hugmyndum mínum þegar Vatnsmýrin fyrir framan Norræna húsið var skipulögð þótt ann- ar hafi endanlega útfært hugmyndina. Málið snerist um það hvemig hægt væri að vemda varpland fuglanna í mýrinni. Einnig þurfti að skapa aðgengi fólks að svæðinu auk þess sem það þurfti að hafa fagurfræðilegt gildi fyrii- Norræna húsið og Háskólann sem er í næsta nágrenni. Þá varð til þessi hugmynd að grafa skurð í kringum varplandið. Þar eð hann átti að vera fullur af vatni hannaði ég brýr yfir hann á nokkmm stöðum sem tengdu svæðin saman. Seinna útfærði ég þessa hugmynd frekar þegar ég hannaði nánasta umhverfi Norræna hússins fyrir myndlistarsýningu og gekk þá svo langt að láta skurðinn forma sig eins og Miðgarðsorm og studdist við ýmis minni úr goðafræðinni. A seinni hluta námsins fór ég í skólaferðalag til Suður-Skánar. Þar sá ég verk eftir sænskan landslagsarkitekt sem heitir Sven Ingvar And- erson og hreifst af þeim. Hann lagði miklu meira upp úr þvi að umhverfið hefði formræna heild og væri fjölbreytilegt. í rauninni hafði ég ekki séð landslagsarkitektúr í Danmörku sem ég hreifst veralega af þar eð Danimir lögðu á þessum áram lítið upp úr því að heildarskipu- lagið væri íburðarmikið eða stílhreint heldur einblíndu þeir á hagnýtar lausnir. Sven Ingvar var kennari við Ariritekta- skólann í Kaupmannahöfn og sótti ég um að vera gestanemandi hans í eitt ár og fékk það. Af honum lærði ég mikið um fagur- fræði og landslagsarkitektúr." Hvemig var að búa í Kaupmannahöfn á þessum áram? „Það var ágætt. Eg bjó fyrst í kommúnu í fimm herbergja íbúð við Austurbú. Við bjugg- um þama nokkrir námsmenn saman.“ Hvemig var að búa í kommúnu, var nokkur friður? „Það gekk misjafnlega en það gekk betur þar sem Danir og íslendingar bjuggu saman. Danimir era nærgætnari og kunna að búa þétt saman en íslendingar þurfa svo mikið pláss. Við sem bjuggum þarna voram á ýmsum námsbrautum og kröfumar til námsins voru ólíkar. Það gekk þvi misvel að fá næði til að lesa. Mér fannst ekkert sérstaklega gott að búa í kommúnu,“ segir hún þar sem hún situr með hönd undir kinn og hallar undir flatt en þessi líkamsstelling virðist henni eiginleg því hún situr iðulega þannig. „Þegar svona margir búa saman er erfitt að skapa sér rými og vera mað- ur sjálfur. Það þarf sífellt að vera að aðlaga sig að háttum annarra og miðla málum sem er þreytandi til lengdar. Eftir námið sneri ég heim og fór fljótlega að vinna hjá Reykjavíkurborg.“ Kolbrún er fyrsti landslagsarkitektinn sem er ráðinn til garðyrkjudeildar borgarinnar en þar vann hún í tíu ár. Starf hennar fólst eink- um í að hanna hin ýmsu útivistarsvæði borgar- innar og liggja eftir hana ýmis athyglisverð verk. „Þegar ég hóf störf hjá Reykjavíkurborg var ég sett í að hanna gæsluvelli, leikvelli og hverf- isvelli. Mikil uppbygging var á slíkum svæðum á þessum áram bæði í nýjum og rótgrónari hverfum. Hugmyndir um hvemig leikvellir ættu að vera vora að breytast. Meira var lagt upp úr gróðri á leiksvæðunum og ijölbreyti- legu landslagi. Leiktækin voru í meira mæli úr náttúralegum efnivið, sandkassamir vora til dæmis úr gijóti og steinum. Reynt var að halda eftir náttúrulegum svæðum ef þau vora fyrir hendi og leiktækin vora fjölbreytilegri en áður hafði tíðkast. Leik- tækin vora stundum teiknuð í garðyrkjudeild- inni sem er ekki hægt lengur því þau þarf að hanna eftir ákveðnum stöðlum. Það var gaman að vinna að þessum verkefnum, þau gáfu svig- rúm til að gefa ímyndunaraflinu lausan taum- inn. “ Markverðustu útiverkin sem Kolbrún hefur skipulagt era höggmyndagarður Ásmundar Sveinssonar við Sigtún, umhverfi gömlu þvottalauganna í Laugardal og garðskálinn í Grasagarðinum í Laugardal svo eitthvað sé nefnt. „Aðdragandinn að hönnunarvinnunni hjá borginni var sá að við hverja fjárhagsáætlun var ákveðið hvaða nýframkvæmdir ætti að fara í og verkefnum deilt út. Ég hannaði þau verk- efni sem stóð til að framkvæma á því ári. Ég var því varla búin að koma hugmyndunum á blað fyrr en framkvæmdir hófust. Það er mikill kostur þegar verkið gengur svona rösklega fyrir sig og hægt er að fylgjast með útfærslu hugmyndanna nánast jafnóðum og þær fæð- ast.“ Ikringum 1990 breytti Kolbrún nokkuð um áherslur í vinnu sinni. „BHMR stóð fyrir skoðanakönnun hjá félagsmönnum sínum á því hvort þeir teldu að íslensk menning ætti í vök að verjast og hvort háskólafólk léti alþjóð- leg viðmið ráða vinnubrögðum sínum. Þessi umræða var tekin upp í Félagi lands- lagsarkitekta og kannað hvort þeir hefðu ein- hver séreinkenni eftir því hvar þeir hefðu stundað nám. Kom í ljós að svo var ekki og vinnubrögð og áherslur í starfinu vora svipað- ar. Ég ákvað upp frá því að nýta hluta af vinnu- tíma mínum í að einbeita mér að því þjóðlega og finna einhverjar leiðir til að ná fram íslensk- um einkennum í því sem ég var að fást við. Fljótlega eftir þetta fékk ég það verkefni að hanna leiksvæði í samstarfi við íbúa- samtök Ártúnsholts og starfsfólk Árbæj- arsafns þar sem var tekið mið af þessu mark- miði. Leiksvæðið er í miðri raðhúsabyggð, nærri girðingu Árbæjarsafns, og þótti sýnt að hefðbundin litrík og stór leiktæki myndu stinga í stúf við umhverfi safnsins og gömul hús á safnlóðinni. Samþykktu því allir hlutað- eigandi þá hugmynd að nýta form þjóðveldis- bæjarins á Stöng í Þjórsárdal við hönnun leiks- væðisins og var mótuð eins konar tóft.“ Kolbrún lýsir því hvernig leiksvæðið er hann- að. „Byrjað var á því að leggja steinlögn að inngangi tóftarinnar. Sett var upp burðargrind í einu herbergjanna, eins konar klifurgrind. I skálanum er bekkur umhverfis langeld. Leggja má ofngrind yfir eldstæðið og grilla þar og halda víkingaveislu með nágrönnunum. Úr skálanum liggja tröppur að stofunni sem er stórt sandsvæði. I búrinu era færanlegar tunn- ur og keröld. Á þessu leiksvæði geta börnin leitað sér skjóls því tóftimar era niðurgrafnar. Þau geta líka leitað á vit fornra tíma, farið í víkingaleiki eða hlutverkaleiki sem tengjast var fengin til að hanna nýja legu fyrir stíginn og eftir það var hægt að hefja framkvæmdir. Þannig kynntist ég Erlu,“ segir Kolbrún og rifja upp fyrstu kynnin af sjáandanum. „Þegar við hittumst kom það mér á óvart hvað hún var glöð að sjá mig. „Ert þetta þú?“ sagði hún kunnuglega eins og hún hefði þekkt mig lengi.“ Kolbrún segist hafa haldið hugmyndinni um að skrásetja byggðir vætta í Reykjavík gang- andi og skömmu síðar hófu þær Erla samstarf um að gera kort af álfabyggðum í Elliðaár- hólmum. „Kortagerðin fór þannig fram að við gengum eftir stígnum og Erla benti á byggðir dverga og álfa meðfram honum. Ég merkti jafnóðum inn á kortið álfabyggðirnar sem Erla kom auga á. Síðan teiknaði hún vistarverarnar eins og hún sá þær. Ég raðaði þessum upp- lýsingum saman og útbjó kortið. I lliðaárkortið varð mjög vinsælt. Erlendir I ferðamenn vora sérstaklega spenntir Ifyrir þessu. Fyrr en varði var búið að þýða textann á mörg tungumál. Kortin vöktu athygli út fyrir ísland. Erlendir fjölmiðlar sögðu frá álfatrú og álfabyggðunum í umfjöll- un sinni um land og þjóð og það rigndi inn fyr- irspumum til Ferðamálaráðs. I framhaldi af þessu bað formaður ferðamálanefndar í Hafn- arfirði okkur um að vinna kort fyrir Hafnar- fjarðarbæ. Við ákváðum að taka fyrir útivistar- Eí f Stiklur á Seltjöm í Breiðholti. sögunni. Hér er eldri kynslóðin hvött til að miðla þekkingu sinni og gefa bömum hverfis- ins tækifæri til sköpunar, sem felst í því að tengja sig við söguna og upprunann." Það var á fleiri stöðum innan borgarinnar þar sem leitast var við að endurskapa stemmningu fortíðarinnar eins og við þvottalaugamar í Laugardalnum sem var eitt af verkefnum Kolbránai’ fyrir Reykjavíkur- borg. „Þvottalaugamar eru sögufrægur staður. Þar höfðu reykvískar konur þvegið þvott sinn í heitum uppsprettum Laugalæksins. Þegar ég kom að hönnun þessa verks vora þar ýmsar mannvistarleifar, gamlar hleðslur sem Knud Ziemsen hafði teiknað og látið hlaða í kringum aldamótin. Einnig vora þarna leifar af fyrstu borholum hitaveitunnar en úr Laugardalnum var vatnið leitt upp á Landspítala og í Austur- bæjarskólann. Fljótlega var ákveðið að Árbæj- arsafn kæmi að hönnun svæðisins enda era laugamar fomminjar í landi borgarinnar. Til þess að gera þessu góð skil var fenginn sagn- fræðingur til að koma sögu staðarins til skila á fjölmörgum upplýsingaspjöldum sem era til sýnis í eldra húsi þvottalauganna en það hús var endurgert að hluta. Þá voru lagðir stígar um svæðið. Til að raska því sem minnst er grasið haft óslegið. Með- fram stígunum era stór, aflöng hvítblómstr- andi blómabeð. Blómin era tákn fyrri tíma - eins konar söguminni frá því að konur lögðu hritan þvott til þerris á þúfunum." Á þessum áram byrjaði Kolbrán að skrá byggðir huliðsvætta inn á kort í samvinnu við sjáandann Erlu Stefánsdóttur og era slík kort til af einstökum svæðum innan stærri byggð- arlaga. Að sögn Kolbránar kom þetta þannig til að á nýársdag var þáttur í sjónvarpinu þar sem meðal annars var sýnd loftmynd af Reykjavík og hafði Erla merkt inn á myndina ljósálfa- og álfabyggðir. „Ég hreifst af þessari hugmjmd að merkja þjóðsögumar inn á kort og lagði það til við garðyrkjudeildina að álfa- byggðir á opnum, grænum svæðum borgar- innar yrðu kortlagðar. Þessi tillaga fékk dræmar undirtektir. Svo gerðist það að gatna- deild borgarinnar átti í erfiðleikum með að út- færa göngustíg við Áland í Fossvogi. Þar höfðu hent ýmis óhöpp sem vora þess valdandi að ekki var hægt að ljúka þeim framkvæmdum sem vora hafnar. Talið var að þarna gæti verið eitthvað yftmáttúrulegt á ferðinni. Endaði með því að ég var beðin að hafa samband við Erlu Stefánsdóttur sem gæti þá ef til vill sagt til um það hvort huliðsvættir trufluðu fram- kvæmdirnar. Erla tók þessari málaleitan vel og kom og skoðaði staðinn. Sá hún þarna vistarverar vætta og taldi að breyta yrði legu stígsins. Ég Þvottalaugarnar í Laugardal. svæði bæjarins sem ekki vai’ búið að raska og skoðuðum hvar vættina væri að finna. Þetta var metnaðarfullt verkefni og teygði anga sína víða um bæinn. Við skráðum byggðirnar ná- kvæmlega og merktum meira að segja álfahól sem við fundum í einkagarði, inn á kortið. Síðar fengum við kvörtun um að túristar lægju á girðingunni og það væri enginn friður! Af þeim verkefnum sem Kolbrán vann á vegum Reykjavikurborgar er höggmynda- garður Ásmundar Sveinssonar henni hjart- fólgnastur. Að sögn Kolbránar byrjaði lista- maðurinn að skipuleggja garðinn meðan hann var á lífi og hafði komið þar fyrir mörgum verka sinna. Þegar lóðin var stækkuð og gerð ný tillaga að skipulagi lóðarinnar kom til kasta Kolbránar og annarra að hanna garðinn en unnið var þverfaglega að skipulagi hans. Að verkinu komu listfræðingur, sviðsmyndahönn- uður og arkitektar. Kolbrán er spurð að því hvort menn hafi haft einhverja hugmynd um hvernig Ásmundur vildi hafa garðinn? „Ekki er vitað til þess að öðru leyti en því að hann var búinn að koma fyrir nokkram stytt- um, en hann naut þess að hvíla sig í garðinum og hlusta á þytinn í grasinu. Ásmundarsafnsgarðurinn er fyrst og fremst höggmyndagarður og er skipulagður með tilliti til þess að stytturnar njóti sín sem best. Stytturnar era unnar á löngum tíma en list Ásmundar breyttist mikið í tímans rás auk þess sem höggmyndirnar eru misstórar. Því varð hvert tímabil í list hans að njóta sín. Þá þurfti að flokka stytturnar eftir stærð og því umhverfi sem þeim var skapað. Hönnun höggmyndagarðsins fólst einkum í því að skapa það rými sem sérhvert verk þarf til að geta notið sín sem best. Einnig varð að vera hægt að sjá safnhúsið í heild sinni sem er stærsti skúlptúr Ásmundar. Byrjað var á því að setja stærstu stytturnar niður. Sumar standa þar sem Ásmundur hafði valið þeim stað. Þar eð lóðin hafði stækkað um helming fóru sumar af stærri styttunum á nýrri hluta lóðarinnar. Ákveðið var að garðurinn hefði lifandi um- gjörð jafnt að utan sem innan og til þess yrði notaður trjágróðm’ á sem fjölbreytilegastan hátt. Ásmundur var áhugasamur um umhverf- ið og hafði yndi af trjárækt. Hann hafði plant- að mörgum birkitrjám í garðinum og þar rækt- aði hann lund með fjallagullregni þar sem var fyrir komið höggmyndum sem túlka ástina eins og Piltur og stúlka, og Venus með Amor. Fleiri slík smárými vora búin til í garðin- um með trjám sem mynduðu skjólbelti, trjáþyrpingu, rannaþykkni og limgerði. Gerð var sjónræn greining á því hvar ætti að draga úr útsýn úr garðinum og hvar ætti að leggja áherslu á innsýn í hann. Lögð var áhersla á að trjágróðurinn drægi úr ásýnd um- ferðarmannvirkja og skapaði þar með meiri frið í garðinum. Sígræn skjólbelti era í austri og vestri sem draga úr vindi og auka skjól. Dvalarsvæði með bekkjum má finna hér og þar og þar gefst tækifæri til að hvíla sig og njóta listgleði Ásmundar." Garðurinn hefur verið gagnrýndur fyrir að í honum sé of mikið af trjám sem skyggi á stytt- umar. Hvað finnst þér um þessa gagnrýni? „Við Islendingar höfum ekki vanist að vera umvafin trjágróðri en eins og menn vita hvarf trjágróðurinn í aldanna rás og eftir stóðu torf- húsin stök í túriinu. Mér finnst að nota megi tré í auknum mæli til þess að hús og höggmyndir fái notið sín hvert í sínu lagi því trén, ef vel er um þau hirt, skapa hlutlausa umgjörð." Kolbrán bendii’ á að margar af höggmynd- um Ásmundar séu af konum. Af þrjátíu stytt- um sem era í garðinum eru örfáar af körlum. „Þegar ég byrjaði að vinna að hönnun garðs- ins þótti mér vænt um að sjá hvernig hann túlkaði konur og þeirra fjölmörgu hlutverk í verkum sínum. Það gladdi mig að finna virð- inguna sem hann sýnir konum og hvernig hann sér kostina í hverju hlutverki. Mér fannst að taka yrði tíllit til þessa við hönnun garðsins og leggja ætti áherslu á mjúk og kvenleg form.“ Ert þú kannski eitilhörð kvenréttindakona? „Ég veit ekki hversu hörð ég er, en á mínum mótunarárum var móðir mín rauðsokka. Ég var fljótlega sett í það að selja blöð sem rauð- sokkur gáfu út eins og Forvitin rauð. Ég fékk að heyra hve mikilvægt það væri að afla sér menntunar og að hún væri undirstaða þess að konur öðluðust sjálfstæði. Talað var um hvern- ig ætti að skipta verkum innan fjölskyldunnar. Þetta og fleira hefur auðvitað haft áhrif á mig. Og mér svíður að jafnréttið til launa hefur látið á sér standa þrátt fyrir baráttu margra kyns- lóða kvenna.“ Er til eitthvað sem heitir kvennaarkitektur? „Ég hef velt því fyrir mér og reyndi að svara þeirri spurningu áður en ég fór á Kvenna- ráðstefnuna í Peking árið 1995 þar sem ég hélt fyrirlestur um hönnun leiksvæða. Meðan ég dvaldi í Kína var mér boðið á heimili kín- verskrar konu fyiir utan Peking sem er arki- tekt og hafði fengið viðurkenningu frá Samein- uðu þjóðunum fyrir íbúðaskipulag sem hún gerði á heimaslóðum. Þar var meðal annars rætt um þetta og bent á ákveðna þætti sem vora taldir einkénna konur í arkitektúr frekar en karla. Nefnd vora atriði eins og að konur hugsuðu fremur um notagildið í sinni hönnun- arvinnu en karlar horfðu fremur til yfirbragðs eða útlits. Konur veltu því meira fyrir sér hvernig hægt væri að aðlaga umhverfið að þörfum íbúanna en karlar væra meira í því að byggja varanlega minnisvarða. Einnig sæju konur umhverfið í heild sinni en karlar fremur einstaka hluta þess, svo dæmi séu tekin.“ rolbrán hefur búið í Hveragerði undan- farin þrjú ár. Starf hennar sem um- Lhverfisstjóri felst meðal annars í því að sjá um nýframkvæmdir á grænum svæðum og viðhalda þeim gróðri sem fyrir er og hanna fót- boltavöll og tjaldsvæði, trjágöng og fleira. „Að- aláherslan í þessum bæ er að skapa umhverfi sem auðgar líf og tómstundir fólks og þeirra sem vilja stunda heilsueflingu. Hér er góð aðstaða til útivistar og lögð er rækt við það að koma til móts við þarfir ferðamanna." Hún segir að það sé gott að búa í litlum bæ sem sé þó ekki það langt í burtu að hægt er að skjótast í borgina og njóta þess sem hún hefur upp á að bjóða. „Nálægðin við fólkið er meiri hér en í Reykjavík. í stað þess að grípa símann eða senda tölvupóst getur verið tímasparnaður í því að fara í heimsókn. Vegna þessarar ná- lægðar verða skilin milli persónu og starfs ekki sýnileg. Það er líka stutt í alla þjónustu eins og mat- vöraverslun, banka eða pósthús. Þar hittir maður bakarann, bankastjórann og barna- skólakennarann og það sem mér finnst mikið um vert þá hitti ég garðyrkjumennina sem hér starfa og eru margir. I Hveragerði er mikil fjölbreytni í ræktun afskorinna blóma, potta- blóma, grænmetis og síðast en ekki síst sumar- blóma. Og við eram um margt sporgöngumenn í vistvænni ræktun og sjálfbærri þróun. Þann- ig má kannski segja að ég sé komin að upp- rananum og farin að festa rætur þar sem hlúð er að hugsjónum æsku minnar um vistvænt samfélag."
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.