Morgunblaðið - 26.11.2000, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2000 35
Hugmynd
um jöfnuð
„Þetta er eins ogþegar kommún-
istaflokkurinn sagði að flokkurinn
myndi sjá um allt. “
Giinter Grass
Helstu rökin gegn
einkavæðingu í
heilbrigðisþjón-
ustu eru þau, að
með því fyrir-
komulagi skapast hætta á að
forgangsröðun verði í raun á
forsendum ríkidæmis, en ekki á
þeim forsendum að þeir sem
helst þurfi á þjónustunni að
halda eigi greiðastan aðgang að
henni. Það er að segja, með
einkavæðingu í heilbrigðisþjón-
ustu yrði raunin sú, að hinir
ríkustu verði fyrstir.
Skoðanaskipti um það, hvort
beita eigi markaðslausnum á
vanda heilbrigðiskerfisins,
snúast ekki fyrst og fremst um
það hvort sé betra, frelsi eða
höft. Þau eru ekki barátta tals-
manna nútíma og frelsis við af-
dankaða vinstrisinna með „gam-
aldags“
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
skoðanir.
Skoðana-
skipti um
einkavæðingu
í heilsugæslu snúast um það,
hvort markaðslausnir séu við-
eigandi í heilbrigðismálum.
Ein mest knýjandi spurningin
í þessu máli er sú, hvernig
stytta megi biðlistana - röð
þess fólks sem bíður eftir því að
komast að í misnauðsynlegar
aðgerðir. Þessi spurning er því
um hvernig skuli skipa í for-
gangsröð. Andstæðingum einka-
væðingar í heilbrigðisþjónustu
þykir ekki rétt, að þessi for-
gangsröð ráðist af því hver á
mest af peningum. Þeir vilja
ekki að hinir ríkustu verði
fyrstir.
Ef talsmenn einkavæddrar
heilsugæslu (til dæmis Hannes
Hólmsteinn Gissurarson og
Morgunblaðið) gætu svarað
þessum rökum myndu umræð-
urnar um þetta mál - sem er
talsvert mikilvægt, svo ekki sé
meira sagt - taka risaskref
fram á við. Og ef þessir sömu
talsmenn gætu fært fram sann-
færandi mótrök (óskiljanleg rök
að hætti Hannesar Hólmsteins
duga ekki) eru allar líkur á að
andstæðingum einkavæðingar í
heilsugæslu myndi fækka - að
minnsta kosti um einn.
Grundvallarástæða þess að
þetta mál er yfirleitt til umræðu
er auðvitað sú, að heilbrigðis-
kerfið er í vanda. I því er lítið
af peningum. Þess vegna segja
margir - og líklega fer hópur
þeirra stækkandi - að ekki sé
um annað að velja en að leyfa
einkarekstur. Það létti byrðum
af hinu opinbera og leiði til hag-
ræðingar. Hvort tveggja er
vafasamt.
Um fyrstu forsenduna, frum-
forsenduna, geta allir verið
sammála. Að kerfið sé í vanda
sökum fjárskorts. Önnur for-
senda einkavæðingarsinna er
sú, að hið opinbera geti ekki
staðið straum af kostnaðinum
við heilbrigðiskerfið. Af þessum
tveim forsendum er síðan dreg-
in sú niðurstaða, að einka-
rekstur hljóti að koma til. Það
er forsenda númer tvö sem er
vafasöm og gerir að verkum að
hriktir i röksemdafærslunni.
Nánar til tekið er það sú full-
yrðing að hið opinbera „geti“
ekki borgað brúsann, sem um
má deila. Líklegra er, að einka-
væðingarsinnum þyki sem ríkið
„eigi“ ekki að sjá um heilsu-
gæslu, heldur skuli einkaaðilar
fá að spreyta sig á markaði.
Hvort hið opinbera „getur“ er
fyrst og fremst spurning um
forgangsröðun. Þannig eru
einkavæðingarsinnar líklega í
rauninni reknir áfram að hug-
sjón, en dulbúa sig með orðum
um hagkvæmni.
Reyndar er margt sem bendir
til að hagkvæmnirökin þeirra
standist ekki heldur. Það er að
segja, að einkarekin heilsugæsla
sé síst hagkvæmari en opinber.
Þó ekki væri nema út af því að í
einkarekstri þarf alltaf að vera
ákveðið hagnaðarhlutfall, en á
því er engin þörf í opinberum
rekstri og því getur það fé, sem
í einkafyrirtæki fer beint í vasa
eigenda, verið áfram í rekstrin-
um sé hann opinber.
Og svo hefur líka reynslan
beinlínis sýnt, að einkarekin
heilbrigðisþjónusta er í raun og
veru ekki augljóslega
hagkvæmari en opinber. Þetta
hefur einfaldlega verið skoðað,
og tölulegar niðurstöður liggja
fyrir. I Bandaríkjunum, þar
sem heilbrigðisþjónusta er
„blönduð", hefur þetta komið í
ljós.
Þar í landi njóta allir
heilbrigðisþjónustu, bæði ríkir
og fátækir, og hún er ókeypis
fyrir þá sem lítil efni hafa. En
sú þjónusta sem þeir fá er
hvergi nærri sú sama að gæðum
og er fráleitt eins auðsótt og sú
sem þeim stendur til boða sem
borga sjálfir. Þetta er sá
nöturlegi raunveruleiki sem
tvöfalt heilbrigðiskerfí felur í
sér, og eitt af því sem
einkavæðingarsinnar þurfa að
gera til að málflutningur þeirra
verði sannfærandi, er að sýna
ótvírætt fram á að þetta sé ekki
það sem einkavæðing á Islandi
muni leiða til. (Það er ekki nóg
að fullyrða bara að svona muni
ekki fara.)
Andstæðingar einkavæðingar
í heilbrigðiskerfinu eru reknir
áfram af hugsjóninni um jöfnuð.
Fylgismenn einkavæðingar
virðast aftur á móti hafa komist
að þeirri niðurstöðu að við
höfum ekki efni á jöfnuði. Þeir
segja í raun sem svo: eina leiðin
til að leysa fjárhagsvanda
heilbrigðisþjónustunnar er að
afnema jöfnuðinn (eða að
minnsta kosti að endur-
skilgreina hann rækilega), og
leyfa hinum ríku að verða
fyrstir.
Eru þeir kannski bara reknir
áfram af nýjungagirni?
Hugarfari sem er öðru vísi -
nýtt og umfram allt spennandi?
Þeir hafa jú haldið því fram að
andstaða við einkavæðingu sé
„gamaldags“ viðhorf. Og hver
vill vera gamaldags?
Eða er málið jafnvel enn
einfaldara? Er þetta ef til vill
bara ein birtingarmynd
markaðsbókstafstrúarinnar,
sem er að verða að leiðinlega
venjulegu fyrirbæri í íslensku
samfélagi?
Ef svo skyldi vera er rétt að
rifja upp orð Nóbelskáldsins
þýska, Gunters Grass, sem
tilfærð eru hér að ofan, og hann
lét falla á bókmenntahátíð á
íslandi nýverið.
MINNINGAR
+ Halldór Jónsson
fæddist 14. júlí
1913. Hann lést á
Landspítalanum í
Fossvogi 17. nóvem-
ber sl. Foreldrar
hans voru Jón Kjart-
ansson, bóndi á
Svanshóli og í Aspar-
vík á Ströndum, f.
18.7. 1873, d. 28.11.
1957, og Guðrún
Guðmundsdóttir hús-
freyja, f. 18.4. 1883,
d. 23.11. 1956. Syst-
kini Halldórs voru
16. Nú eru tveir
bræður á lffi; Loftur og Ari Jóns-
synir. Eiginkona Halldórs var
Agústa Friðrika Gísladóttir frá
Gjögri í Árneshreppi, f. 15.8.
1915, d. 28.9. 1997. Foreldrar
hennar voru Gisli Guðmundsson,
farkennari á Gjögri, og kona hans
Steinunn Ólafsdóttir. Börn Hall-
dórs og Ágústu eru: 1) Guðmunda
Sigurborg, f. 19.9.1934, húsmóðir
í Reylgavík, maður hennar var
Ingimundur G. Jörundsson, f.
26.2.1934, d. 16.10.1979, og eign-
uðustu þau tvö börn, núverandi
sambýlismaður Guðmundu Sigur-
borgar er Samúel Richter. 2) Ólöf
Svava, f. 8.2. 1941, maður hennar
er Ágúst Árnason og eru börn
þeirra fjögur. 3) Gísli, f. 29.4.
1945, kaupmaður í Kópavogi,
kona hans er Ása Margrét As-
geirsdóttir og eru börn þeirra tvö.
Bamabarnabörn Halldórs eru
orðin 17.
Halldór fæddist á Svanshóli í
Bjarnarfirði. Hann flutti tveggja
Elsku pabbi, ég þakka þér af öllu
hjarta fyrir það veganesti þú gafst
mér út í lífið, þá umhyggju og þann
kærleik sem þú sýndir mér og fjöl-
skyldu minni, ég mun aldrei gleyma
samverustundunum sem við áttum
saman, nær því daglega, og eru þær
mér dýrmætur fjársjóður sem ég
mun geyma í hjarta mínu.
Kallið er komið
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinimir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þðkk fyrir allt og allt
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt
(V. Briem.)
Guð geymi þig, elsku pabbi.
Þinn sonur,
Gfeli.
Elsku pabbi minn.
Það er erfitt að koma tilfinningum
mínum í orð, núna þegar þú ert far-
inn. Sérstaklega vegna þess að ég
var búin að vera hjá þér og hugsa
um þig meira og minna síðustu tvö
árin. Svo komu veikindin og þú lagð-
ist inn á Landspítalann í Fossvogi og
lifðir ekki að koma heim aftur, þótt
það hefði verið þín síðasta ósk að fá
að deyja heima.
Á heimili ykkar mömmu, hvort
sem var á Drangsnesi eða síðar í
Kópavoginum, ríkti ávallt glaðværð
og mikið var um gesti. Þegar þið
voruð á Drangsnesi voru amma og
afi á Gjögri oft hjá okkur á veturna.
Alltaf var gaman þegar þau komu
með Skjaldbreið á haustin. Amma
hæglát og góð, afi skemmtilegur og
mikill húmoristi.
Þú varst alltaf mikill baráttumað-
ur og einn af þeim sem stofnuðu
Verkalýðsfélagið á Drangsnesi og
lánuðuð þið mamma heimili ykkar
ára að aldri í Aspar-
vík á Ströndum og ól
þar manninn til full-
orðinsára. Árið 1935
fluttu hann og
Ágústa á Drangsnes,
og stundaði hann
smíðar og trilluút-
gerð. Hann byggði
sér smíðaverkstæði
árið 1940, smíðaði
þar húsgögn og inn-
réttingar, kenndi
smíðar við barna-
skólann á Drangs-
nesi árin 1949-1952.
Halldór flutti árið
1954 með Qölskyldu sfna til
Reykjavíkur. Þar réðst hann til
verksljórnarstarfa í Gamla Komp-
aníinu og starfaði þar til júníloka
1961. Þá um haustið fór hann til
Sigurðar Elfassonar hf. og starf-
aði þar að spónskurði til 1973. Ár-
ið 1973 til 1984 var Halldór hús-
vörður í Kópavogsskóla. Jafn-
framt sótti hann kvöldnámskeið í
teikningu við Myndlistarskóiann.
Halldór setti upp sýningu á verk-
um sfnum í Bókasafni Kópavogs
1990. Þar mátti sjá skúlptúra og
málverk, m.a. verkið „Síðustu
kjarnaflaugina“, sem hann gerði í
framhaldi af leiðtogafundinum í
Höfða. Halldór var mikill áhuga-
maður um ljósmyndir og átti hann
gott safn ljósmynda af Stranda-
mönnum og skyldfólki.
Útför Halldórs fer fram frá
Kópavogskirkju mánudaginn 27.
nóvember og hefst athöfnin kl.
13.30.
fyrir stofnfund þess. Enginn þorði
að leggja til húsnæði og þú misstir
vinnuna vegna þess. Þú gafst samt
ekki upp - keyptir norska skektu
hjá Friðjóni á Hólmavík sem þú lést
seinna stækka í góðan og farsælan
bát. Þú byggðir líka smíðaverkstæði
þar sem þú smíðaðir húsgögn og
ýmislegt annað sem féll til. Stórt hús
byggðir þú líka á Drangsnesi sem
kallað var Bræðraborg og í voru
fjórar íbúðir.
Þið mamma reyndust okkur
Munda vel þegar við bjrjuðum að
búa og hann greindist með krabba-
mein. Sú aðstoð var ómetanleg - við
í húsnæðishraki og fengum að búa
hjá ykkur.
Svo þakka ég þér, pabbi minn,
fyrir alíar fyrirbænirnar og nú veit
ég að þið mamma eruð sameinuð á
ný-
Hvíldu í friði, pabbi minn. Svo
kveð ég þig með bæninni sem pabbi
þinn kenndi þér.
Heimsins þegar hjaðnar rós
og hjartað klökknar.
Jesús, gef mér eilíft Ijós
sem aldrei slokknar.
(Höf. ókunnur.)
Guðmunda.
Elsku afi okkar, þá er komið að
kveðjustund.
Það er erfitt að kveðja þig þar
sem þú hefur alltaf verið til staðar
fyrir okkur, þú tókst ætíð þátt í gleði
okkar og sorgum, umhyggja þín fyr-
ir okkur og fjölskyldum okkar var
einstök.
Þær eru ófáar minningarnar sem
hafa skotið upp kollinum síðustu
daga. Minningar sem ná allt frá því
að við munum íyrst eftir okkur og
þangað til við kvöddum þig í síðasta
sinn. Það eru forréttindi af hafa
fengið að alast um með þér og
ömmu,
heimili ykkar stóð okkur ætíð opið
enda litum við systur á það eins og
okkar annað heimili á uppvaxtarár-,
um okkar. Alltaf var nægur tími fyr-'
ir okkur, mikið var spilað á spil,
skoðaðar myndir, sagðar sögur að
norðan, farið með vísur og kvæði eða
bara spjallað um heima og geima,
enda varst þú hafsjór af fróðleik og
naust þess að miðla til okkar sögum
og minningum frá þínum yngri ár-
um. Vinnusemi var þér í blóð borin,
þú mundir tímana tvenna, það þurfti
að hafa fyrir hlutunum, ekkert gerð-
ist sjálfkrafa, og var þér mikið í mun
að rækta með okkur þessi gildi.
Áhugamál þín voru mörg og hafð-
irðu nóg að gera síðustu árin enda.
varstu mikill grúskari og safnari,
myndasafnið þitt var orðið stórt og
sast þú mikið við skriftir og endur-
ritaðir gamalt efni sem þú áttir,
mörg verkin eru til eftir þig enda
var myndlist eitt af áhugamálum
þínum, smíðar stundaðir þú alla tíð
og eru til mörg falleg handverk eftir
þig. Lærdómsríkt var að fylgjast
með elju þinni og styrk í veikindum
ömmu, enda var ást ykkar, kærleik-
ur og virðing fyrir hvort öðru mikil
og samheldni ykkar einstök. Og við
vitum að söknuður þinn var mikill er
amma lést árið 1997. Sá söknuður er
nú á enda því nú hefur amma tekið á
móti þér í nýjum heimkynnum þar
sem hamingja ykkar heldur áfram. ■
Fjölskyldan var þér mikils virði
og þú fylgdist vel með henni fram til
síðasta dags, ekki síst langafaböm-
unum sem þú hafðir svo gaman af,
daglega hafðir þú samband og
spurðir frétta af okkur.
Elsku afi, þú kvaddir eftir langt
og farsælt líf.
Elsku afi, við þökkum þér fyrir
þann tíma sem þú gafst okkur, fyrir
þá huggun sem þú veittir okkur, fyr-
ir allar bænimar þínar til okkar og
fyrir að vera alltaf til staðar þegar
við þurftum á þér að halda.
Þegar sorgin er að baki tekur við
ánægjuleg minning um góðan afa,
þannig munt þú lifa áfram í hjarta
okkar.
Blíði Jesú blessa þú
bænaiðkun mína.
Veit mér bæði visku og trú
ogvelferðallaþína.
Ljúfi Guð, ó lít til mín
þá mér blessun þína.
Láttu alltaf Ijósin þín
lífsávegminnskína.
Vertu hjá mér nú í nótt
með náðarfaðminn bjarta.
Sofnaégþásættogrótt
með sælu og frið í hjarta.
Guð geymi þig.
Ágústa og Guðrún.
Elsku Halldór, ég þakka þér fyrir
samfylgdina í gegnum árin.
Þið Ágústa vomð mér yndislegir
tengdaforeldrar, tókuð mér eins og
ég væri ykkar eigin dóttir.
Ég þakka þér þann kærleik og þá
umhyggju sem þú sýndir mér og
fjölskyldu minni alla tíð.
Er sárasta sorg okkar mætir
og söknuður huga vom grætir
þá líður sem leiftur úr skýjum
þósgeisli af minningum hlýjum.
(HIH.)
Guð geymi þig, Halldór minn.
Þín tengdadóttir,
Ása Margrét .
• Fleiri minningargreinar um Hall-
dór Jónsson bfða birtingar og
munu birtast íblaðinu næstu daga.
+
Móðir okkar,
HÓLMFRÍÐUR ÞORBJÖRG BJÖRNSDÓTTIR,
Túngötu 1,
Sandgerfii,
andaðist á Sjúkrahúsi Suðurnesja föstudaginn 24. nóvember.
Börnin.
HALLDOR
JÓNSSON