Ný félagsrit - 01.01.1854, Page 177

í>JODMEGtINARFRÆDI.
177
aí> þaö yríii til hins mesta skafea, a& verzlunarfrelsife kæm-
ist á, því þab yrbi ekki til annars, en ab hleypa öllu upp;
því þegar útlendir kaupmenn láta oss fá meira fyrir
hestana, sau&ina, fiskinn og afera Iandvöru, sem ver hljút-
um at> kaupa sjálfir hver a& ö&rum, þá mundi þessi vara
verba dýrari í landinu sjálfu, því fáir mundu verfca til
þess, af eintúmum kærleika til náúngans, aí) selja landa
sínum vöruna mcíi betra ver&i en útlenda kaupmanninum.
En nú skulum vér athuga, hvort allt se dýrara nú, en
j>a& hefir verib, og í ö&ru lagi, hvort dýrleikinn se til
tjúns e&ur ábata fyrir landib.
þegar skoba á dýrleika einhvers hlutar, þá ver&ur
ab mií)a hann vi& dýrleika einhvers annars hlutar, og er
j>á hluturinn, sem vi& er mi&ab, mælikvar&i verfelagsins.
]>egar menn skipta sléttu á tveim hlutum, þá er hvor
hluturinn um sig andvirhi annars; en sé gefib á milli, þá
jniíia menn vií> þann hlut, sem milligjöfin er greidd í,
t. a. m., þegar menn hafa hestakaup: skipti menn sléttu,
þá er hvor hesturinn fullt andvir&i annars; en vilji annar
hafa t. a. m. 3 spesíur á milli, þá hljúta þeir, sem hesta-
kaupin gjöra, a& hugsa sér ver& beggja hestanna í spesíum.
Menn geta því sagt, a& ver&ib sé hlutfallstala (tiltala?)
hlutanna innbyrbis; en þú menn þekki nú nákvæmlega
þetta hlutfall, þá geta menn samt ekki sagt, hvort hlut-
urinn sé dýr ebur údýr, t. a. m.: mabur selur áburbarhest
a& vorinu fyrir 10 mjúlkurær a& haustinu, heldur hljúta
menn ab vita, eins og menn segja, hve mikib hvort um
sig kostar, þab er, menn ver&a a& finna mælikvaröa fyrir
verbi hlutanna. j>essi mælikvarbi eru peníngarnir hjá oss
nú, eins og ö&rum jijú&um; en í fornöld var taliö eptir
mörkum, aurum, ortugum, hundrubum og álnum, og seinna
eptir fiskum. En þa& ríöur á því, a& þessi mælikvar&i
12