Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Side 14

18
Ökkur er sagt, að gjallhrúga sé einnig í gili við Þjórsá austan í
Sandafelli eða í Bláskógum.
35. Rúst í H r o s s atun gum. Skammt austan við Rjóðrunar-
gil, sem fellur úr suðri í Rauðá gagnvart Stöng, er bæjarrúst. Sé göt-
unni fylgt inn frá Rjóðrunargili, er lítill lækur á hægri hönd, sem foss-
ar fram af klettabrún sunnan götunnar. Rústin er austan við þennan
læk um 150 m ofan við fossinn. Lítið sér þar fyrir hleðslum, en þar
er mikil grjótdreif í flagi. Þarna hafa fundizt ýmsir munir, sem sanna,
að þar hefur staðið bær. Ólafur Bergsson á Skriðufelli fann fyrstur
rúst þessa fyrir fáum áratugum.
36. Steinastaðir eru sunnan í Steinastaðaholti, þar sem hinn
varðaði Sprengisandsvegur liggur upp af láglendi Þjórsárdals. Þarna
eru tvær rústir fast við götuna norðan megin og stendur eitt vörðu-
brotið uppi á vestri rústinni. Ekkert byggingarlag sést á rústum þess-
um. (Árb. ’84—5, nr. 21.)
37. Skelj asta&ir eru á eystri brún á grunnu gili, sem er sunn-
an við múla, er gengur fram úr Skeljafelli um IV2 km norðaustur frá
Hjálparfossi. (Árb. ’84—5, nr. 22.) Þorsteinn Erlingsson gróf upp
nokkurn hluta af bæjarrústinni 1895 (RST, bls. 29—30 og 61—62,
uppdráttur bls. 62). Sumarið 1939 var bæjarrústin öll grafin upp,
ásamt kirkjugarði (sjá Fg). Tóftirnar fyllast nú smátt og smátt af
sandi.
Gömul munnmæli tala um blýþak á kirkju á Skeljastöðum, enda
hafa þar oft fundizt litlar blýagnir, bæði fyrir gröftinn og eftir. Auð-
vitað getur verið, að blýfundir þessir hafi orðið orsök til munnmæl-
anna. Því hefur verið haldið fram, að meiri líkur væru til þess, að
blýmolar þessir væru leifar af blýrenndum glergluggum en þaki (enda
þótt engin glerbrot hafi fundizt). Skömmu fyrir uppgröftinn fannst í
kirkjugarðinum á Skeljastöðum blýþynna, samanlögð með naglagati
(Þjms. nr. 12791) og er útilokað, að hún sé úr gluggaumgjörð.
Kirkjugar'ðurinn liggur nokkru neðar en bæjarhúsin í hall-
andi jarðvegi. Það, sem enn var til af honum, þegar grafið var þar,
var að lögun sem hálfhringur, er opnaðist undan brekkunni. Senni-
lega hefur tæpur helmingur garðsins verið eyddur áður, en hann verið
í upphafi kringlóttur að lögun og kirkjan staðið í honum miðjum.
Beinagrindurnar, sem fundust hér, lágu allar jafnhátt. Var alldjúpt
á þeim, sem næst voru brekkunni, en neðst í garðinum lágu þær í
yfirborðinu (sbr. Fg, kort nr. 181 og 182. Því miður er ekki sýndur