Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Page 24

28
þaðan til kirkjunnar. Nær undantekningarlaust er bæjatalan hin
sama sem hey- og ljóstollunum lúka, og virðist eðlilegt að skýra það
á þennan hátt.
Nú verða athugaðar, með tilliti þessarar bæjatölu í máldögunum,
sjö syðstu kirkjusóknirnar í Skagafirði eins og þær voru að fornu, en
sóknarmörkin þar munu vera hin sömu nú og þau voru frá fyrstu tíð,
að öðru leyti en því, að tvær þeirra eru nú horfnar inn í aðrar hér
greindar sóknir. Verður leitazt við að samræma þá bæjatölu við tölu
hinna sjálfstæðu jarða, sem í sóknum þessum voru, þegar jarðatalið
var gert þarna árið 1713. Innan sviga er greint, hvenær og hvar jarð-
arinnar finnst getið fyrst. Ef hjáleigur eða afbýli fylgdu jörðunum
1713, er þeirra getið sérstaklega. Þó eru aðeins tekin þau, sem í ábúð
voru þá eða nýlega komin í auðn, en svo var um sum vegna stóru-
bólu fyrir fimm eða sex árum, enda byggðust þau flest upp aftur
síðar. Hins vegar er yfirleitt sleppt fornum eyðibýlum, sem Jarða-
bókin getur um og ekki byggðust eftir það, enda lítið og oft ekkert
vitað um utan nafnið eitt.
1. Reykir í Tungusveit.
I Auðunarmáldaga segir svo:
,,Þar er prestskyld í landi. Tekur hann heima í leigu 4 merkur, í
Dal 4 merkur. Af 10 bæjum lýsistollur og heytollur".1)
Þá jarðatalið er gert, eru þessar sjálfstæðar bújarðir í sókninni,
auk Reykja, en gengið er út frá því sem gefnu að kirkjustaðirnir
sjálfir séu hvergi með í hinni tilgreindu bæjatölu máldaganna:
1. Kolgröf (1382, Fbrs. XII, 27), 2. Álfgeirsvellir (landnáms-
jörð), 3. Yztavatn (1411, Fbrs. V, 4), 4. Syðstavatn (1411, Fbrs.
V, 4), 5. Skíðastaðir (Sturlunga = Skíðastaðalaug), 6. Reykja-
vellir (1446, Fbrs. IV, 701), 7. Daufá (1446, Fbrs. IV, 701),
8. Steinsstaðir (landnámsjörð), 9. Héraðsdalur (Sturlunga),
10. Litlidalur (1448, Fbrs. V, 25, nefndur þar Syðridalur),
11. Merkigarður (1311, Fbrs. II, 373, nefndur þar Merkigerðis-
hamrar).
I Héraðsdal hefir verið hálfkirkja til forna, og svo var enn þá jarða-
talið var gert og tíðir veittar þar þrisvar á ári. En af jörðum þeim,
sem hálfkirkjur voru á, sem viðurkenndar voru af biskupi, greiddust
1) Rithætti og tölum er hvarvetna breytt til nútíðarmáls og venju.